Podsumowując zakończone przez Europejski Bank Centralny ilościowe łagodzenie polityki pieniężnej (ang. quantitative easing, QE) trzy wnioski wydają się oczywiste: skup aktywów przez EBC przyniósł ważne korzyści makroekonomiczne, koszty polityczne QE okazały się znacznie wyższe niż można się było spodziewać, a całość była koszmarem dla Bundesbanku.
Stefan Gerlach (PS)
Zmniejszając koszty kredytów i pożyczek bankowych poprzez ilościowe łagodzenie polityki pieniężnej, EBC zachęcał do udzielania kredytów małym firmom i gospodarstwom domowym w strefie euro. Było to ważnym impulsem do pobudzenia wzrostu gospodarczego dzięki doprowadzeniu do znacznego spadku bezrobocia i presji zwiększających koszty wynagrodzeń. Pomimo wzrostu ogólnej inflacji, inflacja bazowa utrzymała się na niskim poziomie, co oznacza, że EBC musi kontynuować ekspansywną politykę pieniężną
Luzowanie ilościowe w Europie i na świecie, w minionej dekadzie, obaliło wiele przekonań na temat skupu aktywów przez banki centralne. Jednym z nich jest często powtarzana teza, że skutkiem zakupów obligacji skarbowych przez banki centralne na dużą skalę jest wysoka inflacja.
Kryzysy finansowe doprowadziły do gwałtownego wzrostu popytu na płynność, ponieważ instytucje finansowe obawiają się o płynność innych uczestników rynku. Banki centralne mogą i powinny zaspokoić ten popyt, rozbudowując swoje bilanse, ponieważ brak działań w tym zakresie mógłby doprowadzić do wyczerpania zasobów pieniężnych i głębokiej recesji, jak to pokazały doświadczenia amerykańskiej Rezerwy Federalnej z początku lat trzydziestych poprzedniego wieku.
Zakupy aktywów nie są też nielegalne, jak utrzymywali niektórzy. EBC, podobnie jak Fed i centralny bank Japonii, nie może kupować obligacji skarbowych na rynkach pierwotnych. Wiele banków centralnych przez wiele lat polegało na zakupach na rynkach wtórnych, jako ich głównym sposobie prowadzenia polityki pieniężnej. W grudniu 2018 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że zakupy takie nie naruszają prawa UE. Europejski Trybunał Sprawiedliwości obalił również popularny w Niemczech pogląd, że luzowanie ilościowe jest raczej elementem polityki fiskalnej, a nie pieniężnej i dlatego nie leży w gestii EBC. Traktat z Maastricht nie definiuje jednak polityki pieniężnej. Zamiast tego, jak się wydaje, jest ona określana przez to, co banki centralne robią w praktyce. A przecież także Fed, centralny bank Japonii i wiele innych banków centralnych przeprowadzają skup aktywów w podobny sposób jak EBC.
O ile jednak luzowanie ilościowe jest skuteczne i jego legalność nie budzi wątpliwości, to polityka prowadzona przez EBC, powodując wzrost cen prawie wszystkich aktywów, wywołała powszechnie ostrą reakcję polityczną.
Na pierwszy rzut oka może to dziwić. Wyższe ceny mieszkań prowadzą do rozwoju budownictwa, co skutkuje wzrostem zatrudnienia. Rosnące ceny akcji pobudzają gospodarkę poprzez wzmocnienie bilansów i poprawę nastrojów wśród firm, gospodarstw domowych oraz instytucji finansowych. A niższe zyski z obligacji, co jest następstwem rosnących ich cen, sprawiają, że finansowanie jest tańsze zarówno dla firm, jak i gospodarstw domowych.
Wzrost cen aktywów doprowadził także do zawrotnego wzrostu majątku nielicznych, co zaogniło nastroje wśród wielu Europejczyków, którzy nadal borykają się z bezrobociem i dolegliwymi cięciami oszczędnościowymi po kryzysie finansowym. Ponadto spadek stóp procentowych wzbudził szeroko zakrojone protesty oszczędzających, zwłaszcza w Niemczech. Jest to zastanawiające, ponieważ można by oczekiwać, że oszczędzający będą zadowoleni z rosnących cen aktywów. Dane OECD pokazują jednak, że oszczędzający w Niemczech trzymają znacznie mniejszą część swojego majątku w formie papierów wartościowych, a znacznie większą – w postaci produktów ubezpieczeniowych na życie niż oszczędzający w innych częściach Europy. Wskutek tego dobra koniunktura na giełdzie papierów wartościowych ich ominęła, a niskie stopy procentowe miały negatywny wpływ na ich plany ubezpieczeń na życie. Oszczędzający w Niemczech obwiniają EBC za swoje trudności, ale wydaje się, że źródło ich problemów tkwi w specyficznej strukturze ich bilansów.
O ile skutki finansowe luzowania ilościowego były dobre, a polityczne – złe, cała operacja przyniosła wiele szkód Bundesbankowi. W licznych wystąpieniach i wywiadach najwyżsi przedstawiciele Banku podkreślali, że QE jest niepotrzebne i wywołuje oczywiste ryzyko inflacji – wystarczy spojrzeć, jak z powodu inflacji EBC nie udało się osiągnąć zakładanego celu w ujęciu rok do roku. Urzędnicy Bundesbanku argumentowali również, że niskie stopy procentowe będą powodem utraty stabilności finansowej, aczkolwiek nie miało to jeszcze miejsca (a restrykcyjna polityka pieniężna może stanowić podobne zagrożenie). Poddawali oni w wątpliwość legalność niektórych działań podejmowanych przez EBC, mimo iż żadne skargi prawne nie zostały rozpatrzone pozytywnie.
Trwając przy swoich rygorystycznych poglądach, pomimo niezdolności do przekonania Rady Prezesów EBC do zmiany podejścia do luzowania ilościowego, Bundesbank zapędził się w kozi róg i utracił wpływy oraz pozycję. Dlatego prezes tego banku, Jens Weidmann, nie jest postrzegany jako główny kandydat na przyszłego prezesa EBC, pomimo jego imponującej skądinąd wiedzy ekonomicznej, doświadczenia zdobytego na najwyższych szczeblach i wspaniałych umiejętności komunikacyjnych. Bundesbank, jak się wydaje, jest największym przegranym QE.
Stefan Gerlach jest głównym ekonomistą banku EFG w Zurychu i byłym zastępcą prezesa Banku Centralnego Irlandii. Pełnił również funkcję dyrektora wykonawczego i głównego ekonomisty w Hong Kong Monetary Authority oraz sekretarza Komitetu ds. Globalnego Systemu Finansowego w Banku Rozrachunków Międzynarodowych.
W seriach wydawniczych Materiały i Studia NBP oraz NBP Working Papers został niedawno opublikowany raport przedstawiający wyniki najnowszych badań dotyczących mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Z wielu wątków poddanych analizie wybraliśmy trzy, które streszczamy w niniejszym artykule. Rozpoczynamy od czynników wpływających na możliwie zmiany mechanizmu transmisji polityki pieniężnej. Następnie analizujemy siłę i opóźnienia, z jaką decyzje Rady Polityki Pieniężnej oddziałują na gospodarkę. W ostatniej części artykułu przyglądamy się bliżej funkcjonowaniu kanału kredytowego polityki pieniężnej w Polsce.
Dyskusja podczas tegorocznego forum bankierów centralnych w portugalskiej Sintrze dotyczyła głównie aktualnych wyzwań dla polityki pieniężnej związanych z zachodzącymi w gospodarce światowej zmianami strukturalnymi, napięciami geopolitycznymi i skutkami silnych wstrząsów z poprzednich lat.
Rola złota ulegała znaczącym przemianom wraz z ewolucją międzynarodowego systemu walutowego. Doprowadziło to do stopniowego spadku roli złota w odniesieniu do trzech klasycznych funkcji pieniądza: środka wymiany, jednostki obrachunkowej oraz środka tezauryzacji. Był to proces stopniowej eliminacji tego kruszcu z systemu monetarnego. Należy jednak podkreślić, że okres braku oficjalnej roli złota w systemie monetarnym jest relatywnie krótki w porównaniu z czasem, kiedy pełniło ono wszystkie klasyczne funkcje pieniądza.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
