Wśród polityków europejskich słychać apele, że trzeba zrobić wszystko, by zapobiec rozpadowi strefy euro. Główna obawa dotyczy rozpadu niekontrolowanego, gdy jeden z krajów, bez uzgodnienia z innymi, zdecyduje się na wprowadzenie innej niż euro waluty. Scenariusz taki brzmi wciąż bardzo futurystycznie, ale nie wolno go wykluczać.
Niektórzy ekonomiści uważają, że trudności strefy euro są nie do pokonania, bo jest w niej za dużo krajów (na zdj.: Jeorios Papandreu, premier Grecji i Angela Merkel, kanclerz Niemiec, CC BY-SA Πρωθυπουργός της Ελλάδας)
Spróbujmy przyjrzeć się jak mogłoby wyglądać kontrolowane i niekontrolowane wychodzenie z obszaru wspólnej waluty.
Wariant niekontrolowanego wyjścia, choć wydaje się nieprawdopodobny jest jednak możliwy. Wyobraźmy sobie sytuację, iż jeden z zagrożonych obecnie krajów strefy euro, zawiesza realizację planu reform uzgodnionego z Komisją Europejską i Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Automatycznie powinno wtedy nastąpić odcięcie go od płynności, co oznacza brak możliwości realizowania bieżących zobowiązań finansowych. Wstrzymanie realizacji planu reform „powinno” skutkować wstrzymaniem pomocy finansowej, ale w obecnej rzeczywistości politycznej politycy europejscy deklarują, że zrobią „wszystko” aby nie dopuścić do rozpadu strefy euro.
Zgodnie z przyjętymi zasadami finansowanie powinno jednak zostać wstrzymane i rząd takiego kraju miałby dwie drogi działania: albo zaprzestanie realizacji płatności, do których był zobowiązany lub realizować swoje zobowiązania finansowe w postaci emisji nowych środków płatniczych. Mogą być to na pierwszym etapie bony lub też innego rodzaju papiery wartościowe emitowane i honorowane przez państwo. Po pewnym czasie występowanie równolegle dwóch środków płatniczych stałoby się normą. Wszelkie dobra nie będące przedmiotem handlu międzynarodowego zachowują podobne relacje cen, rosną natomiast relatywnie ceny dóbr wymienialnych, a w szczególności importowanych. Taki stan teoretycznie mógłby trwać dłuższy czas aż do momentu usankcjonowania w pełni nowego środka płatniczego zarówno przez władze lokalne, jak i społeczność międzynarodową. Dodatkowo trzeba byłoby zapanować nad importowaną inflacją i oczekiwaniami inflacyjnymi.
Wprowadzenie nowego środka płatniczego mogłoby być częścią wspólną zarówno dla wariantu kontrolowanego opuszczenia obszaru wspólnej waluty, jak i dokonywanego w sposób niekontrolowany. Musiałoby być uzgodnione pomiędzy władzami danego kraju a instytucjami międzynarodowymi. Jest to związane choćby z tak podstawowymi kwestiami jak wymienialność nowej waluty, nie wspominając o przywróceniu pełnych funkcji bankowi centralnemu tegoż kraju.
Niekontrolowane wyjście ze strefy euro jest paradoksalnie łatwiejsze i bardziej prawdopodobne niż wariant określany mianem kontrolowanego. W wariancie kontrolowanym wszelkie te czynności musiałby być zawczasu uzgodnione na poziomie europejskim i prawdopodobnie cały proces musiałby być dokładnie opracowany i przeprowadzony w sposób bardziej cywilizowany, albo inaczej to ujmując, mniej rynkowy. Wariant mniej rynkowy oznaczałby wyznaczenie momentu emisji nowego pieniądza, jego poziomu wymiany, jak również przygotowanie całego zaplecza instytucjonalnego. Optymalne przeprowadzenie takiej operacji powinno być również dokonane szybko i z zaskoczenia, aby zminimalizować ryzyko ucieczki lokalnego kapitału.
W kraju, który miałby związany swój kurs z inną walutą operację nagłej dewaluacji można przeprowadzić z zaskoczenia. Wyjście ze strefy wspólnej waluty trudno byłoby jednak zachować w tajemnicy. Nie wspominając o niechęci przywódców europejskich do wypuszczenia jednego z członków ze strefy euro. Ich obawa wynika przede wszystkim z faktu, że wypuszczenie jednego z krajów może wywołać efekt domina i doprowadzić do paniki wśród inwestorów.
Przygotowywanie takiego procesu stwarzałoby również ryzyko wypływu kapitału i ucieczki oszczędności zgromadzonych w euro (tak samo oczywiście stałoby się w przypadku niekontrolowanego wyjścia ze strefy euro). Cała operacja byłaby przeprowadzana po raz pierwszy i mało który polityk byłby skłonny podjąć tak duże ryzyko. Dlatego też wariant kontrolowanego opuszczenia strefy euro wydaje się nieprawdopodobny. Niekontrolowany byłby znacznie łatwiejszy do zrealizowania.
Autor jest przewodniczącym Towarzystwa Ekonomistów Polskich
Niektórzy ekonomiści uważają, że trudności strefy euro są nie do pokonania, bo jest w niej za dużo krajów (na zdj.: Jeorios Papandreu, premier Grecji i Angela Merkel, kanclerz Niemiec, CC BY-SA Πρωθυπουργός της Ελλάδας)
Współczesną rzeczywistość charakteryzuje szybki postęp. Dynamiczny rozwój technologii informatycznych i cyfryzacja gospodarki wymuszają zmiany także w funkcjonowaniu systemu płatniczego i w samych płatnościach. Zjawisko to ma zasięg globalny. Dotyczy również strefy euro. W dyskusji publicznej pada pytanie, czy po 25 latach od wprowadzenia banknotów i monet euro nadszedł już czas na równoległe wprowadzenie przez Eurosystem (tj. Europejski Bank Centralny i 20 banków centralnych państw strefy euro) cyfrowego odzwierciedlenia gotówki?
Pierwsze srebrne monety z wizerunkiem władcy pojawiły się w VII w. przed naszą erą na terenie skolonizowanej przez Greków Lidii, Rzym wprowadził je w IV w. przed Chrystusem, Kartagina sto lat później. Wraz z upływem czasu monety stały się nieodłącznym składnikiem cywilizacji europejskiej, przy czym zmieniały swoją wartość, siłę nabywczą i formę. Względna stabilność cechowała natomiast systemy pieniężne.
Od czasu globalnego kryzysu finansowego Chiny podejmują działania mające na celu zwiększenie międzynarodowego wykorzystania renminbi. Działania te wynikają w znacznej mierze z rosnącej roli Państwa Środka w gospodarce światowej i z niezaspokojonych ambicji. Wiąże się to również z przekonaniem, że znaczenie Chin w międzynarodowym systemie walutowym jest nieproporcjonalnie małe w stosunku do pozycji tego kraju w realnej sferze gospodarki światowej. Z drugiej strony wspieranie umiędzynarodowienia renminbi wynika również z dążenia do zmniejszenia zależności od dolara amerykańskiego, co wypływa nie tylko z przyczyn ekonomicznych, lecz w coraz większym stopniu jest pochodną uwarunkowań geopolitycznych.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Głównym tematem tegorocznego sympozjum w Jackson Hole, organizowanego przez Bank Rezerwy Federalnej w Kansas City, była sytuacja i aktualne trendy na rynku pracy. Nie zabrakło tam również innych tematów, w tym prezentacji dotyczącej reguły Taylora, z której można się było dowiedzieć, dlaczego trudno jest opisywać i intepretować politykę pieniężną za pomocą prostych matematycznych formuł.
Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych (Fed) dokonała w ostatnim czasie kolejnego przeglądu swojej strategii polityki pieniężnej. W nowym dokumencie strategicznym potwierdzono główne założenia dotychczasowego podejścia Fed do prowadzenia polityki pieniężnej.
Autonomiczna sztuczna inteligencja w ciągu kilku lat zrewolucjonizuje wiele biznesów i branż, zmieni łańcuchy wartości firm i strukturę zatrudnienia. Nie powinna jednak być pozostawiona bez nadzoru.
Pomimo wyzwań gospodarczych i społecznych, coraz dłuższe życie otwiera również nowe możliwości ekonomiczne, które mogą przekształcić starzenie się społeczeństw z obciążenia w źródło wzrostu i rozwoju.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Podczas pandemii inflacja CPI w ujęciu rocznym w Stanach Zjednoczonych gwałtownie wzrosła, osiągając w czerwcu 2022 r. maksimum na poziomie 9 proc. W artykule przekonujemy, że ten wzrost inflacji można wyjaśnić w ramach metodologicznych, w których inflacja zależy od trzech czynników: długoterminowych oczekiwań, stopnia zacieśnienia rynku pracy mierzonego stosunkiem wakatów do bezrobocia oraz dużych zmian cen względnych w poszczególnych branżach, np. sektorze energetycznym i motoryzacyjnym.
Im dłużej europejskie rządy będą inwestowały w obronność, tym większe są szanse na znaczny wzrost innowacyjności i w długim horyzoncie czasowym na Starym Kontynencie zobaczymy efekt spin-off, czyli transferu technologii z sektora defence do sektorów cywilnych – uważa prof. Hubertus Bardt, dyrektor zarządzający IW Köln.
Swobodny dostęp do zdrowej i relatywnie taniej żywności wciąż nie jest czymś powszechnym w skali globu, i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, współpracy państw i firm z organizacjami międzynarodowymi, a także zapewnienia odpowiedniego finansowania przedsiębiorstwom z branży rolnej – przekonują autorzy monografii „Współczesne wyzwania bezpieczeństwa żywnościowego”.
Pracownicy tracą pracę bezpowrotnie. Klienci zostają bez usług, na których polegali przez lata. Drużyny sportowe tracą sponsorów, a społeczności swoje instytucje, które były ich opoką. Wygrywa tylko private equity. Taki krajobraz USA maluje Megan Greenwell w książce „Bad Company”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
