Żywność droższa, ale jej udział w domowym budżecie maleje
O6,5 proc. droższa była w listopadzie żywność w porównaniu do okresu sprzed roku – wylicza GUS. To szybszy wzrost niż w przypadku innych artykułów konsumpcyjnych. Udział wydatków na żywność w przeciętnych budżetach domowych systematycznie jednak spada, w 2016 r. było to 15,4 proc.
Zebrane przez Eurostat dane o strukturze europejskich budżetów domowych pozwalają zorientować się w długookresowych trendach w wydatkach konsumenckich i porównać je z sytuacją w innych krajach. Jedną z najbardziej wyraźnych tendencji jest spadek udziału w budżetach domowych wydatków na żywność w tzw. nowych krajach unijnych.
Według wyliczeń Eurostatu w Polsce na żywność wydano w 2016 r. 38,2 mld euro, o blisko 13 mln euro więcej niż rok wcześniej. Wydatki na jedzenie to druga pod względem znaczenia – po wydatkach na utrzymanie mieszkań (wraz z kosztami energii, wody i innymi wydatkami eksploatacyjnymi) – pozycja kosztów obciążających konsumenta. Ich udział w budżecie domowym nieznacznie wzrósł w 2016 r. (z 15,3 proc. w roku 2015 do 15,4 proc.), ale jeszcze w 2010 r. wynosił aż 17,3 proc., a w 2004 r. – 19,3 proc.
Polacy wydają na żywność relatywnie więcej ze swoich portfeli niż mieszkańcy Unii Europejskiej średnio. W UE udział żywności w wydatkach domowych wyniósł w 2016 r. 11,1 proc. i w ciągu ostatnich kilkunastu lat praktycznie się nie zmienił (w 2004 r. wynosił 11,2 proc.). Bardzo stabilnie w wieloletniej perspektywie kształtują się wydatki na żywność w Wielkiej Brytanii (7,1 proc. – najniższy udział w UE), w Niemczech (9,4 proc.), w Szwecji (11,0 proc.), we Francji (12,2 proc.), w Belgii (12,3 proc.). Żywność relatywnie tanieje m.in. w Irlandii (8,2 proc. udziału w wydatkach w 2016 r.), w Austrii (8,6 proc.), we Włoszech (13,1 proc.).
Wydatki na żywność więcej ważą w budżetach domowych w nowych krajach unijnych. Dotyczy to szczególnie Rumunii, gdzie koszty jedzenia sięgają 27,9 proc. (dane za 2015 r.). Relatywnie droga jest żywność także na Litwie (20,6 proc. wydatków), w Estonii (18,7 proc.) i w Bułgarii (17,9 proc.). Relatywnie więcej niż w Polsce wydaje się na żywność także w Grecji, Portugalii i na Słowacji. W Rumunii, Bułgarii, na Litwie i Łotwie – podobnie jak w Polsce – udział wydatków na żywność systematycznie i znacząco spada.
Na co więc przeznaczamy najwięcej? To koszty mieszkaniowe. Są największą pozycją w wydatkach konsumenckich są w Polsce. Ich łączna suma i procentowy udział w domowym budżecie w ostatnich latach także jednak spada. Wraz z wydatkami na energię elektryczną i ogrzewanie koszty wyniosły w 2016 r. 52,6 mld euro. To o 1,1 mld euro mniej niż rok wcześniej. W wartościach względnych wydatki na eksploatację mieszkań zmalały z 21,5 proc. w roku 2015 i z 22,8 proc. w roku 2010 do 21,2 proc. w roku ubiegłym. W UE udział tych wydatków jest relatywnie wyższy (w 2016 r. sięgał 24,5 proc.). 12 lat temu (w 2004 r.) udział ten wynosił 22,4 proc.
Zmniejszyły się w 2016 r. także wydatki na usługi transportowe. Wydano na nie w Polsce w ubiegłym roku 3,2 mld euro, o 0,8 mld euro mniej niż rok wcześniej. Ich udział w portfelu zmalał z 1,6 do 1,3 proc. Spadły także wydatki na usługi telekomunikacyjne, ale ich udział pozostał na tym samym poziomie 2,4 proc.
Wzrosły wydatki na alkohol i wyroby tytoniowe (udział w wydatkach sięga 6,1 proc., przy średniej unijnej – 3,9 proc.). Większy jest ich udział – relatywnie – w wydatkach Czechów, na Łotwie, Węgrzech i w Luksemburgu.
Mniej niż przeciętnie w UE wydajemy (w relacji do własnego budżetu) na zakup mebli, samochodów, usługi gastronomiczne, noclegi i ubezpieczenia.
Rok 2024 był drugim z kolei rokiem recesji niemieckiej gospodarki. Wyrównany sezonowo PKB Niemiec zmniejszył się w ubiegłym roku o 0,2 proc., wobec spadku o 0,3 proc. w 2023 r. Jednocześnie Niemcy są największym odbiorcą polskich produktów rolno-spożywczych. Słabe wyniki gospodarcze naszego zachodniego sąsiada rodzą pytania o możliwe negatywne konsekwencje dla polskiego eksportu żywności, który w ostatnich dwóch dekadach systematycznie rósł.
Rosja przyjęła kolejny „wojenny” budżet na 2025 r. i lata 2026–2027. Wbrew wcześniejszym założeniom sytuacja się nie normalizuje, wydatki rosną w galopującym tempie, a deficyt narasta. Budżet nie jest w stanie wspierać innych sfer życia społeczno-gospodarczego decydujących o przyszłej pozycji Rosji, a jego stan pokazuje wymierne koszty wojny, te bieżące, jak również te, które będą obciążać rosyjską gospodarkę przez następnych wiele lat.
Reakcją większości rządów na ogłoszenie 11 marca 2020 r. przez Światową Organizację Zdrowia stanu pandemii COVID-19 było zamknięcie granic państwowych oraz wprowadzenie, w nadziei na spowolnienie rozprzestrzeniania się wirusa SARS CoV-2, restrykcji sanitarnych drastycznie ograniczających mobilność ludności. Działania te doprowadziły do zerwania globalnych łańcuchów dostaw i załamania produkcji oraz wewnętrznych powiązań kooperacyjnych, a także spowodowały głęboki spadek obrotów w handlu towarami i usługami, a w konsekwencji do utraty płynności finansowej wielu branż.
Gotówka to wolność? A może zbędny, trącący myszką, relikt? Jak przekonuje Brett Scott w książce „Cloudmoney”, to jeden z niezbędnych aspektów niezależności w wymiarze społecznym i indywidualnym.
W przełomowym ruchu członkowie NATO poparli nowy narodowy wskaźnik wydatków: 5 proc. PKB na wojsko. W przeszłości do takiego zobowiązania nawoływał m.in. prezydent RP Andrzej Duda, ale decydujący był sygnał nadany przez prezydenta USA Donalda Trumpa.
Zimbabwe jest krajem o wyjątkowo turbulentnej historii monetarnej. Pokazuje ona między innymi, do czego może doprowadzić brak niezależności banku centralnego.
Rewolucja Generatywnej Sztucznej Inteligencji (GenAI) obiecuje skokowy wzrost globalnej produktywności, którego skala jest porównywalna jedynie z epoką elektryfikacji. Historyczne analizy wskazują jednak, że obecna trajektoria innowacji może wprowadzić rynek pracy w pułapkę technologiczną.
Problem dostępności mieszkań, które swoimi cechami, przede wszystkim standardem technicznym i wielkością odpowiadają potrzebom gospodarstw domowych nie ma prostego wyrazu statystycznego. Samo przeliczanie zasobu mieszkaniowego na populację nie obrazuje poziomu (nie)zaspokojenia potrzeb.
Unia Europejska coraz bardziej zacieśnia relacje polityczne, gospodarcze i handlowe z Republiką Mołdawii – jednym z najmłodszych państw Starego Kontynentu, które Rosja uznaje za swoją strefę wpływów.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Czy ludzkość nauczy się kontrolować ogień gwiazd? Fuzja termojądrowa, choć wciąż odległa, może fundamentalnie zmienić globalny paradygmat energetyczny i geopolityczny. O tym, dlaczego fizyka jądrowa to coś więcej niż technologia, opowiada prof. Michał Kowal z Narodowego Centrum Badań Jądrowych.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
