Robodoradcy i algorytmy inwestycyjne wkraczają na rynek z impetem. Obiecują inwestowanie tańsze, spokojniejsze i wolne od ludzkich błędów. Czy to tylko dobrze opakowany marketing, czy realna rewolucja w zarządzaniu majątkiem – zwłaszcza tych niebędących krezusami?
(@Getty Images)
Rynek robodoradców cieszy się coraz większą popularnością. Według danych portalu Statista już w 2025 r. wartość aktywów powierzonych robodoradcom przekroczy 2,06 bln dol.
Do 2029 r. wzrośnie zaś do 2,38 bln dol., przy tempie wzrostu na poziomie 3,66 proc. rocznie (CAGR). Ponad 34 mln użytkowników skorzysta z cyfrowych doradców, a średnia wartość aktywów przypadających na jedną osobę wyniesie 61,9 tys. dol. To w znacznej mierze zasługa Stanów Zjednoczonych odpowiadających za około ⅘ globalnego rynku.
The Financial Technology Report podkreśla, że zainteresowaniu robodoractwem sprzyjają związane z nim m.in. wygoda, nowoczesność i personalizacja inwestowania. A także zapotrzebowanie na przystępne cenowo usługi zarządzania majątkiem oraz szybki postęp w obszarze sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego czy też analityki big data.
Jak działa robodoradca?
W raporcie „The Race for Robo Advice” KPMG zauważa, że robodoradztwo to algorytmiczne planowanie finansów – zautomatyzowane, dostępne online i tańsze od klasycznych usług doradczych.
Osoba pragnąca skorzystać z usługi robodoradcy musi zazwyczaj wypełnić ankietę podobną do tej wypełnianej przy zakładaniu standardowego konta maklerskiego. Na początku określa się w niej podstawowe parametry: cel inwestycyjny, tolerancję ryzyka i horyzont czasowy. Algorytm analizuje te dane i doświadczenie finansowe ankietowanego – i na tej podstawie konstruuje zdywersyfikowany portfel.
I to właśnie algorytm pilnuje, by portfel nie odbiegał od założeń. Dla przykładu, jeśli portfel startuje z układem 60 proc. akcji i 40 proc. obligacji, a wskutek wzrostów udział akcji rośnie do 80 proc., to AI przywróci równowagę, stopniowo sprzedając nadmiar akcji. Dzięki temu strategia pozostaje spójna z profilem inwestora bez konieczności jego ciągłej ingerencji.
Niekiedy robodoradcy oferują też funkcje optymalizacji podatkowej, zarządzania przepływami gotówki czy realizacji konkretnych celów – takich jak emerytura, zakup mieszkania czy spłata długu.
Co zyskujesz, gdy oddasz stery algorytmowi?
Usługi robodoradców wiążą się z wieloma korzyściami. Włoscy naukowcy Giovanni Cardillo i Helen Chiappini zaliczają do nich całodobową dostępność, a także zdolność do generowania szybszych prognoz i ograniczania błędów selekcji inwestycji.
To wszystko sprzyja także firmom finansowym, gdyż korzystanie z AI może przełożyć się na wyższe marże.
Algorytmy oferują uproszczone planowanie finansowe – dostosowują portfel do podstawowych danych, takich jak wiek, cel inwestycyjny czy poziom ryzyka. Trudno mówić o pełnej personalizacji, ale też cena jest znacznie niższa. W Stanach Zjednoczonych standardem są opłaty rzędu 0,25–0,5 proc. rocznie, co podaje Vanguard. Aby zatem skorzystać z usług robodoradztwa nie trzeba pokonywać żadnych barier wejścia. Dla porównania: klasyczne doradztwo w Vanguard dostępne jest dla klientów z kapitałem minimum 500 tys. dol.
Kolejny atut robodoradców to eliminacja ludzkich błędów. Algorytm nie działa pod wpływem emocji – nie panikuje w czasie krachu, nie rzuca się w pogoń za bańkami. Działa zgodnie z modelem i utrzymuje portfel w ryzach – regularnie go rebalansując i dostosowując do ustalonego profilu ryzyka.
Powierzenie portfela robodoradcy to nie tylko techniczne ułatwienie – to także psychologiczna tarcza. A ta chroni przed emocjonalnymi reakcjami, które w okresach rynkowych turbulencji potrafią zniweczyć lata systematycznego oszczędzania. Dla inwestora detalicznego oznacza to mniej godzin spędzonych na analizie wykresów, a więcej czasu przeznaczonego na pracę lub odpoczynek.
Warto ponadto zauważyć, że mechanizm robodoradców premiuje z założenia inwestowanie w fundusze ETF i dywersyfikację, zamiast doboru pojedynczych spółek. Wskazuje to na konieczność pożegnania się z marzeniami o wytypowaniu nielicznych zwycięzców i „pobiciu rynku”. Mornignstar podał natomiast, że według danych profesora Hendrika Bessembindera, opartych na analizie ponad 64 tys. spółek z 43 krajów, widać, że w latach 1990–2020 niemal cały przyrost bogactwa akcjonariuszy pochodzi z 2,4 proc. spółek.
Właśnie dla ogromnej większości inwestorów detalicznych – tych, którzy nie analizują sprawozdań finansowych dniami i nocami – znacznie bezpieczniejszym i bardziej opłacalnym rozwiązaniem niż samodzielny dobór spółek jest jednak szeroka dywersyfikacja. Inwestycja w indeks globalny lub dobrze zbilansowany portfel ETF-ów, wspierane przez racjonalny algorytm, może zatem okazać się bardzo trafną decyzją.
W czym robodoradca zawodzi
Minusem robodoradców jest natomiast ograniczenie do działania opartego wyłącznie na danych wprowadzonych przez użytkownika. Jeśli zaś inwestor błędnie określi swój profil – cała strategia inwestycyjna, choć wewnętrznie spójna, będzie niedopasowana do jego realnych potrzeb. Dla przykładu, gdy ktoś w pośpiechu zaznaczy wysoką tolerancję ryzyka, choć w rzeczywistości nie jest na nie gotów, to skutki mogą być bolesne – zarówno pod względem finansowym, jak i psychicznym.
Ponadto problemem robododarców jest brak możliwości wykorzystywania wiedzy zdroworozsądkowej. Algorytmy działają bowiem według zaprogramowanych schematów, co okazuje się problematyczne w nietypowych sytuacjach. Kryzys geopolityczny, nagła zmiana regulacyjna, zachwianie rynkowej narracji – to zdarzenia, w których automatyczne reakcje mogą być albo spóźnione, albo nieadekwatne do sytuacji.
Poza tym, co może wydać się paradoksalne, emocjonalna neutralność nie zawsze jest zaletą. Sztuczna inteligencja nie odczyta tonu głosu lidera politycznego, nie zarejestruje napięcia w gestach, nie przeanalizuje ironii zawartej w wypowiedzi – a to właśnie te drobne sygnały często wyprzedzają ruchy na rynku.
Zakres inwestycji, dostępnych w ramach robodoradców, bywa ograniczony – decyzje zapadają w obrębie zamkniętej listy funduszy, co utrudnia pełną personalizację portfela. Robodoradcy działają także w swoim własnym ekosystemie i często pomijają aktywa ulokowane na innych rachunkach inwestora, co może prowadzić do niepełnego obrazu sytuacji.
Bezkrytyczne zaś korzystanie z niektórych funkcji robodoradców może być ryzykowne. Dla przykładu, pewne algorytmy stosują „tax-loss harvesting” – sprzedają aktywa ze stratą, by zmniejszyć podatek. Ale uwaga: w USA obowiązuje zasada „wash sale”, która unieważnia ulgę, jeśli te same papiery zostaną odkupione w ciągu 30 dni. W Polsce podobne działania mogą zostać uznane za obejście prawa i mogą podpaść pod klauzulę unikania opodatkowania. Dlatego przy większych kwotach lub bardziej złożonej sytuacji warto skonsultować się z doradcą podatkowym z krwi i kości – zanim system kliknie coś za nas.
Robodoradcy w Polsce
W naszym kraju rynek robodoardztwa dopiero się rozwija, a opłaty są wyższe od zachodnich. Można się jednak spodziewać, że z czasem będą spadać wraz z rozwojem rynku inwestycyjnego w naszym kraju.
Pomogą w tym zarówno wolna konkurencja, jak i programy unijne, takie jak Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE). To nowy element trzeciego filaru systemu emerytalnego, oparty na unijnych regulacjach. Obecnie (wiosna 2025) jedynym dostawcą OIPE w Polsce jest firma Finax zapewniająca usługi robodoradztwa.
Bezcenny robodoradca, choć nie dla każdego
Robodoradcy to dobre rozwiązanie dla osób, które dopiero zaczynają inwestować i nie czują się pewnie ani w obsłudze konta maklerskiego, ani w doborze instrumentów. Algorytm działa jak autopilot – a podróżny nie musi znać szczegółów trasy, jeśli ufa, że system automatycznie doprowadzi go do celu.
Dla inwestorów z podstawową wiedzą finansową, opłaty robodoradców – zwłaszcza w Polsce – mogą się jednak okazać zbyt wysokie względem korzyści. Mogą oni bowiem bez pomocy algorytmu zbudować portfel z indeksowych ETF-ów o kosztach rzędu 0,1–0,2 proc. rocznie (na zachodzie łatwiej dostępne są także niehandlowane na giełdzie, a równie tanie fundusze indeksowe, w Polsce są one na ogół nieco droższe). Różnica (między samodzielnym inwestowaniem a robodoradcą) może wydawać się niewielka. Po upływie dekad nieznaczna procentowa różnica w opłatach przekłada się jednak na dziesiątki czy setki tysięcy złotych.
Warto zatem pamiętać, że robodoradcy to przede wszystkim przełom psychologiczny, a nie technologiczny. Ich siła nie tkwi w lepszym doborze aktywów, lecz w ochronie przed emocjami (które, jak wiadomo, są głównym wrogiem inwestora). Automatyczny rebalancing, brak impulsów, konsekwencja – to nie innowacje, lecz lekarstwo na ludzkie błędy.
Robodoradca nie musi ani pokonywać rynku (zdobywać przewagi rynkowej), ani być lepszy od człowieka. Wystarczy, że pozwoli się inwestorowi nie wypaść z gry w najgorszym momencie. Wystarczy, że jest chłodny, konsekwentny i nie wpada w panikę. Dla początkujących, którzy chcą spokoju, dyscypliny i jasnej strategii – może stać się najlepszym strażnikiem ich kapitału. Wartość, którą oferuje, przewyższy zaś tabelę opłat.
Inwestowanie w uznane międzynarodowe indeksy giełdowe uchodzi za najlepszą metodę budowania majątku na giełdzie przez zwykłych zjadaczy chleba. Dla szczególnie ambitnych istnieje jednak metoda dająca szansę na uzyskanie nawet nieco lepszych wyników, a przy tym uniknięcia ryzyka związanego z wybieraniem pojedynczych spółek. Tą metodą jest tak zwane inwestowanie czynnikowe (ang. factor investing).
Spowolnienie gospodarcze, napięcia geopolityczne, obawy dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw i szerzej bezpieczeństwa narodowego prowadzące do wzrostu protekcjonizmu i fragmentacji handlu, bardziej restrykcyjne otoczenie regulacyjne biznesu, trudniejsze globalne warunki finansowe i rosnące koszty negatywnych skutków zmian klimatu to wybrane czynniki podważające stabilność i przewidywalność globalnych przepływów inwestycyjnych. Nie pozostają bez wpływu na przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), zarówno w rozwiniętych, jak i w rozwijających się krajach.
Inwestorzy uwielbiają lokować kapitał przede wszystkim w swojej ojczyźnie. Jakie czynniki za tym stoją, czy patriotyzm ma tu jakieś znaczenie? Eksperci określają to zjawisko jako błąd „home bias”. Czy zatem brak dywersyfikacji geograficznej rzeczywiście jest bardzo kosztowny?
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
