(@Getty Images)
Badania akademickie dotyczące dobrostanu finansowego są prowadzone w różnych grupach konsumentów, np. studentów, osób młodych czy seniorów. Brakuje jednak analiz porównawczych dla tych grup. Ważnym obszarem badań jest także eksplorowanie czynników wpływających na poziom dobrostanu finansowego.
X, Y, Z – bagaż odmiennych doświadczeń
Badania empiryczne potwierdzają, że poszczególne generacje konsumentów różnią się zachowaniami finansowymi – sposobem wydatkowania i oszczędzania pieniędzy czy sposobem korzystania z kredytów. W związku z tym sformułowano tezę, że różnią się one także poziomem dobrostanu finansowego. W celu określenia jego poziomu wśród konsumentów reprezentujących trzy kohorty wiekowe: pokolenie X (osoby urodzone w l. 1965–1980), pokolenie Y (osoby urodzone w l. 1981–1995) i pokolenie Z (urodzeni po 1995 r.) wykorzystano m.in. wyniki badania CAWI, przeprowadzonego w Polsce w okresie listopad–grudzień 2023 r. na próbie 700 osób oraz skalę opracowaną i zwalidowaną przez The Consumer Financial Protection Bureau (CFPB).
Podobieństwa i różnice międzypokoleniowe
Negatywnie została zweryfikowana hipoteza, która zakłada, że generacje konsumentów różnią się istotnie statystycznie pod względem oceny dobrostanu finansowego. Różnice między kohortami występują jedynie w ocenach trzech pozycji: 1) „z powodu mojej sytuacji finansowej czuję, że nigdy nie będę mieć rzeczy, których pragnę w życiu”, 2) „daję sobie radę finansowo” oraz 3) „podarowanie prezentu na ślub, urodziny lub inną okazję nadwyrężyłoby moje finanse w tym miesiącu”.
Z badania wynika, że w generacji Y i Z cechami, które istotnie statystycznie wpływają na ocenę dobrostanu finansowego, są płeć i dochód. Wyżej oceniają go mężczyźni, ponadto znacznie rośnie on wraz z dochodami. Wspomnieć należy, że luka płacowa między kobietami a mężczyznami w Polsce wynosiła 4,8 proc. w 2020 r. W sektorze publicznym kobiety zarabiały o 2,3 proc. mniej na godzinę niż mężczyźni, a w sektorze prywatnym nawet o 12,9 proc. mniej (GUS 2022 r.).
Analizowano również wpływ na dobrostan finansowy zmiennej stosowanej w badaniu koniunktury konsumenckiej, tj. oceny zmiany sytuacji finansowej w ostatnich 12 miesiącach. Wyniki wykazały, że wpływa ona na punktową ocenę dobrostanu finansowego w każdym z badanych pokoleń. Dodatkowo jego poziom rośnie wraz z odczuwaną poprawą stanu finansów. Wyniki analizy korelacji rang R Spearmana pozwoliły natomiast pozytywnie zweryfikować hipotezę, że to jednak nie ocena zmian sytuacji finansowej, lecz dochód jest silniej skorelowany z oceną dobrostanu finansowego.
Generalnie rzecz biorąc, badania nad dobrostanem finansowym powinny zmierzać w kierunku jak największej dywersyfikacji czynników, które mogą go determinować. Coraz częściej analizy te uwzględniają również cechy psychologiczne badanych, tj. stosunek do pieniędzy, wiedzę finansową i umiejętności, które determinują decyzje finansowe.
Brak natomiast jednej uniwersalnej skali pomiaru dobrostanu finansowego, która umożliwiałaby porównywanie wyników badań międzynarodowych, co pozostaje fundamentalnym problemem w badaniach nad dobrostanem finansowym.
Tekst powstał na podstawie artykułu Mirosławy Kaczmarek „Financial well-being in generations X, Y and Z in Poland”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.56, No. 2, (2025). Całość w BIK_02_2025_05.pdf.
Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
