(©Envato)
Wyniki gospodarcze strefy euro są niekorzystne od około 2018 r., szczególnie w ostatnich latach. Jak omówiono w raportach Revoltelli (2019) i Maria Draghiego (Draghi 2024a, 2024b), gospodarka strefy euro stoi w obliczu znaczących wyzwań strukturalnych, które zostały zaostrzone przez pandemię i zakłócenia na rynkach energii, wynikające z rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Kontrastuje to z bieżącą siłą amerykańskiej gospodarki, która nie ucierpiała tak bardzo z powodu szoku energetycznego i nadal jest wspierana przez wysokie wydatki rządowe.
Jak pokazano na wykresie poniższym po stronie popytu kontrast ten jest najwyraźniej widoczny w konsumpcji, ponieważ w obliczu większej niepewności gospodarstwa domowe zgromadziły znaczną nadwyżkę oszczędności (de Soyres i in. 2023). Ponadto, jak zauważono w artykule de Soyres i in. (2024), różnica w wynikach produkcji między USA a strefą euro może być efektem rozbieżności w wydajności pracy, prawdopodobnie odzwierciedlającej niepełne wykorzystanie siły roboczej w firmach, wynikającej ze słabości popytu zagregowanego.
Problemy związane z produkcją przemysłową
Wykres ujawnia znaczne różnice geograficzne w wynikach europejskich gospodarek, zwłaszcza między przedłużającą się stagnacją w niemieckiej gospodarce, która jest uzależniona od sektora produkcyjnego i gazu ziemnego, a bieżącą siłą gospodarki hiszpańskiej zorientowanej na usługi i turystykę.
Jeżeli odniesiemy skumulowany wzrost gospodarczy w latach 2015–2019 do udziału produkcji przemysłowej w całkowitej wartości dodanej na początku tego okresu to widzimy, że w tym okresie udział produkcji przemysłowej nie korelował z ogólnymi wynikami gospodarczymi. Powtórzyliśmy to ćwiczenie dla nowszego okresu obejmującego dane między I kwartałem 2022 r., a ostatnim kwartałem z dostępnymi danymi w zależności od kraju. Silnie ujemna zależność pokazuje, że udział produkcji przemysłowej jest skorelowany ze słabymi wynikami gospodarczymi w ciągu ostatnich kilku lat.
Istnieje wiele powodów, dla których produkcja przemysłowa w strefie euro osiąga słabe wyniki. Dla przykładu, Ruslana i Fleck (2024) podkreślają, że ważnym czynnikiem mogła być polityka pieniężna, ponieważ wysokie stopy procentowe bardziej ograniczały aktywność gospodarczą w krajach strefy euro z dużymi sektorami produkcyjnymi. Dodatkowo, pewną rolę mógł również odegrać bezprecedensowy szok energetyczny z 2022 r.
Ceny energii i zależność od gazu ziemnego
Strefa euro doświadczyła bezprecedensowych zakłóceń na rynku energii, które były następstwem rosyjskiej inwazji na Ukrainę (Gil Tertre i in. 2023). Jak pokazano na poniższym wykresie, ceny ropy i europejskiego gazu ziemnego gwałtownie wzrosły w 2022 r., powodując znaczny wzrost cen energii dla konsumentów i producentów. Podczas gdy ceny surowców wróciły w dużej mierze do poprzednich wartości, ceny ropy i gazu TTF na rynkach transakcji natychmiastowych (TTF) są nadal odpowiednio o 17 proc. i 117 proc. wyższe, niż ich średnia z lat 2017–2019; nie przełożyło się to w pełni na wskaźniki energetyczne CPI i PPI w strefie euro, które pozostają o 50 proc. do 60 proc. powyżej poziomów sprzed pandemii. Istnieje znaczna heterogeniczność między krajami, przy czym Niemcy wyróżniają się jako kraj, w którym wskaźnik PPI dla energii pozostaje najwyższy, przekraczając ponad dwukrotnie poziom sprzed pandemii.
Aby zbadać rolę szoku związanego z gazem ziemnym w obecnej słabej kondycji gospodarczej, przeprowadzamy analizę danych sektorowych w kilku gospodarkach europejskich i obliczamy intensywność zużycia gazu ziemnego, zdefiniowaną jako teradżule zużycia gazu na 1 euro wartości dodanej dla dziewięciu sektorów w czterech gospodarkach, i odnosimy ten wskaźnik do dynamiki eksportu w dwóch okresach.
Przed szokiem energetycznym i pandemią COVID-19 nie istniał statystycznie istotny związek między dynamiką eksportu a intensywnością zużycia gazu ziemnego. Zależność ta uległa jednak znacznej zmianie w wyniku szoku związanego z cenami energii, przy czym eksport dla sektorów znajdujących się w górnym decylu intensywności zużycia gazu ziemnego spadł średnio o 7,2 proc., wyraźnie kontrastując z poziomem eksportu sektorów w dolnym decylu intensywności tego zużycia, które średnio odnotowały jego wzrost o 13,8 proc. Negatywny związek między intensywnością zużycia gazu ziemnego a dynamiką eksportu utrzymuje się natomiast również wówczas, gdy analizuje się jedynie różnice sektorowe w poszczególnych krajach.
Rola Chin
Od 2018 r. chińscy urzędnicy podkreślają potrzebę osiągnięcia przez Chiny większej samowystarczalności. Wydaje się, że Państwo Środka poczyniło pewne postępy w kierunku zmniejszenia zależności od importu, jednocześnie zwiększając zależność od popytu zagranicznego na dobra produkcyjne tego kraju (Dieppe i in. 2019, de Soyres i Moore 2024).
Konsekwencje chińskiej strategii rozwoju można zaobserwować w ewolucji importu i eksportu związanego ze strefą euro jako całością, a w szczególności z Niemcami.
Na poniższym wykresie lewy górny panel pokazuje, że import strefy euro z Chin wzrósł z 2,5 proc. do 3,3 proc. PKB tej strefy, podczas gdy prawy górny panel pokazuje, że chiński import ze strefy euro (jako udział w PKB tej strefy) spadł w tym samym okresie o prawie połowę. Patrząc na Niemcy pokazane w dolnym rzędzie, można zaobserwować ten sam wzorzec, przy czym kraj ten zwiększył swój import z Państwa Środka (jako udział w niemieckim PKB) o 44 proc., podczas gdy Pekin zmniejszył import z Niemiec (jako udział w chińskim PKB) o prawie połowę.
Biorąc pod uwagę, że Państwo Środka stara się nadal zmniejszać swoją zależność od importu, to czy eksport do Chin może pozostać motorem wzrostu dla krajów strefy euro? W latach 2014–2016 ekspozycja na Chiny jako kierunku eksportu nie była skorelowana z wynikami gospodarczymi. W ciągu ostatnich kilku lat relacja ta jednak się stopniowo zmieniała na niekorzyść, ponieważ silniejsze powiązania eksportowe z Chinami wiązały się z nieznacznie niższym wzrostem PKB w latach 2017–2019 i wyraźniejszym osłabieniem w latach 2022–2023.
Wnioski
Słabe wyniki gospodarcze w strefie euro podkreślają wieloaspektowe wyzwania związane z zależnością energetyczną, słabością produkcji i zmieniającą się dynamiką handlu światowego. Podczas gdy kwestie strukturalne i wstrząsy zewnętrzne znacząco wpłynęły na wyniki gospodarcze, kluczową sprawą pozostaje zrozumienie wzajemnych powiązań między cenami energii, zależnościami sektorowymi oraz globalnymi relacjami handlowymi.
Uwagi autorów: Poglądy wyrażone w tym artykule są naszymi własnymi poglądami i nie reprezentują poglądów Rady Gubernatorów Rezerwy Federalnej ani żadnej innej osoby związanej z Systemem Rezerwy Federalnej.
Francois de Soyres – Chief of Advanced Foreign Economies at Federal Reserve Board Of Governors
Ece Fisgin – Research Assistant at Federal Reserve Board Of Governors
Joaquin Garcia-Cabo – Principal Economist at Federal Reserve Board Of Governors
Mitch Lott – Research Assistant at Federal Reserve Board Of Governors
Christopher Machol – Senior Research Assistant at Federal Reserve Board Of Governors
Keith Richards – Research Assistant at Federal Reserve Board Of Governors
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
