Nie można powiedzieć, żeby w ostatnich miesiącach 2013 r. w Chinach brakowało zapowiedzi politycznych. Chińscy przywódcy zaproponowali zestaw nowych posunięć - od 60-pkt programu reform, ogłoszonego w listopadzie przez III Plenum Komitetu Centralnego po sześć zasadniczych zadań, zatwierdzonych miesiąc później przez Główną Konferencję Roboczą ds. Gospodarki.
Stephen S. Roach
Jeśli jednak spojrzeć na te propozycje jak na całość, wyraźnie widać, że istnieje ryzyko ich niespójności. Na przykład inicjatywy Trzeciego Plenum mają cel strategiczny: wspieranie długo oczekiwanego, prokonsumpcyjnego przestawienia struktury gospodarki. Zadania, jakie wymienia Konferencja, uwzględniają wprawdzie ducha tych reform, ale odzwierciedlają także cel taktyczny: „utrzymanie stałego wzrostu”. Jeśli wziąć pod uwagę prawdopodobne kompromisy między strategią i taktyką – czyli między długofalowymi reformami i krótkoterminowym wymogami wzrostu – to pojawia się pytanie, czy architekci chińskiej polityki są rzeczywiście w stanie spełnić wszystkie swoje cele?
Oczywiście, takie kompromisy występują w większości gospodarek, zarówno rozwiniętych, jak i rozwijających się. Chiny odróżniały się od nich tym, że przy kreśleniu ścieżki rozwoju gospodarczego wykazywały silną skłonność do kładzenia większego nacisku na cele strategiczne.
Mimo to wskutek nowych rozbieżności pomiędzy polityką Trzeciego Plenum a rozwiązaniami Konferencji Roboczej ponownie pojawia się pytanie o kompromisy. Przestawienie gospodarki na wzrost napędzany popytem konsumpcyjnym i usługami – co wstępnie zaproponowano w 12. Planie Pięcioletnim i co ostatnio zaakceptowało Trzecie Plenum – oznacza tempo rozwoju wolniejsze niż notowane w latach 1980 -2010 tempo 10 proc. rocznie.
Wolniejszy wzrost nie musi być czymś złym. W Chinach zatrudnienie w sektorze usług jest w przeliczeniu na jednostkę produkcji o 30 proc. większe niż w przemyśle i budownictwie, co oznacza, że jeśli rozwój będzie w większym stopniu napędzany przez usługi, to Chiny mogą zrealizować decydujące cele, które dotyczą absorbcji siły roboczej. Konkretnie chodzi o szybkie tworzenie miejsc pracy i ograniczenie zasięgu nędzy – już przy wzroście na poziomie 7-8 proc. rocznie.
W przypadku Chin zmiana stanu równowagi i wolniejszy wzrost idą ręka w rękę – i przynoszą dodatkową korzyść w postaci mniej intensywnego popytu na zasoby, mniej gwałtownego przyrostu zużycia energii oraz towarzyszącego temu postępu w rozwiązywaniu problemów zanieczyszczenia środowiska i nierówności dochodowych. Zamiast rozpatrywać spowolnienie wzrostu w takim strategicznym kontekście, Konferencja Robocza na ostatnim posiedzeniu położyła jednak znaczny nacisk na makroekonomiczną konieczność „aktywnej polityki budżetowej i wstrzemięźliwej polityki pieniężnej”.
Od zakończenia obrad Konferencji Roboczej inwestorzy dyskutują nad celami wzrostu na 2014 rok. Czy – jak zdają się wskazywać przecieki ze strony wyższych funkcjonariuszy chińskich – zostanie utrzymany cel taki jak w 2013 r., czyli wzrost na poziomie 7,5 proc., czy też ostatnie wystąpienia zapowiadają jego dalsze obniżenie, do 7 proc.?
Odpowiedź zostanie ujawniona w marcu, podczas Narodowego Kongresu Ludowego. Skupianie się na celu w postaci wzrostu w najbliższym okresie oraz na dostrajaniu polityki fiskalnej i monetarnej dla jego osiągnięcia – nie wspominając nawet o kolejnych trudnościach kredytowych, wywołujących zakłócenia na rynkach finansowania krótkoterminowego – zmniejsza jednak nacisk na zmianę strategii, a przestawianie gospodarki na inne tory tego właśnie obecnie wymaga.
Większość z sześciu ustalonych podczas ostatniej Konferencji Roboczej głównych zadań gospodarczych na 2014 rok – obejmują one m.in. zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, powstrzymanie zadłużania się władz lokalnych oraz lepszą koordynację rozwoju regionalnego – ma niewiele (lub wręcz nic) wspólnego ze strategiczną koniecznością zmiany stanu równowagi gospodarki chińskiej. Choć są to zamierzenia chwalebne, wydają się kompletnie niepowiązane z prokonsumpcyjną restrukturyzacją gospodarki.
Właściwie tylko dwa z sześciu ustalonych przez Konferencję Roboczą głównych zadań wpasowują się zgrabnie w strategiczny program Trzeciego Plenum. Wezwanie do rozszerzenia sieci zabezpieczenia społecznego zbieżne jest z propozycją Trzeciego Plenum, żeby 30 proc. zysków przedsiębiorstw państwowych przeznaczyć na sfinansowanie rozwiązań takich jak system emerytalny i system opieki zdrowotnej. Również podkreślenie „decydującej roli” rynków w unowocześnieniu struktury chińskiego przemysłu i likwidacji nadmiernych mocy produkcyjnych zbieżne jest z celem wyznaczonym przez Trzecie Plenum – czyli przejścia do społeczeństwa konsumpcyjnego za pomocą sił rynkowych.
Z tego wszystkiego wyłania się coś, co stanowi kolejny przykład rutynowego podejścia chińskiej polityki gospodarczej, nazywanego „metodą zlewu” – czyli niezliczonych propozycji, inicjatyw i celów, w najlepszym przypadku luźno ze sobą powiązanych, a często wewnętrznie sprzecznych. Potrzebne jest nowe podejście, które jednak wymaga trzech kluczowych zmian w funkcjonowaniu polityki gospodarczej.
Po pierwsze, żeby chińskie władze działały zgodnie z najlepszymi praktykami w skali globalnej, muszą o wiele wyraźniej określać priorytety czy hierarchię celów polityki gospodarczej (muszą więc być bardziej przejrzyste). Ustalanie przez rożne agendy – Plany Pięcioletnie, Trzecie Plenum, Konferencje Robocze – różnych programów to recepta na zamieszanie i potencjalne konflikty.
Po drugie, powinno się obniżyć rangę ogólnogospodarczych założeń wzrostu. Ustalanie takich celów trąci spuścizną państwowego kierowania gospodarką – spuścizną sprzeczną z podkreślaną ostatnio przez architektów polityki „decydującą rolą” rynków.
Po trzecie, potrzebne jest oddzielenie celów stabilizacyjnych od konieczności strategicznych. Tymi pierwszymi powinien się zajmować niezależny bank centralny, odpowiedzialny przede wszystkim za politykę pieniężną i walutową. Odpowiedzialność za cele strategiczne winna zaś spoczywać na powołanym przez Trzecie Plenum nowym organie – Głównej Grupie Wiodącej ds. Reform.
To, że chińscy politycy tradycyjnie kładą nacisk na strategię długoterminową, umożliwiało im wymijanie nieuniknionych wybojów na drodze rozwoju gospodarczego. Teraz jednak, gdy władze ustaliły nowy kurs, nastawiony na utrwalenie nadzwyczajnego postępu Chin, powinny się one szybko postarać się osiągnięcie większej spójności programów gospodarczych.
Stephen S. Roach członek zwyczajny wydziału w Yale University i były przewodniczący Morgan Stanley Asia, jest autorem mającej się wkrótce ukazać książki „Unbalanced: The Codependency of America and China”.
Docelowy wzrost PKB Chin w 2024 r. na poziomie 5 proc., zwiększenie krajowej konsumpcji, kontynuacja realizacji celów rozwojowych, w tym nacisk na rozwój nowoczesnego systemu przemysłowego, zmniejszenie barier w dostępie do rynku w celu przyciągnięcia kapitału zagranicznego, poprawa otoczenia biznesowego dla przedsiębiorstw zagranicznych, kontynuacja działań na rzecz obniżania emisji dwutlenku węgla i osiągniecie neutralności węglowej to główne kierunki chińskiej polityki w 2024 r.
Od czasu globalnego kryzysu finansowego Chiny podejmują działania mające na celu zwiększenie międzynarodowego wykorzystania renminbi. Działania te wynikają w znacznej mierze z rosnącej roli Państwa Środka w gospodarce światowej i z niezaspokojonych ambicji. Wiąże się to również z przekonaniem, że znaczenie Chin w międzynarodowym systemie walutowym jest nieproporcjonalnie małe w stosunku do pozycji tego kraju w realnej sferze gospodarki światowej. Z drugiej strony wspieranie umiędzynarodowienia renminbi wynika również z dążenia do zmniejszenia zależności od dolara amerykańskiego, co wypływa nie tylko z przyczyn ekonomicznych, lecz w coraz większym stopniu jest pochodną uwarunkowań geopolitycznych.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, Fundusz), instytucja niewątpliwie zasłużona nie tylko z uwagi na swoją działalność pożyczkodawcy ostatniej szansy dla krajów, którym należało ratować zagrożony bilans płatniczy, ale również jako wymagający partner dla władz, dający diagnozę sytuacji gospodarczej i proponujący potrzebne zmiany w polityce ekonomicznej. W przypadku Narodowego Banku Polskiego dwa okresy współpracy warte są przypomnienia: okres wdrażania transformacji systemowej oraz okres wprowadzenia polityki pieniężnej opartej na bezpośrednim celu inflacyjnym.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Głównym tematem tegorocznego sympozjum w Jackson Hole, organizowanego przez Bank Rezerwy Federalnej w Kansas City, była sytuacja i aktualne trendy na rynku pracy. Nie zabrakło tam również innych tematów, w tym prezentacji dotyczącej reguły Taylora, z której można się było dowiedzieć, dlaczego trudno jest opisywać i intepretować politykę pieniężną za pomocą prostych matematycznych formuł.
Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych (Fed) dokonała w ostatnim czasie kolejnego przeglądu swojej strategii polityki pieniężnej. W nowym dokumencie strategicznym potwierdzono główne założenia dotychczasowego podejścia Fed do prowadzenia polityki pieniężnej.
Autonomiczna sztuczna inteligencja w ciągu kilku lat zrewolucjonizuje wiele biznesów i branż, zmieni łańcuchy wartości firm i strukturę zatrudnienia. Nie powinna jednak być pozostawiona bez nadzoru.
Pomimo wyzwań gospodarczych i społecznych, coraz dłuższe życie otwiera również nowe możliwości ekonomiczne, które mogą przekształcić starzenie się społeczeństw z obciążenia w źródło wzrostu i rozwoju.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Podczas pandemii inflacja CPI w ujęciu rocznym w Stanach Zjednoczonych gwałtownie wzrosła, osiągając w czerwcu 2022 r. maksimum na poziomie 9 proc. W artykule przekonujemy, że ten wzrost inflacji można wyjaśnić w ramach metodologicznych, w których inflacja zależy od trzech czynników: długoterminowych oczekiwań, stopnia zacieśnienia rynku pracy mierzonego stosunkiem wakatów do bezrobocia oraz dużych zmian cen względnych w poszczególnych branżach, np. sektorze energetycznym i motoryzacyjnym.
Im dłużej europejskie rządy będą inwestowały w obronność, tym większe są szanse na znaczny wzrost innowacyjności i w długim horyzoncie czasowym na Starym Kontynencie zobaczymy efekt spin-off, czyli transferu technologii z sektora defence do sektorów cywilnych – uważa prof. Hubertus Bardt, dyrektor zarządzający IW Köln.
Swobodny dostęp do zdrowej i relatywnie taniej żywności wciąż nie jest czymś powszechnym w skali globu, i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, współpracy państw i firm z organizacjami międzynarodowymi, a także zapewnienia odpowiedniego finansowania przedsiębiorstwom z branży rolnej – przekonują autorzy monografii „Współczesne wyzwania bezpieczeństwa żywnościowego”.
Pracownicy tracą pracę bezpowrotnie. Klienci zostają bez usług, na których polegali przez lata. Drużyny sportowe tracą sponsorów, a społeczności swoje instytucje, które były ich opoką. Wygrywa tylko private equity. Taki krajobraz USA maluje Megan Greenwell w książce „Bad Company”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
