Sankcje gospodarcze to działania oficjalne, które oprócz posunięć dyplomatycznych i militarnych, mogą obejmować zakazy, ograniczenia lub inne restrykcje dotyczące handlu, inwestycji czy też finansów. Mogą być wprowadzane przez pojedynczy kraj, grupę krajów, a także przez organizacje międzynarodowe (m.in. ONZ bądź UE).
Getty Images
Są to narzędzia służące do wymuszenia zmiany polityki lub działań innego kraju poprzez ograniczenie lub zakazanie handlu, inwestycji czy transakcji finansowych między stronami. Mają na celu wywarcie presji na kraj lub podmiot naruszający międzynarodowe normy, zasady lub przepisy, w celu zmuszenia go do zmiany zachowania. Mają zatem gwarantować przestrzeganie norm prawa międzynarodowego.
Międzynarodowe sankcje gospodarcze
Sankcje gospodarcze mogą obejmować embarga handlowe, zamrożenie aktywów, ograniczenia dostępu do technologii lub produktów, zakazy handlu bronią itp. Są one również stosowane jako alternatywa dla agresywnych działań militarnych i mają na celu pokojowe rozwiązywanie konfliktów międzynarodowych. Cele tych sankcji mogą obejmować między innymi: zapewnienie poszanowania praw człowieka, zwalczanie terroryzmu, handlu bronią konwencjonalną lub masowego rażenia oraz wspieranie demokracji. Jednym z ich celów jest izolacja ekonomiczna kraju, podmiotu lub grupy osób, utrudniająca tym samym ich funkcjonowanie na arenie międzynarodowej. Mogą być stosowane selektywnie i ograniczone do określonych sektorów gospodarki lub globalnie, odnośnie do konkretnego kraju. Sankcje mogą jednak mieć negatywny wpływ na społeczeństwo, gospodarkę i ludność państwa, wobec którego są stosowane, dlatego często budzą kontrowersje. Ich wdrożenie wymaga współpracy międzynarodowej i działań politycznych na wielu poziomach, aby osiągnąć zamierzone efekty.
Sankcje gospodarcze wobec Rosji
W literaturze przedmiotu nie ma wielu prac poświęconych sankcjom wobec Rosji po agresji na Ukrainę w 2022 r. w kontekście ich skutków dla sektora bankowego. Z badań dotyczących pierwszej fali sankcji na sektor bankowy (po zajęciu przez Moskwę Krymu w 2014 r.) wynika, że choć wprowadzano je etapami, co umożliwiało rosyjskim bankom przygotowanie swoich ekspozycji krajowych i zagranicznych, to zasadniczo okazały się one skuteczne. Należy wziąć pod uwagę fakt, że Rosja ma historycznie długą tradycję funkcjonowania w warunkach sankcji narzucanych przez inne państwa.
Międzynarodowymi sankcjami została objęta znaczna część rosyjskiego sektora bankowego, w tym instytucje o charakterze systemowym (13 w połowie 2023 r.). Agencja ratingowa S&P podała, że od początku wojny w Ukrainie sankcjami objęto 80 proc. aktywów rosyjskiego sektora bankowego, a także Centralny Bank Federacji Rosyjskiej. Polegały one m.in. na zablokowaniu dostępu do systemu SWIFT, zamrożeniu aktywów, zablokowaniu możliwości zawierania transakcji oraz przeprowadzania operacji na zagranicznych rynkach kapitałowych. Głównym ich celem było utrudnienie lub wręcz uniemożliwienie dostępu do środków finansowych na rynkach międzynarodowych, aby nie służyły one finansowaniu działań wojennych i rozwojowi potencjału militarnego. Pożądanym stanem byłaby całkowita izolacja międzynarodowa Rosji, co jednak w obecnych warunkach geopolitycznych jest niemożliwe.
Oprócz badań nad skutecznością sankcji, analiza kondycji finansowej rosyjskiego sektora bankowego pokazuje, że w 2022 r. nastąpiło jej pogorszenie w zakresie rentowności sektora bankowego.
Tekst powstał na podstawie artykułu Błażeja Lepczyńskiego i Piotra Pisarewicza „Skuteczność sankcji gospodarczych na przykładzie studium kondycji finansowej rosyjskiego sektora bankowego. Kontekst wojny z Ukrainą”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.55, No.3, (2024). Całość w BIK_03_2024_03.pdf.
Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)
W wyniku sankcji Rosja stała się krajem peryferyjnym. Straciła największe rynki zbytu dla swoich towarów, została bez zachodnich kredytów, specjalistów, inwestycji i technologii. Przez długi okres, ponosząc wysokie koszty, Rosji udawało się osłabiać dolegliwość sankcji, pozyskując wiele towarów objętych embargiem przez rozbudowany system pośredników i firm z krajów „zaprzyjaźnionych”. Ostatnie decyzje Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej wskazują, że ta życiodajna dla Rosji furtka została definitywnie zamknięta.
Jak obiecał, tak też czyni. Donald Trump, po powrocie na stanowisko prezydenta Stanów Zjednoczonych, rozpoczął realizację jednej z kluczowych obietnic wyborczych – zakończenia wojny między Ukrainą a Rosją. W połowie lutego 2025 r. ruszyły negocjacje między USA a Federacją Rosyjską, zaś Europa, nie chcąc zostać pominięta, rozpoczęła własne działania dyplomatyczne, by się włączyć w proces pokojowy. Wiele wskazuje na to, że jeszcze w 2025 r. dojdzie do jakiejś formy zawieszenia broni w Ukrainie. Jak te nowe uwarunkowania wpłyną na gospodarkę Rosji?
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Unia Europejska coraz bardziej zacieśnia relacje polityczne, gospodarcze i handlowe z Republiką Mołdawii – jednym z najmłodszych państw Starego Kontynentu, które Rosja uznaje za swoją strefę wpływów.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Polski przemysł bateryjny powinien iść w kierunku recyklingu, bo to daje przewidywalny dostęp do surowców, uniezależnia nas od ich producentów, a koszty – co do zasady – są niższe niż w przypadku importu surowców – twierdzi Aleksandra Sojka, starszy analityk Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
Prezydent Donald Trump ogłaszając 2 kwietnia 2025 r. (w tzw. „Dniu Wyzwolenia”) znaczące podwyżki stawek celnych zapowiedział powrót do USA fabryk i wysokopłatnych miejsc pracy w przemyśle. Wiele wskazuje na to, że ten cel będzie trudny do osiągnięcia. Cła nie poprawią też konkurencyjności amerykańskiej gospodarki.
Coraz gorętsze lata wpływają na oblicze turystyki. Dziś to już nie tylko deszczowa pogoda psuje urlop – coraz częściej za nieudane wakacje uznaje się także dni z ekstremalnym upałem. Okazuje się, że nawet słońca może być za dużo. Jak turyści dostosowują się do tych zmian?
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Czy realizacja amerykańskiego snu na kredyt zakończy się koszmarem? Na to pytanie próbuje odpowiedzieć R. Christopher Whalen w książce „Inflated: Money, Debt, and the American Dream”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
