(@Getty Images)
Straty produkcji obserwuje się zarówno w przypadkach runów wywoływanych przez czynniki fundamentalne, takie jak szok polityki pieniężnej, jak i niefundamentalne. Władze mogą łagodzić makroekonomiczne koszty paniki poprzez przejęcie odpowiedzialności i ograniczenie, poprzez wiarygodne ubezpieczenia depozytów i działania pożyczkodawcy ostatniej instancji, prawdopodobieństwa, że panika nabierze charakteru systemowego.
Od czterdziestu lat, czyli od czasu przełomowej pracy Diamonda i Dybviga (1983), ryzyko paniki bankowej żywotnie interesuje zarówno naukowców, jak i praktyków. Run deponentów na Silicon Valley Bank w 2023 r. i upadłość tego banku dodatkowo zaostrzyły apetyt badaczy i polityków na zrozumienie ekonomicznych i regulacyjnych konsekwencji paniki bankowej (Admati i in. 2023, Beck in. 2024). Zjawisko panik bankowych znane jest jednak z tego, że trudno je całościowo uchwycić w liczbach. Co więcej, mało jest materiału badawczego o ich występowaniu i konsekwencjach w czasie czy przestrzeni.
W nowej pracy (Jamilov i in. 2024) dokonaliśmy na tej drodze pewnego postępu – stworzyliśmy i udostępnili publicznie dwie nowe kompleksowe bazy danych międzynarodowych. Dane te wraz z dodatkowymi materiałami dostępne są na stronie www.systemicbankruns.com. Po pierwsze, przedstawiamy w nich nowy materiał opisowy dotyczący panik bankowych, obejmujący 308 zdarzeń w 184 krajach w latach 1800-2023, a pochodzących z 463 źródeł. Po drugie, gromadzimy w jednym miejscu i ujednolicamy nowy zbiór danych dotyczących niewypłaconych depozytów sektora bankowego, co pozwala nam mierzyć przypadki wycofywania depozytów na znaczną skalę. Synergia jakościowej – opisowej identyfikacji runów bankowych i ilościowego, statystycznego wskaźnika wypłat depozytów pozwala na bezprecedensowy krok w przód w pomiarze ryzyka paniki bankowej.
Jak często zdarzają się paniki bankowe? Długa perspektywa
Czy paniki bankowe stały się z czasem bardziej czy mniej powszechne? Prawdopodobieństwo runu na bank jest częstym przedmiotem badań za pomocą modeli ekonomicznych, a także analizy na użytek praktyki gospodarczej (Goldstein i Pauzner 2005). Nasze dane z okresu minionych 200 lat wskazują, że średnie prawdopodobieństwo runu na bank we wszystkich krajach i okresach wynosi 1,9 proc. Częstotliwość ta wykazywała tendencję wzrostową do II wojny światowej, zmniejszyła się w okresie powojennym i ponownie wzrosła w latach 80-tych XX w. Statystyki te świadczą o regularnym występowaniu panik bankowych we współczesnej historii i na całym świecie.
Systemowe paniki bankowe przynoszą wielkie straty wydajności
Czy władze powinny przejmować się następstwami runów na banki? Niektóre (pojedyncze) przypadki panik bankowych mogą być odizolowane, inne natomiast mogą skutkować efektem zarażania i systemowymi zakłóceniami płynności (Allen i Gale 2000, Diamond i Rajan 2005, Uhlig 2010). Narracyjny run na bank definiujemy jako zdarzenie systemowe, jeśli mamy obiektywne statystyczne dowody na to, że towarzyszy mu spadek całkowitej bazy depozytowej sektora bankowego. W związku z tym, runy systemowe mierzone są współwystępowaniem runów opisowych i wycofywania depozytów.
Koszty makroekonomiczne systemowego runu na bank są znaczne: pięć lat po systemowej panice bankowej realne depozyty są znacznie mniejsze, a realny PKB jest średnio o 9 proc. niższy od trendu sprzed paniki. Ekonomicznym mechanizmem stojącym za tym wzorcem jest potężny spadek kredytów do spłacenia – o około 30 proc., pozostaje w zgodzie z kluczową rolą systemu bankowego, mianowicie zasilania realnej gospodarki kredytem (Bernanke i Gertler 1995). Co niezwykle istotne, runy na banki są szkodliwe dla całości gospodarki tylko wtedy, gdy mają charakter systemowy, tj. towarzyszy im spadek łącznych depozytów. Obserwacja ta sugeruje ważną rolę strony pasywów bilansów banków w okresach spowolnienia gospodarczego, potwierdzając przekonanie, że runy stają się szczególnie istotne z perspektywy makroekonomicznej, gdy mają charakter systemowy.
Paniki bankowe są szkodliwe nawet wtedy, gdy nie wywołują ich kwestie fundamentalne czy problemy z wypłacalnością
Jaki jest mechanizm runów na banki? Obszerna literatura teoretyczna buduje modele paniki bankowej jako (behawioralnego) zjawiska podobnego do plam na słońcu (Diamond i Dybvig 1983, Gertler i Kiyotaki 2015). Drugie ważne podejście opiera się na przekonaniu, że czynnikiem panik bankowych jest słabość fundamentów makroekonomicznych (Bryant 1980, Allen i Gale 1998). Trzecie podejście dopuszcza zarówno fundamentalne, jak i niefundamentalne przyczyny paniki (Goldstein i Pauzner 2005). W związku z tym pytanie, czy runy są wywoływane przez czynniki fundamentalne, zdarzają się jak plamy na Słońcu, czy też mają mieszany charakter, jest kluczowym zagadnieniem w literaturze (Goldstein 2013).
Przyjmujemy podejście opisowe i klasyfikujemy każdą panikę w naszym zbiorze danych w oparciu o to, czy została ona wywołana przyczynami fundamentalnymi (np. szokiem polityki pieniężnej lub dewaluacją kursu walutowego), czy niefundamentalnymi. Nasze podejście identyfikuje około 55 cykli systemowych jako niefundamentalne. Pokazujemy, że łączne straty wydajności wynikające z tych niefundamentalnych panik systemowych są bardzo podobne do tych wynikających z runów fundamentalnych. Sugeruje to, że podstawowe czynniki fundamentalne nie są jedynymi uwarunkowaniami spadków PKB w następstwie systemowych runów na banki.
Co więcej, okazuje się, że systemowe paniki bankowe są bardziej szkodliwe, gdy zbiegają się z (i) przypadkami powszechnych upadłości banków lub (ii) epizodami kryzysów bankowych, lub (iii) gdy sektor bankowy jest słabo skapitalizowany. Niemniej jednak systemowe paniki bankowe wiążą się ze znacznymi stratami wydajności, nawet jeśli nie występują okoliczności (i), (ii) lub (iii). Dostarczamy zatem wieloaspektowych dowodów na to, że słabe fundamenty są wystarczające – ale niekonieczne – do tego, aby systemowe runy na banki miały negatywne konsekwencje makroekonomiczne.
Deponenci uciekają z banków o wysokiej dźwigni finansowej i niskiej wypłacalności
Aby zrozumieć przyczyny i konsekwencje runów na banki na poziomie szczegółowym, uzupełniamy naszą międzynarodową chronologię o szczegółowe dane z poziomu banków amerykańskich z lat 1867-1904, zaczerpnięte z Carlson i in. (2022) i z lat 1976-2020, pochodzące z raportów o sytuacji finansowej (Call Reports). Pokazujemy, że klienci wycofują depozyty z instytucji o wysokiej dźwigni finansowej, co jest zgodne z interpretacją kryzysów bankowych jako problemu wypłacalności (Correira i in. 2024). Dokumentujemy, że oprócz banków z wysoką dźwignią finansową ex ante, banki o niskiej rentowności lub wysokim uzależnieniu od finansowania depozytami doświadczają większych odpływów depozytów w obu próbach. Porównując banki z odpływem i bez odpływu depozytów podczas panik bankowych przy użyciu podejścia opartego na analizie zdarzeń, pokazujemy, że dotknięte tym banki nie mogą zrekompensować utraty depozytów poprzez pozyskiwanie innych rodzajów finansowania, nawet w dzisiejszych czasach, w których banki w większym stopniu polegają na innych źródłach finansowania niż depozyty, jak np. pożyczki międzybankowe. W rezultacie obserwują one obniżenie wskaźników dźwigni finansowej oraz kurczenie się ich bilansów i portfeli kredytowych.
Organy regulacyjne mogą tłumić runy na banki za pomocą gwarancji zobowiązań; zapobieganie jest trudniejsze
Czy polityka rządu może zapobiec systemowym panikom bankowym i/lub złagodzić wynikające z nich szkody makroekonomiczne? Wykorzystując dane z istniejących baz danych interwencji rządowych i struktur instytucjonalnych w Demirguc-Kunt i in. (2014), Laeven i Valencia (2018) oraz Metrick i Schmelzing (2021), stwierdzamy, że gwarancje zobowiązań są skuteczną formą interwencji rządowej ex post i mogą zmniejszyć długookresowe straty wydajności wynikające z panik systemowych prawie o połowę. Ponadto istnienie wiarygodnych systemów ubezpieczania depozytów i wpływ pożyczkodawcy ostatniej instancji mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo, że run stanie się systemowy ex ante, ale w ograniczonym stopniu, zależnym od tego, czy panika już się zaczęła.
Podsumowanie
Nasze badania przedstawiają nowatorską kompleksową chronologię panik bankowych i spadków depozytów na całym świecie na przestrzeni dwóch stuleci. Runy na banki wpływają na makrogospodarkę tylko wtedy, gdy towarzyszy im wycofywanie depozytów, tj. gdy mają one charakter systemowy. Przyczyniając się do ważnej debaty w literaturze, pokazujemy, że systemowe runy na bank mogą być szkodliwe, nawet jeśli nie są wywoływane przez pogarszające się czynniki fundamentalne, problemy z kapitalizacją banków czy powszechne upadłości tychże. Szczegółowa analiza danych na poziomie banków ujawnia, że deponenci nie uciekają z nich bezkrytycznie, ale dotyczy to instytucji o wysokiej dźwigni finansowej, co z kolei prowadzi do realokacji depozytów i zapaści kredytowej. Wreszcie decydenci mogą złagodzić makroekonomiczne skutki runów na banki za pomocą gwarancji zobowiązań i zmniejszyć prawdopodobieństwo, że paniki staną się systemowe dzięki wiarygodnemu ubezpieczeniu depozytów i pożyczkodawcy ostatniej instancji.
Rustam Jamilov – Postdoctoral Research Fellow
Tobias Konig – Post-Doctoral Researcher in Finance at University Of Bonn
Karsten Muller – Assistant Professor of Finance at the Business School at National University Of Singapore, at National University Of Singapore, Postdoctoral Research Associate at Princeton University
Farzad Saidi – Professor at University Of Bonn
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
