Zależność między efektywnością kosztową polskich banków a strukturą właścicielską
Począwszy od lat 90. XX w. polski sektor bankowy podlegał dynamicznym przemianom w zakresie struktur własnościowych. Zarówno transformacja ustrojowa, jak i akcesja Polski do Unii Europejskiej oraz globalny kryzys finansowy wywarły znaczący wpływ na relacje własnościowe w bankach w Polsce.
(@Getty Images)
Dynamiczny rozwój sektora po 1989 r. początkowo charakteryzowała lawinowa prywatyzacja, następnie internacjonalizacja oraz ponowna „repolonizacja” i dominacja sektora państwowego.
Na tym tle pojawia się pytanie, czy wyniki uzyskiwane przez banki zależą od rodzaju dominującego właściciela i czy struktura własnościowa generuje różnicę w efektywności ich funkcjonowania. Dyskusja w tym obszarze ma szczególne znaczenie w przypadku polskiego sektora bankowego, w którym w 2020 r. Skarb Państwa stał się dominującym właścicielem aktywów.
W związku z powyższym w artykule „The cost efficiency of Polish banks driven by the ownership structure. Does the ownership structure matter?” poszukuje się odpowiedzi na pytanie, czy struktura własnościowa banków wpływa na ich efektywność wyrażoną wskaźnikiem kosztów do dochodów (cost-to-income ratio, CIR). Z literatury odnoszącej się do krajów w okresie transformacji wynika, że rodzaj właściciela ma znaczenie dla efektywności funkcjonowania. Najczęściej wskazuje się, że własność rządowa jest mniej efektywna niż własność prywatna, a banki będące własnością zagraniczną są zwykle bardziej efektywne niż banki krajowe.
Celem artykułu było zweryfikowanie, czy zawarte w literaturze wyniki znajdują potwierdzenie w polskim sektorze bankowym. Zastosowane metody badawcze opierają się na analizie danych panelowych. W badaniu wykorzystano dane roczne dla 18 banków działających w polskim sektorze bankowym w latach 2005–2021. Dane pochodzą z bazy Orbis Bureau Van Dijk. Przy wyborze banków kierowano się dwoma wymogami: dostępnością ciągłych i porównywalnych danych oraz profilem banków komercyjnych (oferujących usługi uniwersalne dla konsumentów). Do analizowanych podmiotów nie zaliczono zatem banków wyspecjalizowanych, np. hipotecznych.
Zweryfikowano aktualność wyników uzyskanych dla ewoluującego polskiego sektora bankowego w kontekście jego integracji z Unią Europejską. Zostały także postawione dwie hipotezy badawcze. Pierwsza mówi o tym, że zagraniczne banki w Polsce są mniej efektywne kosztowo niż ich krajowi konkurenci. Zgodnie z drugą hipotezą banki prywatne w Polsce są bardziej efektywne kosztowo niż banki państwowe. Uzyskane wyniki wskazują, że banki z przewagą kapitału rządowego oraz banki będące własnością krajową cechują się wyższą efektywnością niż banki prywatne i zagraniczne. Wyniki te potwierdziły hipotezę pierwszą, natomiast hipoteza druga została odrzucona. Szacunki ujawniają także inne istotne statystycznie powiązania efektywności kosztowej (CIR) z wybranymi determinantami, a mianowicie z: rentownością banków, rezerwami na straty kredytowe, współczynnikiem wypłacalności oraz bazą depozytową. Prezentowany artykuł wyróżnia się na tle dotychczasowych badań dotyczących gospodarek transformacyjnych tym, że przeprowadzono w nim analizę sytuacji gospodarczej w okresie 15–30 lat po transformacji. W tym czasie procesy masowej prywatyzacji oraz internacjonalizacji osiągnęły pełnię rozwoju, a w przypadku Polski zaobserwowano także tendencję do odwracania wcześniejszych trendów prywatyzacyjnych i globalizacyjnych.
Wyniki analizy
Wyniki pokazują kilka ważnych wniosków, które są istotne w toczącej się debacie na temat roli banków w Polsce. Jak wynika z analizy, struktura własności ma znaczenie dla efektywności kosztowej banku. Kapitał własny zarówno krajowy, jak i państwowy jest bardziej efektywny (w kontekście minimalizowania kosztów operacyjnych) niż – odpowiednio – kapitał zagraniczny i kapitał prywatny. W pracy dowiedziono, że repolonizacja polskiego sektora bankowego nie zmniejszyła jego efektywności. Wycofanie się własności zagranicznej może zatem wynikać nie tylko z działania sił politycznych, jak sugerują m.in. Klepczarek i Wieczorek (2023), lecz także z działania sił rynkowych eliminujących mniej efektywne podmioty.
W pracy podkreśla się również ograniczenia przeprowadzonej analizy. Najważniejsze z nich wynikają m.in. z konstrukcji wskaźnika CIR. Wszelkie ograniczenia niniejszego badania można uznać za przesłanki do kontynuowania analiz w obszarze efektywności kosztowej polskich banków.
Tekst powstał na podstawie artykułu Emilii Klepczarek, Agaty Szymańskiej i Agaty Wieczorek „The cost efficiency of Polish banks driven by the ownership structure. Does the ownership structure matter?”, opublikowanego w czasopiśmie naukowym „Bank i Kredyt”, Vol.55, No. 5, (2024). Całość w BIK_05_2024_02.pdf.
Opracowała Małgorzata Krzak-Żarczyńska (Zespół Bank i Kredyt)
Początki australijskiej bankowości wiążą się z przybyciem, do ówczesnej kolonii karnej znanej jako Nowa Południowa Walia, w 1810 r. gubernatora Lachlana Macquarie. Została ona założona na terenach dzisiejszej południowo-wschodniej Australii. Macquarie, dziś uznawany za jedną z kluczowych postaci w historii tego kraju, odegrał istotną rolę w przekształceniu tej bardzo odległej od Europy i ponurej kolonii karnej w kraj wolnych ludzi.
W krajach arabskich dynamicznie rozwija się rynek usług bankowych. Banki w tym regionie (dotyczy to głównie banków pochodzących z bogatych krajów należących do Rady Współpracy Zatoki Perskiej) inwestują w cyfryzację usług bankowych, sztuczną inteligencję i rozwój produktów finansowych powiązanych z kryteriami ESG.
Rola złota ulegała znaczącym przemianom wraz z ewolucją międzynarodowego systemu walutowego. Doprowadziło to do stopniowego spadku roli złota w odniesieniu do trzech klasycznych funkcji pieniądza: środka wymiany, jednostki obrachunkowej oraz środka tezauryzacji. Był to proces stopniowej eliminacji tego kruszcu z systemu monetarnego. Należy jednak podkreślić, że okres braku oficjalnej roli złota w systemie monetarnym jest relatywnie krótki w porównaniu z czasem, kiedy pełniło ono wszystkie klasyczne funkcje pieniądza.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Polski przemysł bateryjny powinien iść w kierunku recyklingu, bo to daje przewidywalny dostęp do surowców, uniezależnia nas od ich producentów, a koszty – co do zasady – są niższe niż w przypadku importu surowców – twierdzi Aleksandra Sojka, starszy analityk Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
Prezydent Donald Trump ogłaszając 2 kwietnia 2025 r. (w tzw. „Dniu Wyzwolenia”) znaczące podwyżki stawek celnych zapowiedział powrót do USA fabryk i wysokopłatnych miejsc pracy w przemyśle. Wiele wskazuje na to, że ten cel będzie trudny do osiągnięcia. Cła nie poprawią też konkurencyjności amerykańskiej gospodarki.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
