Same oszczędności nie wystarczą, trzeba stymulować wzrost
Oszczędności fiskalne mogą przynieść efekty dopiero w średnim terminie. Na razie potrzeba nam „bazooki” z EBC i euroobligacji. Pod tym względem szczyt unijny trochę rozczarował - mówi Yves Bertoncini, sekretarz generalny think-tanku Notre Europe. Wypowiedź ta wpisuje się w silny wśród europejskich ekspertów nurt zwolenników dodruku pieniądza.
Yves Bertoncini (Fot. Notre Europe)
Obserwator Finansowy: Przed ostatnim szczytem UE prezydent Sarkozy powiedział, że Europa stoi w obliczu „niezwykle niebezpiecznej sytuacji”. Miał rację?
Yves Bertoncini: Miał częściowo rację. Jeśli spojrzymy choćby na relacje w europejskich mediach dotyczące kryzysu widzimy, że sytuacja jest bardzo trudna. We francuskich mediach ta sytuacja jest jeszcze bardziej wyolbrzymiana z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze Francja może stracić swój rating AAA. Po drugie Sarkozy prawdopodobnie będzie ubiegał się o reelekcję w maju, a jedną ze słabości jego kontrkandydata, którym jest François Hollande, jest fakt, że nie jest on bardzo doświadczony. To także polityczna gra i Sarkozy ma interes w tym aby podkreślić, że w sytuacji kryzysu tak gwałtownego Francja potrzebuje męża stanu.
Sytuacja w Europie jest jednak poważna. Czy ostatni szczyt zrobił wystarczająco dużo by uratować euro?
W jeden dzień nie mogliśmy rozwiązać wszystkich problemów, ale był to pozytywny krok w dobrym kierunku. Szczególnie obietnica paktu fiskalnego. Kolejnym postanowieniem były gwarancje dla inwestorów prywatnych, że nie będą już uczestniczyć w restrukturyzacjach w greckim stylu.
Z drugiej strony nie było zgody na zwiększenie siły Europejskiego Funduszu Stabilności Finansowej (EFSF), żadnej decyzji dotyczącej Europejskiego Banku Centralnego (EBC). Na to inwestorzy zareagowali negatywnie. Można mówić o sukcesie?
Słyszeliśmy obietnice reform strukturalnych w średnim okresie, ale wciąż potrzebujemy tak zwanej „bazooki” z EBC i być może stworzenia euroobligacji. Pocieszające jest to, że jak dotychczas EBC wie co robić. Interweniował wiele razy, a stopy procentowe są bardzo niskie: wynoszą 1 proc. EBC nadal kupuje obligacje na rynku wtórnym i będzie robił to w przyszłości. To był również jeden z celów tego szczytu: zapewnić EBC, który jest niezależną instytucją, że rządy będą bardziej odpowiedzialne w przyszłości, i że liczą na jego interwencje.
Na szczycie zapowiedziano też, że Europejski Mechanizm Stabilizacji (ESM) będzie wprowadzony wcześniej – w 2012 roku, a nie w 2013 roku. Co ważne: ilość pieniędzy dostarczonych przez ESM może uzupełniać, a nie zastępować, pieniądze dostarczone przez EFSF. Ogłoszono też europejski wkład do Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Tylko o euroobligacjach nie powiedziano nic podczas tego szczytu i to był akurat zły sygnał.
Teraz przywódcy europejscy będą prezentować nowy pakt fiskalny swoim parlamentom. Czy ma on szansę zostać przyjęty we wszystkich 26 krajach?
Widzę podtekst polityczny w tym pytaniu…
Ten kryzys jest więc polityczny?
Oczywiście, jest to kryzys polityczny, i wracając do pytania, ratyfikacja tego paktu przebiegnie łatwo np. w Niemczech, ale trudniej w innych krajach. Opinia publiczna będzie pytać, co jest prawdziwą treścią tej umowy. Jeśli spojrzymy na obecną sytuację, mamy przecież już tzw. sześciopak, a więc reformę paktu stabilności, która została już przegłosowana i będzie realizowana od przyszłego roku. Moja interpretacja nowego paktu fiskalnego jest taka, że kontrola UE będzie aktywna tylko wtedy, gdy wystąpi ryzyko nadmiernego deficytu. To będzie bardzo ogólna kontrola. Nie wyobrażam sobie, że Bruksela każe np. Francji wydawać mniej na edukację. To wciąż będzie suwerenna decyzja każdego państwa członkowskiego.
Jeśli jednak Francja będzie mieć więcej niż 3 procent deficytu, zostaną uruchomione automatyczne sankcje. Ponadto państwa członkowskie muszą wpisać w konstytucję zasadę zrównoważonych budżetów. Czy same oszczędności fiskalne wystarczą do zwalczenia kryzysu?
Prawdą jest, że złota reguła deficytu jest nowa w niektórych krajach, w tym we Francji, ale w gruncie rzeczy jest logiczna. Jeśli Unia Europejska wykazuje solidarność, to wymaga również większej kontroli nad budżetami państw członkowskich. Oczywiście same oszczędności nie wystarczą. Musimy również stymulować wzrost. Deklaracja Komitetu Sterującego Notre Europe z listopada miała tytuł „Oszczędności, ale również wzrost”. Teraz nie ma pomiędzy nimi równowagi, ten bilans jest niewłaściwy. Nawet na ostatnim szczycie UE polska prezydencja wystąpiła z bardzo dobrymi propozycjami przywrócenia wzrostu gospodarczego, na które niestety mało kto zwrócił uwagę, bo ten szczyt miał inne cele.
Na pisanie o tym, jak ważne jest oszczędzanie i inwestowanie zużyto morze atramentu i farby drukarskiej. O oszczędzaniu mówią dziesiątki przysłów np. „oszczędnością i pracą ludzie się bogacą”. Tak, tak „i pracą” – a może lepiej by było: „przede wszystkim pracą”? Liczni publicyści przekonują, a politycy pouczają, że Polacy muszą więcej oszczędzać, by gospodarka szybciej się rozwijała. Ale gdy się zastanowimy, co by było, gdyby tak nagle wszyscy zaoszczędzili dajmy na to 90 proc. tego co zarobili, to zauważymy, że byłoby niedobrze – katastrofa: towary leżałyby na półkach, a przedsiębiorcy by pobankrutowali – przecież tego, czego nie udało się sprzedać w kraju nie byłoby łatwo upchnąć za granicą, i tak borykającą się z nadprodukcją, szukającą po świecie rynków zbytu. Sprawy są zatem bardziej skomplikowane niż się powierzchownie wydaje.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
Wprowadzenie euro jest niebezpieczne z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Polska gospodarka jest jeszcze niedojrzała, różnice technologiczne, rozwój systemu finansowego, poziom konkurencyjności wymagają przyspieszonej modernizacji. Nasza gospodarka wychodzi dopiero z rozwoju zależnego, potrzebny jest czas.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych (Fed) dokonała w ostatnim czasie kolejnego przeglądu swojej strategii polityki pieniężnej. W nowym dokumencie strategicznym potwierdzono główne założenia dotychczasowego podejścia Fed do prowadzenia polityki pieniężnej.
Autonomiczna sztuczna inteligencja w ciągu kilku lat zrewolucjonizuje wiele biznesów i branż, zmieni łańcuchy wartości firm i strukturę zatrudnienia. Nie powinna jednak być pozostawiona bez nadzoru.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
W połowie maja najnowsza odsłona trwającego wiele lat handlowego sporu amerykańsko-chińskiego przygasła, choć konflikt będzie się tlił. Wszystko paradoksalnie za sprawą bomby informacyjnej, którą rzucił w media społecznościowe Donald Trump. Stany Zjednoczone postanowiły nałożyć gigantyczne – na poziomie 145% – cła na towary importowane z Państwa Środka. A ponieważ akcja wywołuje reakcję, Chiny nie pozostały dłużne i podwyższyły stawki chroniące własny rynek do poziomu 125%. Brzmi jak dobry news, ale to ślepa uliczka.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Im dłużej europejskie rządy będą inwestowały w obronność, tym większe są szanse na znaczny wzrost innowacyjności i w długim horyzoncie czasowym na Starym Kontynencie zobaczymy efekt spin-off, czyli transferu technologii z sektora defence do sektorów cywilnych – uważa prof. Hubertus Bardt, dyrektor zarządzający IW Köln.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Swobodny dostęp do zdrowej i relatywnie taniej żywności wciąż nie jest czymś powszechnym w skali globu, i wymaga interdyscyplinarnego podejścia, współpracy państw i firm z organizacjami międzynarodowymi, a także zapewnienia odpowiedniego finansowania przedsiębiorstwom z branży rolnej – przekonują autorzy monografii „Współczesne wyzwania bezpieczeństwa żywnościowego”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
