(©Envato)
Wybuch pandemii COVID-19 w dramatyczny sposób wpłynął na życie i źródła utrzymania ludzi na całym świecie. Doprowadził również do zakłócenia globalnej aktywności gospodarczej. Szczególnie mocno ucierpiały światowe przepływy w handlu towarami, które zmniejszyły się w 2020 roku o 7 proc. Pandemia może wpływać na handel międzynarodowy w kilku wymiarach, które obejmują: jej bezpośredni wpływ na zdrowie i związane z nim zmiany w zachowaniu ludzi, konsekwencje działań rządów mających na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się wirusa oraz oddziaływanie pandemii w państwach trzecich.
Chociaż intuicja podpowiada, że w przypadku pandemii należy spodziewać się negatywnego wpływu na handel, w rzeczywistości na poziomie kraju możliwe jest oddziaływanie w obu kierunkach. Na początku pandemii wywołała ona szok zarówno po stronie podaży, jak i po stronie popytu. Ponieważ oba te wstrząsy są negatywne, wynikający z nich wpływ na popyt importowy danego kraju – definiowany jako różnica między jego popytem krajowym a podażą krajową – jest trudny do określenia z góry. Wpływ pandemii na innych partnerów handlowych danego kraju oraz na jego własny popyt na import z określonego kraju również są niejednoznaczne i zależne od tego, jak kształtować się będą czynniki popytu i podaży krajów trzecich.
Czy pandemia COVID-19 długotrwale obniży produkt potencjalny?
W naszej niedawnej pracy rozwiązujemy te niejasności i przedstawiamy (według naszej wiedzy) pierwsze szacunki na temat tego, w jaki sposób każdy z tych kanałów wpłynął na międzynarodowe przepływy handlowe w 2020 roku, patrząc przez pryzmat ich wpływu na import z Chin. W szczególności, szacujemy, w jaki sposób częstotliwość występowania COVID-19 oraz obostrzenia związane z lockdownem – zarówno w danym kraju, jak i u jego partnerów handlowych – wpłynęły na miesięczny wzrost importu z Chin (w ujęciu rok do roku) dla wszystkich destynacji, do których Chiny eksportowały towary w latach 2019–2020. Analiza prowadzona jest na poziomie produktu (6-cyfrowego kodu systemu zharmonizowanego).
Jedną z korzyści związanych z wykorzystaniem Chin jako centralnego punktu odniesienia w naszej analizie jest to, że są już dostępne miesięczne dane handlowe Chin do grudnia 2020 roku włącznie. W związku z tym nasza analiza jest pierwszą, w której oceniane są skutki handlowe pandemii w całym 2020 roku. Kolejną zaletą takiego wyboru jest fakt, że Chiny utrzymują relacje handlowe z każdą inną gospodarką i są największym eksporterem na świecie. Ponadto Chiny najbardziej ucierpiały z powodu COVID-19 w pierwszym kwartale 2020 roku, kiedy reszta świata dopiero zaczynała odczuwać konsekwencje pandemii wirusa. Jednak począwszy od drugiego kwartału – kiedy to w interesujących nas zmiennych zaczęło pojawiać się większe zróżnicowanie – sytuacja uległa odwróceniu, a chińska gospodarka doświadczyła szybkiego ożywienia, ostatecznie rosnąc w całym 2020 roku o 2,3 proc.
W związku z tym, w bardziej istotnym dla naszych szacunków okresie, tj. od kwietnia do grudnia, główne związane z COVID-19 utrudnienia w handlu z Chinami wynikały przede wszystkim z wpływu pandemii na partnerów handlowych Chin. Pozwala to uniknąć pomieszania czynników związanych z pandemią w krajach eksportujących i importujących.
Skutki handlowe pandemii
Stwierdzamy, że bezpośrednie skutki częstotliwości występowania COVID-19 (wyrażonej liczbą zgonów per capita) i wywołanych przez pandemię działań rządowych (wyrażonych wskaźnikiem restrykcyjności lockdownów) są wyraźnie negatywne, co wskazuje, że negatywny wpływ własnego popytu na import poszczególnych krajów z Chin przeważa nad negatywnym wpływem własnej podaży.
Negatywny wpływ własnego popytu na import poszczególnych krajów z Chin przeważa nad negatywnym wpływem własnej podaży.
W stosunku do warunków panujących przed pandemią, kraj o najwyższym w naszej próbce poziomie zgonów na tysiąc osób w miesiącu (tj. Słowenia w grudniu 2020 roku) doświadczył w tym miesiącu spadku importu z Chin o 13 proc. Podobnie przejście od braku lockdownu do maksymalnego poziomu jego restrykcyjności w całej próbce (Honduras w kwietniu i maju; Filipiny w kwietniu) spowodowało zmniejszenie importu z Chin o 17,6 proc.
To pokazuje, że działania rządowe mające na celu ograniczenie aktywności gospodarczej miały większy wpływ na import danego kraju niż bezpośrednie skutki zdrowotne i behawioralne samej pandemii. W przypadku wzrostu o jedno odchylenie standardowe w każdej z tych zmiennych, spadek importu wyniósłby odpowiednio 1,5 i 4,2 proc.
Z drugiej strony, chociaż lockdowny w krajach trzecich zwykle nie mają znaczącego wpływu na import danego kraju z Chin, to bezpośrednie efekty COVID-19 w krajach trzecich mają wpływ na ten import. W szczególności wyższa liczba zgonów u głównych partnerów handlowych danego kraju (z wyłączeniem Chin) skłania ten kraj do znacznie większego importu towarów z Chin, niż miałoby to miejsce w przeciwnym wypadku.
Co ciekawe, pozytywny wpływ częstotliwości występowania COVID-19 u głównych partnerów handlowych z nawiązką kompensuje negatywny wpływ częstotliwości występowania COVID-19 we własnym kraju. Podsumowując, zmiana każdej z trzech zmiennych z poziomu zerowego (jak w 2019 roku) do ich średniej wartości z 2020 roku oznaczałaby zmniejszenie importu z Chin o prawie 10 proc.
Skutki handlowe pandemii są zróżnicowane w kilku wymiarach
Powyżej przedstawiliśmy średnie skutki, ale w przypadku poszczególnych produktów i krajów występują ważne źródła zróżnicowania obserwowanych wyników. Oto podsumowanie naszych ustaleń:
Inne podejścia
Co naturalne, wybuch pandemii COVID-19 wywołał prawdziwą lawinę badań poświęconych jej różnym skutkom i handel nie jest tutaj wyjątkiem. W badaniach często pojawia się wniosek, że pandemia negatywnie wpłynęła na międzynarodowe przepływy handlowe, chociaż dokładne wyniki w poszczególnych pracach są znacznie zróżnicowane ze względu na różnice w podejściu empirycznym dotyczące m.in. poziomu agregacji, rodzajów badanych towarów i zakresu danych.
Ważnym elementem odróżniającym naszą analizę od istniejącej literatury empirycznej jest fakt, że w naszej pracy rozważamy zarówno zgony z powodu COVID-19, jak i wprowadzane przez rządy obostrzenia, podczas gdy większość istniejących badań koncentruje się albo na jednym, albo na drugim czynniku.
W naszej pracy rozważamy zarówno zgony z powodu COVID-19, jak i wprowadzane przez rządy obostrzenia, podczas gdy większość badań koncentruje się albo na jednym, albo na drugim.
O ile miara zgonów na COVID-19 jest intuicyjnym wskaźnikiem zastępczym dla siły oddziaływania pandemii, o tyle lockdowny (o różnym stopniu restrykcyjności) wprowadzane są często dokładnie wtedy, gdy liczba zgonów jest wysoka lub gdy oczekuje się, że wkrótce wzrośnie. W rezultacie badanie każdej z tych zmiennych osobno może prowadzić do błędnych wyników.
Kolejnym kluczowym wkładem naszych badań jest wyraźne uwzględnienie wpływu oddziaływania pandemii w pozostałych częściach świata na dwustronne przepływy handlowe. W większości istniejących badań empirycznych te skutki nie były uwzględniane, ale my wykazujemy, że są one ilościowo bardzo istotne.
Perspektywy na przyszłość
Pandemia COVID-19 nadal trwa, a jej wpływ na handel w 2021 roku i w dalszej przyszłości może różnić się od jej początkowego oddziaływania, w miarę jak pracownicy, firmy i rządy nauczą się sobie z nią radzić i dostosowywać się do niej, a postęp szczepień zacznie umożliwiać społeczeństwom powrót do trybów funkcjonowania istniejących przed pandemią. Sposób, w jaki te zmiany kształtować będą wpływ pandemii na wymianę handlową, jest interesującym zagadnieniem dla przyszłych badań. Innym interesującym rozszerzeniem naszej analizy jest badanie możliwych interakcji między związanymi z COVID-19 efektami w krajach importujących i eksportujących.
Xuepeng Liu Profesor ekonomii, Kennesaw State University.
Emanuel Ornelas Profesor ekonomii, Sao Paulo School of Economics-FGV.
Huimin Shi Profesor nadzwyczajny, School of Economics, Renmin University of China.
Artykuł ukazał się na portalu VoxEU. Tam też znajduje się jego bibliografia.
