MFW przewiduje dalszy spadek globalnego wzrostu gospodarczego zarówno w 2022, jak i w 2023 roku. Wzrostowi PKB zagrażają nie tylko skutki pandemii, ale zwłaszcza wojna w Ukrainie, rosnąca inflacja oraz załamanie międzynarodowej współpracy handlowej.
Pierre-Olivier Gourinchas, główny ekonomista MFW (CC BY-NC-ND International Monetary Fund)
Wojna w Ukrainie spowodowała zarówno kryzys humanitarny, jak również jest źródłem problemów gospodarczych, które przyczynią się do znacznego spowolnienia globalnego wzrostu w 2022 roku oraz wzrostu inflacji, w powiązaniu z gwałtownym wzrostem cen paliw i żywności – wskazuje Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) w najnowszym raporcie World Economic Outlook (WEO). Skutkami tych procesów będą najbardziej dotknięte kraje o niskich dochodach.
Niższy wzrost gospodarczy
Jak wskazuje MFW, globalne ożywienie traciło impet jeszcze przed wybuchem wojny w Ukrainie, częściowo z powodu skutków pojawienia się nowego wariantu koronawirusa – Omicron. W styczniu MFW obniżył prognozę wzrostu na świecie do 4,4 proc. w 2022 r. Od tego czasu perspektywy ekonomiczne znacznie się pogorszyły, głównie z powodu wojny i jej konsekwencji. Ponadto negatywny wpływ na działalność ekonomiczną mają inflacja, zacieśnianie warunków finansowych, czy też lockdowny w Chinach, które są przyczyną utrudnień w globalnym handlu i łańcuchach dostaw.
W rezultacie MFW przewiduje dalszy spadek globalnego wzrostu zarówno w 2022, jak i 2023 roku, tj. wzrost PKB na świecie spowolni z 6,1 proc. w 2021 r. do 3,6 proc. w 2022 i 2023 r. Oznacza to obniżkę o odpowiednio 0,8 i 0,2 pkt proc. w latach 2022 i 2023 w porównaniu do styczniowej aktualizacji prognoz MFW. Tegoroczna prognoza wzrostu dla Unii Europejskiej została zrewidowana w dół o 1,1 pkt proc. ze względu na pośrednie skutki wojny.
Mimo, że w większości krajów wzrost gospodarczy pozostanie dodatni w tym roku, to jednak wpływ wojny przyczyni się do obniżek prognoz wzrostu dla 143 gospodarek, które stanowią 86 proc. światowego PKB.
Dodatkowo występuje duże zróżnicowanie perspektyw gospodarczych wśród krajów. Obniżki prognoz dotyczą importerów netto żywności i paliw — w Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Azji i Europie. Z kolei perspektywy wzrostu są wyższe, choć obarczone wysoką niepewnością, w przypadku wielu eksporterów ropy naftowej, gazu ziemnego i metali – ze względu na wyższe ceny surowców (nie dotyczy to Rosji, dla której MFW przewiduje spadek PKB o 8,5 proc. w 2022 i 2,3 proc. w 2023 roku).
Pogorszeniu uległy również średnioterminowe perspektywy gospodarcze – MFW przewiduje, że po 2023 r. globalny wzrost PKB spadnie do około 3,3 proc. w średnim terminie. MFW oczekuje, że w większości krajów powrót do trendu sprzed pandemii potrwa jeszcze dłużej, zarówno ze względu na ekonomiczne skutki wojny, jak i konsekwencje kryzysu pandemicznego. Doprowadzi to do dalszego pogłębienia nierówności ekonomicznych między gospodarkami rozwiniętymi i wschodzącymi a gospodarkami rozwijającymi się.
MFW podkreśla, że aktualne prognozy są wysoce niepewne. Niepewność dotyczy nie tylko wojny i kolejnych sankcji, ale także możliwych nowych wariantów koronawirusa, czy też bezpieczeństwa żywnościowego (np. przed wojną Rosja i Ukraina dostarczały 28 proc. światowego eksportu pszenicy, a Rosja i Białoruś – 40 proc. eksportu potażu). Zgodnie z najnowszym odczytem World Uncertainty Index — kwartalnego wskaźnika obejmującego 143 kraje – globalna niepewność wzrosła. Według badań pracowników MFW wzrost poziomu tego wskaźnika zapowiada znaczne spadki produkcji na świecie. Według ich szacunków wzrost niepewności w pierwszym kwartale 2022 roku może wystarczyć do ograniczenia całorocznego globalnego wzrostu gospodarczego nawet o 0,35 pkt proc.
Wyższa inflacja
MFW przewiduje, że inflacja pozostanie na podwyższonym poziomie przez dłuższy czas niż zakładano w poprzedniej prognozie ze stycznia br. – ze względu na wywołany wojną wzrost cen surowców i rosnącą presję cenową. W 2022 r. inflacja ma wynieść 5,7 proc. w gospodarkach rozwiniętych i 8,7 proc. w gospodarkach wschodzących i rozwijających się, czyli ma być o odpowiednio 1,8 i 2,8 pkt proc. wyższa niż przewidywano w styczniu.
W scenariuszu bazowym oczekiwane jest stopniowe zmniejszanie się nierównowagi między podażą i popytem oraz niewielki wzrost podaży pracy, co ma ostatecznie obniżyć inflację cen. Jednak warunki ekonomiczne mogą znacznie się pogorszyć. Jeśli nierównowaga między podażą a popytem, w tym wynikająca z wojny, będzie się utrzymywać lub pogłębiać, a ceny surowców będą nadal rosnąć, może to doprowadzić do utrzymującej się wysokiej inflacji, rosnących oczekiwań inflacyjnych i silniejszego wzrostu płac – także w średnim okresie. W takiej sytuacji banki centralne będą zmuszone reagować szybciej niż oczekiwania rynkowe, zacieśniając politykę pieniężną.
Wyzwanie klimatyczne i współpraca międzynarodowa
Ważną kwestią poruszoną w raporcie WEO jest zmiana klimatu. W swoim wystąpieniu poprzedzającym jego publikację dyrektor zarządzająca MFW, Kristalina Georgiewa, podkreśliła – bazując na wnioskach z najnowszego raportu ONZ dotyczącego zmian klimatycznych – że zagrożenie dla naszej planety nie znika, a sytuacja klimatyczna pogarsza się.
Rozwiązaniem mają być ustalanie cen emisji dwutlenku węgla i inwestycje w odnawialne źródła energii, jak również zapewnienie odpowiednich rekompensat i stwarzanie nowych możliwości pracy dla osób poszkodowanych przez zieloną transformację. Pomóc ma w tym tworzony przez MFW Resilience and Sustainability Trust (RST), który ma stanowić uzupełnienie dotychczasowego zestawu narzędzi kredytowych MFW i koncentrować się na długoterminowych wyzwaniach strukturalnych, tj. w szczególności zmiany klimatu i przyszłe pandemie. Około trzy czwarte krajów należących do MFW będzie kwalifikować się do finansowania z RST, w tym m.in. wszystkie kraje o niskich dochodach i rozwijające się.
Sprostanie potęgującemu się egzystencjonalnemu wyzwaniu klimatycznemu wymaga współpracy wielostronnej. Obecnie jednak napięcia geopolityczne sprawiają, że rośnie ryzyko fragmentacji gospodarki światowej na bloki charakteryzujące się m.in. różnymi standardami handlowymi i technologicznymi, czy też systemami płatności. Już teraz bowiem sankcje nałożone w celu wymuszenia na Rosji zakończenie wojny zrywają powiązania finansowe i handlowe między Rosją a innymi krajami, co ma daleko idące konsekwencje. W takich warunkach zdolność do współpracy, zwłaszcza w zakresie zagrożeń o skali światowej, jest znacząco osłabiona.
Autorka wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP.
Pierre-Olivier Gourinchas, główny ekonomista MFW (CC BY-NC-ND International Monetary Fund)
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, Fundusz), instytucja niewątpliwie zasłużona nie tylko z uwagi na swoją działalność pożyczkodawcy ostatniej szansy dla krajów, którym należało ratować zagrożony bilans płatniczy, ale również jako wymagający partner dla władz, dający diagnozę sytuacji gospodarczej i proponujący potrzebne zmiany w polityce ekonomicznej. W przypadku Narodowego Banku Polskiego dwa okresy współpracy warte są przypomnienia: okres wdrażania transformacji systemowej oraz okres wprowadzenia polityki pieniężnej opartej na bezpośrednim celu inflacyjnym.
Ukraina z roku na rok w coraz większym stopniu uzależnia się od makroekonomicznego wsparcia płynącego zza granicy. Znaczącą rolę odgrywają tu środki wydzielane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, jednak organizacja w zamian za nie żąda przebudowy gospodarki – i zdaniem części ekspertów – w większości niekorzystnej dla naszego sąsiada.
Globalna architektura finansowa ewoluuje wraz ze zmieniającym się układem sił gospodarczych na świecie i kolejnymi kryzysami. Ale jej fundamenty pozostały jednak te same, na czele z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, którego członkami są niemal wszystkie państwa. Kolejne lata przyniosą nowe rozwiązania i wyzwania. W przyszłości światowy system finansowy musi lepiej odzwierciedlać interesy słabszych ekonomicznie krajów. Konieczne będzie również większe zaangażowanie w sprawy związane ze zmianami klimatycznymi.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
