Inwestowanie i spekulacja – to terminy, które bezsprzecznie kojarzą się z rynkiem finansowym. Czasem można odnieść wrażenie, że chociaż często mówi się o jednym lub drugim, to jednak czasami nie do końca wiadomo, o co chodzi.
Świat finansów od dziesiątek, jeśli nie od setek lat budzi zainteresowanie, któremu towarzyszą niemałe emocje. Część z nich wiąże się ze znanym pojęciem, jakim jest spekulacja finansowa. Prawdopodobnie mniejsza ekscytacja towarzyszy inwestowaniu. Każde z nich wymaga wyjaśnienia, bo chociaż oba odnoszą się do lokowania kapitału na rynku finansowym, to pod wieloma względami znaczą coś zupełnie innego. Podane przeze mnie wyjaśnienia i definicje nie mają charakteru apodyktycznego. Z pewnością niejeden czytelnik nie ze wszystkim się zgodzi, ale są one także wrażliwe na wyjątki. Liczę jednak też na to, że wielu uzna, iż mają one sens i oddają kluczowe cechy obu grup: spekulantów i inwestorów.
Sam termin spekulacja jest w Polsce dobrze znany, jednak nie wynika to z dużego zainteresowania rynkami aktywów w polskim społeczeństwie, ale z doświadczeń… PRL-u. W Polsce Ludowej, gdzie państwową ideologią był marksizm, ludzi, którzy parali się prywatną przedsiębiorczością nazywano pogardliwie właśnie „spekulantami”. Określenie to miało konotacje negatywne, a wskazywanie kogoś jako spekulanta, w propagandowej nomenklaturze miało podkreślać, że człowiek ten robi coś złego, prawdopodobnie wyzyskuje innych, jest kimś podejrzanym oraz niegodnym zaufania. Siatka pojęciowa związana z ekonomią wolnorynkową praktycznie nie występowała, a o inwestowaniu na giełdzie nie mogło być mowy, bo nie było aktywów finansowych, którymi można by obracać, nie wspominając zaś o istnieniu samej giełdy papierów wartościowych. Sytuacja uległa zmianie na początku lat 90. XX w., gdy po upadku żelaznej kurtyny, m.in. w Polsce zaczęły się pojawiać instytucje gospodarki wolnorynkowej, w tym giełda. A co za tym idzie także giełdowa literatura oraz pierwsi polscy spekulanci.
Wciąż jednak nie bardzo wiadomo, kim właściwie jest ten „spekulant” i czym się różni od inwestora? Sprawa ma nie tylko wymiar definicyjny czy semantyczny, ale może mieć także implikacje dotyczące samej istoty funkcjonowania rynku finansowego i zachodzących na nim zjawisk. Nie będzie chyba budzić kontrowersji, jeśli powiemy, że pierwsza różnica między spekulantami a inwestorami wiąże się z horyzontem czasowym. To kluczowa kwestia, ponieważ z niej wynikają także pozostałe różnice między nimi. Spekulant to zatem ktoś, kto lokuje kapitał na krótki okres: może to być kilka dni, może być kilka godzin, niekiedy są to tylko minuty. Najczęściej aktywność taka wiąże się z tzw. day tradingiem, czyli otwieraniem i zamykaniem pozycji w ciągu jednego dnia. Inwestor z kolei zamraża swoje środki na dłużej. Mogą to być nawet lata albo dekady. Różnica jest zatem znacząca. Wynikają z niej także metody analityczne, jakimi posługują się obie grupy. Spekulant ma mało czasu na podjęcie decyzji. Nie może ich zatem podejmować wczytując się w analityczne raporty, sprawozdania finansowe czy inne materiały, których lektura – według niego – trwa zbyt długo. Jego głównym narzędziem jest badanie wykresów obrazujących zmianę ceny danych aktywów, czyli analiza techniczna. Jest wiele podejść do czytania wykresów giełdowych. Powstały opasłe tomy poświęcone analizie technicznej i warto przy tym odnotować, że ma ona także swoich zagorzałych przeciwników, którzy uważają, że jest bezużyteczna i nie przydaje się do zarabiania pieniędzy na rynku. Taka opinia występuje również wśród ludzi, którzy sami siebie uznaliby za spekulantów. Trzeba jednak podkreślić, że ktoś, kto chce się zajmować day tradingiem będzie miał o analizie technicznej pojęcie. Jest ona o tyle wygodna, że samo spojrzenie na wykres i próba odczytania co przedstawia, zajmuje dosłownie chwilę. Nie mówiąc już o dostępności różnych programów, przeznaczonych właśnie do wyciągania wniosków na podstawie tej metody.
Inwestor to z kolei ktoś, kto skorzysta raczej z badania dokumentów źródłowych. W zależności od tego, jaką klasę aktywów preferuje, będzie się wczytywał w sprawozdania finansowe, raporty i komunikaty banków centralnych czy materiały analityczne profesjonalnych instytucji finansowych. Sięgnie do danych makroekonomicznych publikowanych przez urzędy statystyczne, przeczyta uważnie wywiad prezesa firmy, której akcje posiada, a także sprawdzi jaki sektor najlepiej rokuje na kolejne lata. Dopiero potem podejmie decyzję czy kupić, czy sprzedać, a może jeszcze się wstrzymać z decyzją. Nie działa bowiem impulsywnie. Nie musi. Pośpiech nie jest wyznacznikiem jego inwestycyjnej polityki. Może przeczekać chwilowe wzburzenie rynku, nie podda się panice i nie zadziała nerwowo. Jego horyzont czasowy pozwala zachować większy spokój. Spekulant to zatem przeważnie analityk techniczny, inwestor zaś skupia się na wskaźnikach ekonomicznych i finansowych, ocenie sektora i sytuacji w wymiarze makro. Wykorzystuje analizę fundamentalną.
Dźwignia i bez dźwigni
Mamy już zatem dwie różnice: horyzont czasowy i metodę analityczną. Teraz pora na kolejny trzeci element, a mianowicie określenie, w co lokują swoje środki obie grupy. Spekulanci działają szybko. W krótkim bowiem czasie trudno zaś liczyć na wahania ceny, które pozwolą dużo zarobić, chyba, że wykorzystuje się instrumenty pochodne, dzięki którym ruch cenowy na aktywach bazowych jest znacznie zwielokrotniony dzięki efektowi dźwigni finansowej. To oczywiście potęguje ryzyko, bo potencjalne zyski mogą się okazać rzeczywistymi stratami. Stosowanie instrumentów pochodnych w celach spekulacyjnych tak jednak wygląda. Spekulant raczej nie kupuje akcji czy obligacji itp., on wybiera oparte na nich derywaty (tzw. instrumenty pochodne – red). Inwestor z kolei będzie postępował inaczej. On właśnie kupuje akcje, obligacje czy waluty. Być może zastosuje te instrumenty pochodne, ale raczej nie po to, aby zarobić na krótkoterminowych zmianach notowań, ale aby ubezpieczyć swój portfel przed niekorzystnymi ruchami cen.
Czwartą różnicą, która wynika z trzech poprzednich, jest podejście do ryzyka. Spekulant musi się liczyć z tym, że ryzyko, które podejmuje jest bardzo duże. Odpowiadają za to krótki interwał czasu i wykorzystanie instrumentów pochodnych. Oczywiście stratę ponieść może też inwestor. Niemniej chodzi o prawdopodobieństwo, spekulant może zostać wyrzucony z rynku praktycznie w mgnieniu oka, jeśli nie ma środków na uzupełnienie depozytu w swoim rachunku maklerskim, po prostu zostaje zmieciony z planszy. Dlatego spekulacją finansową zawodowo parają się ludzie o bardzo mocnych nerwach, a na rynku księgarskim popularne są publikacje o tym, jak sobie radzić z potężnym stresem związanym z tego typu podejściem do zarabiania pieniędzy. Spekulanci często podkreślają, jak absorbujące jest to zajęcie – co potwierdza ich ogromne emocjonalne obciążenie, związane z tym, co robią. Interwał czasowy na jaki kupują lub sprzedają jest krótki, ale gdy pozycja jest już zajęta, myśl o tym, w którą stronę poszedł rynek nie daje im spokoju. To praca niemal 24 godziny na dobę, przynajmniej, jeśli chodzi o zaangażowanie psychiczne. Inwestor za to nie musi co godzinę sprawdzać jak na jego portfel wpływa bieżąca sytuacja gospodarcza, bo gdy ma się wieloletni horyzont, nie ma potrzeby się zamartwiać, że akurat dziś na giełdzie dominowała czerwień, ani wpadać w euforię, że więcej jest zieleni. Jego psychika nie jest zatem wystawiona na tak wielkie przeciążenia. Nie znaczy to, że ich nie ma. Zasadniczo są jednak zdecydowanie mniejsze. Podstawową jest tutaj wartość danych aktywów wnikająca z czynników fundamentalnych, nie zaś chaotyczne wahania, jakie przydarzają się rynkom, często pod wpływem znacznych emocji.
Definicyjne wyzwanie
Można podać jeszcze więcej cech odróżniających spekulanta od inwestora. Dla przykładu, jeden może zarabiać także na spadkach, tak jak spekulant, zaś inwestor to ktoś kto realizuje zyski głównie wtedy, gdy są wzrosty. Moim zdaniem powyższe cztery cechy wystarczą, aby zrozumieć, dlaczego spekulacja i inwestowanie to nie to samo oraz na czym polega zasadnicza różnica w obu podejściach. Te definicje nie są zatem ani ostateczne, ani bezdyskusyjne. Wynikają z subiektywnej oceny tego, co o obecności na rynku się mówi i pisze. W internecie można znaleźć wiele ujęć tego tematu. Ktoś, kto się nie zgadza z zaproponowanym przeze mnie opisem ma do tego prawo, bo być może jego własna propozycja będzie lepsza i pełniejsza. Nie wydaje mi się jednak, abym popełnił w swoim podejściu jakiś zasadniczy błąd. To jasne, że można sobie wyobrazić inwestora, który w swoich decyzjach finansowych bierze pod uwagę analizę techniczną, albo spekulanta, który przed zajęciem pozycji na rynku wczytuje się w dane makroekonomiczne czy kontekst geopolityczny. Zapewne dzieje się tak bardzo często. W prezentacji zjawisk społecznych trzeba się jednak posługiwać uogólnieniami, w przeciwnym razie pozostałoby nam tylko głuche milczenie. Tymczasem definicje są potrzebne. Mimo ułomności, pomagają nam lepiej zrozumieć rzeczywistość. To samo dotyczy spekulacji i inwestowania. Odmienne ujęcia mogą się różnić w pewnych kwestiach, jednak to, że spekulant to ktoś, kto szybo zamyka i otwiera pozycję na rynku raczej nie budzi poważniejszych wątpliwości. Tak samo jak to, że dla inwestora nie dni, ale miesiące i lata wyznaczają horyzont zamrożenia kapitału.
Autor wyraża własną opinię, a nie oficjalne stanowisko instytucji.
Wybitny amerykański ekonomista John Kenneth Galbraith w napisanej w wieku 96 lat, dwa lata przed śmiercią, ostatniej swej książce „Gospodarka niewinnego oszustwa: prawda naszych czasów”, zauważa, że w ekonomii i polityce rzeczywistość bardziej niż w jakiejkolwiek innej dziedzinie jest zaciemniana przez obiegowe i nawykowe poglądy. Tak naprawdę jest inaczej niż się powszechnie i zwyczajowo mówi – mamy zatem do czynienia z rutynowym zakłamaniem rzeczywistości. Oszustwem jest, jak twierdzi, że mamy kapitalizm, bo władzę nad gospodarką dzierżą nie właściciele kapitału, lecz menedżerowie; nie istnieje system rynkowy, bo jest poddawany takim manipulacjom, że faktycznie nie istnieje; a w ogóle kłamstwem są opowieści o gospodarce rynkowej, w której konsument jest suwerenem – bo przecież jest manipulowany przez wyrafinowane systemy sterujące jego wyborami.
„Horyzont Europa”, flagowy program badawczo-innowacyjny UE, ma zwiększyć konkurencyjność i ograniczyć dystans technologiczny wobec USA i Chin, a w konsekwencji pomóc w zachowaniu dobrobytu.
Prawo na polskim rynku obligacji nieskarbowych istotnie zaostrzono w latach 2017–2024. Główną przesłanką „dokręcania śruby” w obligacjach było wzmocnienie ochrony inwestorów będących osobami fizycznymi. W tym celu m.in. ograniczono ofertę obligacji mogących mieć cechy missellingu, wprowadzono nowe obowiązki informacyjne dla emitentów i zwiększono wymogi dotyczące oferowania osobom fizycznym nieskarbowych papierów dłużnych (zwłaszcza obligacji korporacyjnych).
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
