Rynki rozwijające się kichnęły, świat złapał katar
2015 rok okazał się najsłabszy dla globalnego wzrostu PKB od czasu kryzysu z 2008 roku. Wszystkie oczy skierowane są na Chiny, ale te sobie poradzą. Gorzej jest z Brazylią i Rosją, całkiem nieźle z Polską, a najlepiej z gospodarkami rozwiniętymi. Bank Światowy uważa, że w 2016 roku wszystkim będzie jednak minimalnie lepiej.
Infografika: Darek Gąszczyk, CC by Richard Fisher
– Dla krajów rozwijających się zeszły rok był rzeczywiście słaby. Aż dla połowy z nich musieliśmy obniżyć prognozę wzrostu, dla połowy wzrost był mniejszy niż w 2014 roku. To co się działo z rynkami rozwijającymi przysłoniło ożywienie w krajach o wysokim dochodzie. Ich wzrost PKB ustabilizował się na poziomie 1,6 proc. W sumie jednak musieliśmy obniżyć prognozę globalnego wzrostu w 2015 roku z 2,6 do 2,4 proc. – mówiła Franziska Ohnsorge, ekonomistka Banku Światowego podczas prezentacji w siedzibie NBP.
Zeszły rok zaskoczył negatywnie w wielu aspektach. Rynki rozwijające zwolniły przecież w otoczeniu, w którym rosły rynki rozwinięte. Dołował też światowy handel i ceny surowców. W dodatku nie sprawdziła się prognoza mówiąca, że taniejąca ropa podniesie światowy wzrost nawet o 0,7 punktu proc. Pozytywny efekt był widoczny właściwie tylko w strefie euro, której wskaźniki gospodarcze przestały w końcu rozczarowywać.
– W 2016 roku oczekujemy poprawy. Ważnym składnikiem wzrostu będzie to, że recesje w Rosji i Brazylii znalazły prawdopodobnie swoje dno. W 2016 roku nie powinny być tak głębokie jak w 2015 roku. Eksporterzy surowców jako całość także powinni przestać spowalniać w miarę stabilizacji ich cen. Nie będzie to więc gwałtowne ożywienie, ale takie, które wynika z zahamowania spadków – mówiła Franziska Ohnsorge.
Bank Światowy, dmuchając na zimne, obliczył nawet co by było gdyby i tym razem jego prognozy się nie sprawdziły. Jeśli rynki rozwijające nie podniosą się jak w scenariuszu bazowym, ale doświadczą spowolnienia wzrostu takiego jak w latach 2010-2014, światowe PKB będzie mniejsze o 0.7 do 1.1 punktu procentowego w tym i w przyszłym roku. Jeśli dodamy do tego zawirowania na rynkach finansowych to spadek wzrostu w latach 2016-2017 może wynieść nawet 0.9-1.2 punktu procentowego. A to już duża różnica czy świat rośnie o blisko 3 proc. czy tylko o 2 proc.
Infografika: Darek Gąszczyk
Wyjaśnienie przyczyn tego spowolnienia jest bardziej złożone niż „to przez Chiny, które zmieniając model gospodarczy przestały kupować surowce”. Bas Bakker – regionalny przedstawiciel MFW w Europie Środkowo-Wschodniej zwrócił uwagę, że ważną rolę odgrywa zadłużenie. Nie tylko Chiny, ale też np. Rosja i Turcja przez ostatnie lata silnie się zadłużały. Wzrost na kredyt mógł wyczerpać swoje możliwości.
Bakker zwrócił uwagę, że o Chinach mówi się dziś jak o Japonii w latach 80. XX wieku. Docenia się potężny eksport i rezerwuje miejsce drugiej gospodarki świata. I tak jak w Japonii po latach 80. przyszły lata 90. z trwałym spowolnieniem, tak samo można spodziewać się, że i wzrost Chin będzie miał swój kres. – Jeśli eksport spada, a boom kredytowy nie jest już możliwy to mamy problem ze wzrostem – podsumował Bas Bakker.
Nie zgodził się z tym Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole Bank Polska. Jego zdaniem Chiny mają jeszcze jedną szansę ucieczki od spodziewanego przez wszystkich dużego kryzysu – mogą zwiększyć skalę zadłużenia publicznego. Zaowocuje to większymi problemami w przyszłości, ale średnioterminowo uspokoi sytuację.
– Japonia jest zadłużona na blisko 400 proc. PKB, Chiny na 232 proc. i ta druga liczba jest bardziej niebezpieczna bo nie mamy do czynienia z krajem rozwiniętym. Zadłużenie w Chinach nie jest jednak zależne od kapitału zagranicznego. Chiny mogą niestety kontynuować wzrost oparty na zadłużeniu wewnętrznym. Przesuną się tylko z długu prywatnego na publiczny. Przewidujemy, że w ciągu najbliższych pięciu lat może on znacznie wzrosnąć – mówił Jakub Borowski.
Borowski przypomniał, że Pekin wciąż ma też dużą przestrzeń do stymulacji fiskalnej i monetarnej. To samo można zresztą powiedzieć o Polsce i całym regionie Europy Środkowej, który pozytywnie wyróżnia się na tle reszty rynków wschodzących. O ile światowe PKB ma wzrosnąć w tym roku o 2,9 proc., to region Europy Centralnej ma osiągnąć średnią 3,2 proc. (Polska nawet 3,7 proc.). Także Rosja powinna odnotować tylko minimalną recesję na poziomie 0,7 punktu procentowego.
W przypadku krajów naszego regionu, należących do Unii Europejskiej, opłaciły się wcześniejsze reformy: zmniejszanie deficytów budżetowych, zwiększanie wolumenów i jakości eksportu. Słabością niektórych krajów wciąż pozostaje jednak wysoki poziom długu publicznego oraz odsetek niespłaconych pożyczek, który wzrósł po kryzysie z 2008 roku.
Gospodarcze konsekwencje starzenia się społeczeństw są przedmiotem coraz większej liczby badań. W niniejszym artykule dowodzimy, że konwencjonalna miara wieku produkcyjnego, która tak samo klasyfikuje starość dla każdego pokolenia, nie uwzględnia postępu w dziedzinie zdolności funkcjonalnej pod względem umieralności, niepełnosprawności, siły i funkcji poznawczych, wynikającego ze zdrowego starzenia się. Przyjęcie „prospektywnej” metody pomiaru struktury wiekowej społeczeństwa opartej na przewidywanej liczbie lat dalszego życia sugeruje, że ekonomiczne skutki starzenia się społeczeństw będą mniej dramatyczne, niż szacunki oparte na samej strukturze kohorty.
Rozpoczęta kadencja Donalda Trumpa, rywalizacja amerykańsko-chińska, wojny w Ukrainie i na Bliskim Wschodzie, a także dalszy rozwój AI wpłyną na globalne rynki kapitałowe w 2025 r. i kolejnych latach. Inwestorzy zastanawiają się jednak, jak długo potrwa globalna hossa oraz co z wyzwaniami stojącymi przed naszą GPW?
Rozwój proeksportowego modelu wzrostu gospodarczego i integracja z gospodarką światową pozwoliły Chinom na osiągnięcie pozycji największego eksportera i drugiej co do wielkości gospodarki świata. Imponującemu wzrostowi gospodarczemu Państwa Środka od lat 90. XX w. towarzyszyło jednak narastanie nierównowagi makroekonomicznej, zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
