Wobliczu narastających napięć geopolitycznych pozycja Chin jako kluczowego ogniwa w globalnym łańcuchu dostaw zaczyna się chwiać. Zmusza to międzynarodowe korporacje do rozważenia ewentualnych dodatkowych lokalizacji dla swoich oddziałów. W tych strategiach nie chodzi o alternatywę dla „Made in China”, gdyż taki scenariusz jest mało prawdopodobny, ale chodzi raczej o dywersyfikację.
Wykres: Indeks produkcji przem. w przemyśle przetwórczym w wybranych gospodarkach Azji Południowo- Wschodniej
Na popularności zyskuje taktyka Chiny+1. Na radarze korporacji coraz częściej pojawiają się kraje Azji Południowo-Wschodniej, zwłaszcza Wietnam, który wyrasta na poważnego gracza w nowym, przemysłowym rozdaniu.
Biorąc pod uwagę aktualne uwarunkowania w Azji Południowo-Wschodniej, największą szansę na przejęcie części kompetencji produkcyjnych Chin ma Wietnam. Przemawia za nim nie tylko strategiczne położenie, ale też stabilność i atrakcyjność dla zagranicznego kapitału. Przyjmuje otwartą politykę rynkową. Podpisał umowy o wolnym handlu z wieloma gospodarkami (dotąd ma ich 17). Dysponuje jedną z tańszych sił roboczych w regionie. W 2024 r. średnia miesięczna pensja wynosiła tylko 302 dol., co plasowało kraj niżej od głównych konkurentów – Malezji czy Tajlandii. Władze zbudowały też korzystny dla zagranicznych przedsiębiorstw system podatkowy. Stopniowo poprawia się też infrastruktura, co usprawnia logistykę.
Ambicje Wietnamu sięgają daleko poza tanią siłę roboczą i montownie znanych marek. Władze planują przekształcić państwo w producenta dóbr zaawansowanych, a gospodarkę oprzeć na technologiach cyfrowych. Już dziś gospodarka cyfrowa jest głównym motorem wzrostu kraju, a jej przychody podskoczyły w 2024 r. o ponad 13 proc. Zgodnie z ubiegłorocznym badaniem wietnamskich firm przez CPA Australia, 74 proc. respondentów potwierdziło, że posiada strategię cyfrową (średnia dla regionu Azji i Pacyfiku to 63 proc.), a prawie 80 proc. korzystało z AI w ciągu ostatnich 12 miesięcy (średnia regionu wynosi 69 proc.). Ma to odzwierciedlenie w inwestycjach. Wietnam przyciąga nie tylko firmy zainteresowane „prostą” produkcją (np. Nike, Adidas), ale także bardziej zaawansowaną (np. Apple, Qualcomm, Google, LG, Intel czy Sharp). Samsung przeniósł tam nawet swoje centrum produkcyjne dla telefonów komórkowych i urządzeń gospodarstwa domowego, co stanowi około 1/3 całej jego produkcji. Otworzył też centrum badawczo-rozwojowe. Również chińskie przedsiębiorstwa coraz częściej wybierają Wietnam na swoją siedzibę. Motywują je nie tylko niższe koszty produkcji, ale też możliwość unikania amerykańskich ceł.
Wietnam rozwija skrzydła
Według wietnamskiego Generalnego Urzędu Statystycznego (GSO) w 2024 r. PKB kraju wzrósł o 7,09 proc. i będzie, zgodnie ze wstępnymi danymi, znacznie przewyższał wzrost w Azji Południowo-Wschodniej. Na 2025 r. rząd przewiduje co najmniej 8-procentowy wzrost. Bank Światowy, Azjatycki Bank Rozwoju czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy prognozują trochę ostrożniej (6,1–6,6 proc.).
Sektor przetwórczy i budownictwo Wietnamu tworzyły w 2024 r. prawie 38 proc. PKB i odpowiadały w ponad 45-procentach za wzrost gospodarczy kraju. Samo przetwórstwo przyciągnęło około 2/3 inwestycji zagranicznych. Chociaż Chińczycy nie odpowiadali za większość tych przedsięwzięć (liderem był Singapur), to zrealizowali najwięcej nowych projektów (ponad 23 proc.).
Zgodnie z ostatnimi danymi S&P Global Manufacturing PMI (opublikowane 1 kwietnia 2025 r.), wietnamski sektor przetwórczy po czterech miesiącach spadków powrócił na ścieżkę wzrostu dzięki zwiększeniu produkcji (po raz pierwszy od sierpnia 2024 r.) i nowym zamówieniom. Popyt międzynarodowy jednak osłabł (największy spadek od lipca 2023 r.), a firmy ostrożnie podchodziły do zatrudniania i zakupów, ponieważ zmalało zaufanie przedsiębiorców.
Opracowywany natomiast przez GSO Index of Industrial Production wzrósł w pierwszym kwartale 2025 r. o 7,6 proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2024 r. Zwiększyło to popyt na importowane półprodukty, począwszy od surowców po komponenty do produktów elektronicznych. Generalnie indeks produkcji przemysłowej w przemyśle przetwórczym przewyższa pozostałe gospodarki regionu (wykres).
Wciąż w cieniu Chin
Wietnam nie jest jednak alternatywą dla Chin, ponieważ w wielu sferach znacznie od nich odbiega. Bardziej stabilne łańcuchy dostaw są jednym z głównych powodów, dla których „Made in China” jest znane na całym świecie. Państwo Środka jest obecnie jedynym krajem, który wytwarza wszystkie kategorie przemysłowe według klasyfikacji ONZ. Odpowiada za około 30 proc. światowej wartości dodanej i jest w tym zakresie liderem od 14 lat. To też efekt bardzo dobrze rozwiniętego przemysłu ciężkiego i chemicznego, co pozwala na stabilne dostawy surowców. Niestety Wietnam nie rozwinął swoich łańcuchów dostaw surowców jeszcze tak dobrze, co widać chociażby we wzmożonym ich imporcie.
Chociaż wydajność Wietnamczyków szybko rośnie (wykres poniżej), a niskie płace sprawiają, że rynek pracy jest wysoce konkurencyjny, to istnieją problemy z jakością siły roboczej.
Sektor przetwórczy odpowiada za prawie 22 proc. całkowitego zatrudnienia, co jest mniejszym udziałem niż w Chinach (wykres poniżej). Siła robocza Wietnamu liczy około 53 mln osób, z czego ponad 28 proc. ma dyplomy i certyfikaty. W dostępie do edukacji wyższej kraj znajduje się daleko za Pekinem (w 2022 r. wskaźnik skolaryzacji brutto wynosił 42 proc. wobec 72 proc. w Państwie Środka). Szacuje się, że około 60 proc. zatrudnionych to pracownicy nieformalni, co ma przełożenie na koszty pracy – Wietnamczyk pracujący w sektorze przetwórczym to nakład o połowę niższy niż w przypadku Chińczyka.
Ważnym aspektem są koszty logistyczne, które w Wietnamie są wyższe niż w Chinach. Państwo Środka zbudowało znane marki logistyczne (np. COSCO Shipping Group), natomiast Hanoi musi polegać na międzynarodowych firmach. Wszystko to negatywnie wpływa na jego efektywność logistyczną. Potwierdza to Logistic Performance Index (ostatni za 2023 r.), który plasuje Chiny znacznie wyżej od Wietnamu. Biorąc pod wzgląd najpopularniejszy środek transportu dla handlu zagranicznego, czyli transport morski, widać miażdżącą przewagę Państwa Środka. Dla przykładu, udział chińskiej floty w światowej flocie wynosił ponad 13 proc., a wietnamskiej – 0,7 proc. Przeładunek kontenerowy w portach (liczony w TEU) w przypadku Chin stanowił natomiast 31,6 proc. światowego, a udział Wietnamu to 2,41 proc.
Przenoszenie produkcji wymaga również budowy odpowiedniej infrastruktury energetycznej. Niestety ta w Wietnamie nie nadąża za tempem rozwoju przemysłowego, co spowodowało poważne niedobry zasilania. Kraj ratuje się umowami z innymi państwami na zakup energii, np. Pekinem. W World Energy Trilemma Index 2023 Wietnam (57. miejsce) był gorzej oceniany od Państwa Środka (47. miejsce).
Paradoksalnie otwartość Wietnamu może być ryzykowna. Jego zależność od handlu zagranicznego wynosi prawie 168 proc., natomiast Chin – niecałe 38 proc. (wykres poniżej).
Prognozuje się także to, że Wietnam jeszcze silniej będzie się otwierał, szczególnie na handel elektroniką (wykres poniżej).
Przy niewielkiej skali popytu wewnętrznego, kraj staje się jednak uzależniony od zagranicznych firm, co już teraz widać w statystykach pokazujących udziały łańcuchów dostaw w całkowitym eksporcie (wykres poniżej). W 2023 r. podmioty zagraniczne odpowiadały za ponad 73 proc. wietnamskiego eksportu. W Państwie Środka wartość ta oscylowała wokół 28 proc. i nigdy nie przekroczyła 60 proc. (najwyższe udziały notowały w 2006 r.).
W 2023 r. Samsung odpowiadał za około 16 proc. wietnamskiego eksportu, co i tak jest spadkiem w porównaniu z poprzednimi latami. Z kolei po złagodzeniu blokad związanych z pandemią COVID-19 firma Nike ogłosiła Wietnam swoim największym dostawcą. W 2023 r. odpowiadał on za 50 proc. produkcji obuwia tej marki. Chociaż Wietnam korzysta dziś z obecności wielu korporacji, to w dłuższej perspektywie sytuacja taka jest niebezpieczna. Jeżeli zagraniczne firmy znajdą inne lokalizacje o wyższych marżach zysku i wycofają się z Wietnamu, to krajowe przedsiębiorstwa nie będą w stanie wspierać długoterminowego rozwoju gospodarczego.
Dylemat Hanoi
Hanoi stoi w rozkroku między Pekinem a Waszyngtonem. Według wstępnych statystyk za 2024 r., chiński handel z Wietnamem wzrósł o 13,5 proc. i wyniósł 260,65 mld dol., z czego eksport zwiększył się o 17,7 proc. (prawie 162 mld dol.), a import – o 7,2 proc. (prawie 99 mld dol.). Zestawiając wartości absolutne widać, że po raz pierwszy Państwo Środka eksportowało więcej do Wietnamu niż do Japonii. Lwia część chińskiego eksportu obejmuje półprodukty, w tym szczególnie duże wzrosty notowały procesory pamięci, moduły LCD.
Wietnam intensyfikuje też współpracę z USA. W 2024 r. sprowadził z Ameryki towary i usługi za 13,1 mld dol. (o 1/3 więcej niż w 2023 r.), a wyeksportował dobra za 136,6 mld dol. (wzrost o prawie 1/5). Daje to 123,5 mld dol. nadwyżki handlowej. Waszyngton sprowadza z Wietnamu głównie komputery i produkty elektryczne, maszyny i urządzenia oraz odzież i tekstylia, które razem stanowią ponad połowę importu.
W ostatnich latach Wietnam znalazł się pod presją, by zwiększyć import amerykańskich produktów i ograniczyć reeksport chińskich towarów. Z jednej strony chciałby zacieśniać stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, co wymuszałoby ściślejszą kontrolę chińskich firm, z drugiej strony – nie chce stracić ważnego źródła inwestycji, jakim są Chińczycy. Jeszcze w lutym 2025 r. premier Wietnamu prowadził rozmowy z chińskimi korporacjami, aby zwiększały swoje inwestycje, szczególnie w bardziej zaawansowane sektory. Głównie północne regiony korzystają z takich inwestycji, gdyż wyspecjalizowały się w produkcji high-tech przeznaczonej na eksport. Tam właśnie ulokowały się chińskie BYD, Luxshare czy Goertek.
Dylemat „Chiny czy Ameryka” paradoksalnie pomaga rozwiązać Waszyngton. Wprowadzenie ceł przez prezydenta USA Donalda Trumpa sygnalizuje Hanoi (i innym gospodarkom regionu), że jego strategiczne znaczenie dla Stanów Zjednoczonych może być mniejsze, niż wcześniej sądzono. Chociaż po kilku dniach Ameryka zaczęła łagodnieć, jeśli chodzi o jej plany związane z cłami (stan na 13 kwietnia 2025 r.), to i tak poczucie niepewności pozostanie. Takie działania podważają zaufanie do USA jako partnera handlowego i mogą skłonić region do zbliżenia się do Pekinu. Może to prowadzić do przewartościowania polityki zagranicznej i handlowej. Już teraz przewodniczący Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinping planuje wizyty i w Wietnamie, i w innych krajach regionu, aby podkreślić rolę Państwa Środka jako stabilnego partnera. Ponadto Pekin dochodzi do porozumienia z Japonią i Koreą Południową odnośnie do wspólnej reakcji na politykę Trumpa, co podkopuje interesy Ameryki w tej tak ważnej części globu.
Ogromna dysproporcja sprawia, pod prawie każdym względem, że dyskutowanie o przejęciu przez Hanoi produkcji z Chin jest mało realne. Co nie znaczy, że część produktów nie zmieni metki z „Made in China” na „Made in Vietnam”. Chociaż można śmiało powiedzieć, że choć Wietnam nie może wchłonąć całej chińskiej produkcji, to jest dobrze przygotowany do podjęcia większej produkcji (wraz z innymi gospodarkami w regionie) i odegrania ważnej roli w globalnych łańcuchach wartości w ramach Chiny+1. Szczególnie teraz, gdy zaostrza się wojna handlowa.
Wykres: Indeks produkcji przem. w przemyśle przetwórczym w wybranych gospodarkach Azji Południowo- Wschodniej
Spowolnienie gospodarcze, napięcia geopolityczne, obawy dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw i szerzej bezpieczeństwa narodowego prowadzące do wzrostu protekcjonizmu i fragmentacji handlu, bardziej restrykcyjne otoczenie regulacyjne biznesu, trudniejsze globalne warunki finansowe i rosnące koszty negatywnych skutków zmian klimatu to wybrane czynniki podważające stabilność i przewidywalność globalnych przepływów inwestycyjnych. Nie pozostają bez wpływu na przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), zarówno w rozwiniętych, jak i w rozwijających się krajach.
Artykuł analizuje długoterminowe czynniki globalnego trendu stopy procentowej, czyli globalnej R*, w ciągu 70 lat poprzedzających pandemię. Od szczytu w połowie lat 70. XX wieku globalna R* obniżyła się o ponad trzy punkty procentowe, co wynikało z wolniejszego wzrostu produktywności i rosnącej długowieczności społeczeństw. Bez odwrócenia tych trendów czy pojawienia się nowych sił mogących je zrównoważyć, długoterminowa globalna wartość R* prawdopodobnie pozostanie niska.
Polska jest ważnym eksporterem mięsa na rynek UE. Perspektywy wzrostu unijnego popytu na mięso są jednak ograniczone, dlatego aby zapewnić branży dynamiczny rozwój w najbliższych latach potrzeba nowych rynków zbytu. Duże nadzieje producenci wiążą z krajami Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej.
Polska ma dzisiaj już ponad 500 ton złota, a jego udział w rezerwach przekroczył 20 proc. – poinformował Narodowy Bank Polski 24 kwietnia 2025 r. Obecne rezerwy są niemal 5-krotnie wyższe niż siedem lat temu.
Zaczynał mając 43 lat i 20 tys. juanów w ręku. Założona przez niego firma w 2024 r. osiągnęła 8,6 mld dol. zysku i była jednym z najważniejszych graczy na rynku telekomunikacyjnym. A historię o nim i firmie, którą stworzył opowiada napisana przez Li Hongwena książka „Ren Zhengfei & Huawei”.
Amerykańskie cła spadły na Kanadę w trudnym momencie. Produktywność w gospodarce nie rośnie, a zależność od rynku USA jest bardzo duża. W krótkiej perspektywie kraj nie ma dużego pola manewru.
Kiedyś przeokropna nędza, dziś pieniędzy pod dostatkiem. Miło po wiekach udręki dostać klucze do Sezamu. Mowa o Irlandii, będącej przez stulecia kolonią brytyjską. W połowie XIX w. zmarło tam z głodu milion ludzi. Sto lat potem Dublin stanął z Londynem w biznesowo-finansowe szranki i ma się dziś znakomicie.
Wskaźniki urodzeń spadają na całym świecie, lecz nigdzie bardziej niż w Korei. Ten artykuł poddaje analizie, w jaki sposób normy dotyczące płci, kultura pracy i inne cechy społeczne współdziałają ze sobą i powstrzymują płodność w tym kraju pomimo dużych inwestycji w politykę rodzinną.
W obliczu gwałtownego wzrostu taryf celnych i dużej niepewności politycznej Międzynarodowy Fundusz Walutowy oczekuje, że globalny wzrost gospodarczy spadnie w tym i przyszłym roku, ale światowa gospodarka nie wpadnie w recesję.
Prawdopodobieństwo wyginięcia ludzkości przed końcem XXI w. wynosi około 85 proc. – ocenia prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badan Ekonomicznych NBP, wykładowca SGH. Jego zdaniem kluczowym zagrożeniem jest niekontrolowany rozwój sztucznej inteligencji ogólnej (AGI), która może przejąć kontrolę nad światem. O losie ludzkości zadecyduje kilka najbliższych lat.
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Do wybudowania elektrowni jądrowej na Pomorzu potrzeba m.in. 39 tys. ton stali. Wylewanie tzw. betonu jądrowego w lokalizacji Lubiatowo-Kopalino rozpocznie się w 2028 r., a pierwszy blok zostanie ukończony w 2035 r.
Pandemia, problemy z łańcuchami dostaw, przemiany klimatyczne, wojna w Ukrainie i napięcia geopolityczne, a także konkurencja technologiczna (zwłaszcza na rynku samochodów elektrycznych i półprzewodników) postawiły pod znakiem zapytania ideę globalnego wolnego handlu. W efekcie coraz więcej państw i organizacji międzynarodowych wdraża rozwiązania interwencjonistyczne – w tym politykę przemysłową.
W ostatnim czasie wiele się mówiło o „metalach ziem rzadkich na terenie Ukrainy”. Wszystko z powodu umowy surowcowej pomiędzy USA a Kijowem. Warto przeanalizować, czym dokładnie są metale ziem rzadkich, jak dużo ich ma Ukraina, a także, dlaczego na tych pierwiastkach tak bardzo zależy Stanom Zjednoczonym.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Odbudowa gospodarcza kraju i opanowanie chaosu walutowego należały do największych wyzwań, jakie stanęły przed władzami niepodległego państwa polskiego w 1918 r. Sanacja gospodarcza zależała zarówno od skutecznie przeprowadzonych reform finansów publicznych i skarbu państwa, jak również od szybkiego wprowadzenia do obiegu nowej, pełnowartościowej polskiej waluty. A to właśnie dobrze zorganizowany aparat skarbowy, sprawny obieg pieniądza i jego stabilna wartość stanowiły podstawę rozwoju ekonomicznego i społecznego odrodzonej Polski.
W ciągu najbliższych 30 lat rynek pracy będzie podlegał rozmaitym trendom. Do najważniejszych należą rozwój sztucznej inteligencji, starzenie się społeczeństw i ekologiczna transformacja. Każdy z nich będzie się wiązał z nowymi zagrożeniami, ale też i zawodowymi szansami.
