Banki zaostrzają wymogi udzielania kredytów w obliczu pandemii
Już w pierwszych tygodniach rozprzestrzeniania się pandemii COVID-19 banki znacznie zaostrzyły kryteria i warunki udzielania kredytów. W stosunku do przedsiębiorstw reakcja banków była najostrzejsza od połowy 2009 r. Z drugiej strony oferowały dotychczasowym kredytobiorcom okresowe zawieszenie spłat rat.
W kolejnych miesiącach banki nadal zamierzają zacieśniać politykę kredytową, choć spodziewają się znacznego spadku popytu na kredyt, jak wynika z ankiety przeprowadzonej przez Narodowy Bank Polski, której wyniki zawarte są w raporcie „Sytuacja na rynku kredytowym – wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych”.
Kredyty dla przedsiębiorstw
Niektóre banki wstrzymały udzielanie nowych kredytów przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w branżach szczególnie narażonych na negatywne skutki pandemii COVID-19 oraz tym, które w dotychczasowej działalności miały niezadowalające wyniki finansowe. Do branż obarczonych szczególnym ryzykiem banki zaliczają m.in.: budownictwo, gastronomię i hotelarstwo, transport, kulturę, rozrywkę, sport i rekreację, handel detaliczny, produkcję i sprzedaż samochodów oraz części samochodowych, produkcję mebli, organizację targów i wystaw, obsługę rynku nieruchomości. Do tej grupy dochodzą także przedsiębiorstwa uzależnione od importu komponentów z Chin, np. wyrobów przemysłu chemicznego, motoryzacyjnego, meblarskiego, farmaceutycznego oraz sprzętu RTV/AGD. W obawie o dalsze pogorszenie się sytuacji gospodarczej w kraju i obniżenie zdolności przedsiębiorstw do spłaty zobowiązań kredytowych banki obniżyły maksymalną kwotę udzielanego kredytu i podniosły wymagania co do jego zabezpieczenia.
Do spadku popytu na kredyt przyczyniły się również utrudnienia w dostępie do placówek bankowych.
Kryzys wywołany pandemią COVID-19 wpłynął negatywnie również na stronę popytu. Niepewność co do skali spowolnienia gospodarczego w Polsce i krajach będących największymi, zagranicznymi partnerami handlowymi, wpłynęła na spadek zapotrzebowania małych i średnich przedsiębiorstw na krótko- i długoterminowe kredyty. Firmy ograniczyły m.in. finansowanie kredytem zakupów środków trwałych, zapasów i kapitału obrotowego, a jednocześnie zwiększyły wykorzystanie środków własnych. Częściowo do spadku popytu na kredyt przyczyniły się również utrudnienia w dostępie do placówek bankowych związane z restrykcjami sanitarnymi. Za to duże przedsiębiorstwa, w obliczu pogorszenia się sytuacji na rynku obligacji korporacyjnych i ograniczenia możliwości plasowania nowych emisji oraz rolowania dotychczasowych, występowały o kredyty bankowe.
Banki pesymistycznie patrzą na sytuację na rynku kredytowym w ciągu najbliższych miesięcy, choć swoja opinię formułują z dużą ostrożnością ze względu na silną dynamikę zmian sytuacji pandemicznej i gospodarczej. Obawiają się dalszego ograniczania liczby przedsiębiorstw spełniających podwyższone kryteria kredytowe, a także spadku zainteresowania kredytem. Odmiennie natomiast widzą przyszłe zachowanie dużych przedsiębiorstw, które mogą zgłaszać większe zapotrzebowanie na krótkoterminowy kredyt, m.in. by poprawić sytuację płynnościową.
Kredyty dla gospodarstw domowych
Rynek kredytów mieszkaniowych, w porównaniu z pozostałymi segmentami kredytów, zareagował na pandemię COVID-19 z pewnym opóźnieniem. Banki zaostrzyły politykę kredytową oraz warunki udzielania kredytów mieszkaniowych, jednak w mniejszym stopniu niż w pozostałych kategoriach. Największy wpływ na zacieśnienie polityki kredytowej miało pogorszenie się perspektyw rozwoju sytuacji gospodarczej kraju i na rynku mieszkaniowym. Na większą ostrożność w działalności kredytowej wpłynęły również obawy banków o pogorszenie się ich sytuacji kapitałowej, wzrost udziału kredytów nieregularnych w portfelu kredytów mieszkaniowych, a także zmiany popytu. W odpowiedzi na podwyższone ryzyko kredytowe banki podniosły wysokość marży kredytowej i marży dla kredytów obarczonych większym ryzykiem. Ale część nieznacznie obniżyła pozaodsetkowe koszty kredytu.
Popyt na kredyty mieszkaniowe charakteryzował się dużą bezwładnością. Na początku tego roku był pobudzany poprawiającą się sytuacją na rynku mieszkaniowym, później – mimo pandemii – rósł. Wspierała go pogarszającą się dochodowość inwestycji gospodarstw domowych w depozyty bankowe i chęć wykorzystania oszczędności do współfinansowania zakupu mieszkań, m.in. na cele inwestycyjne. Także wysiłki banków mające na celu uatrakcyjnianie oferty kredytów mieszkaniowych przyczyniły się do wzrostu popytu.
Teraz banki obawiają się, że w kolejnych miesiącach spadek aktywności gospodarczej i pogorszenie się sytuacji na rynku pracy zmuszą je do jeszcze większego zaostrzenia kryteriów udzielania kredytów mieszkaniowych oraz doprowadzą do głębokiego spadku popytu.
Kredyty konsumpcyjne
Pandemia COVID-19 jest przyczyną dalszego zaostrzenia kryteriów udzielania kredytów konsumpcyjnych, co dzieje się od początku 2019 roku. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów kredytów, główną motywacją banków była obawa o spowolnienia gospodarki, pogorszenie się sytuacji na rynku pracy i obniżenie zdolności kredytobiorców do terminowej spłaty zobowiązań. Teraz niektóre banki czasowo wstrzymały udzielanie niezabezpieczonych kredytów detalicznych osobom fizycznym, które uzyskują dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w branżach najbardziej dotkniętych skutkami pandemii, m.in. w usługach, handlu, transporcie, marketingu i reklamie.
Równolegle do polityki kredytowej banki zaostrzyły warunki udzielania kredytów konsumpcyjnych zwiększając tym samym koszty ich spłaty. Podobnie jak w przypadku kredytów dla gospodarstw domowych podniosły marżę, w tym marżę dla kredytów obarczonych większym ryzykiem, pozaodsetkowe koszty kredytu i wymagane zabezpieczenia. Chcąc ograniczyć ryzyko kredytowe zmniejszyły też maksymalną kwotę i maksymalny okres kredytowania.
Zapowiedzi przedsiębiorstw o nieuniknionym zwolnieniu części pracowników i okresowym wstrzymaniu produkcji oraz świadczenia usług, a także zaostrzenie polityki kredytowej banków znacznie osłabiły zainteresowanie kredytem konsumpcyjnym. Klienci ograniczyli zapotrzebowanie na kredytowanie zakupu produktów trwałego użytku, a w wielu przypadkach po prostu nie mieli możliwości złożenia wniosków kredytowych w placówkach banków ze względu na ograniczenia w poruszaniu się. Duża niepewność co do dalszego przebiegu pandemii i jej wpływu na gospodarkę może stanowić główną przyczyną dalszego zaostrzania przez banki kryteriów i warunków udzielania kredytów konsumpcyjnych oraz pogłębienia się spadku popytu na te kredyty.
Opinie wyrażone przez autora tekstu są jego prywatnymi poglądami i nie wyrażają oficjalnego stanowiska NBP.
W seriach wydawniczych Materiały i Studia NBP oraz NBP Working Papers został niedawno opublikowany raport przedstawiający wyniki najnowszych badań dotyczących mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Z wielu wątków poddanych analizie wybraliśmy trzy, które streszczamy w niniejszym artykule. Rozpoczynamy od czynników wpływających na możliwie zmiany mechanizmu transmisji polityki pieniężnej. Następnie analizujemy siłę i opóźnienia, z jaką decyzje Rady Polityki Pieniężnej oddziałują na gospodarkę. W ostatniej części artykułu przyglądamy się bliżej funkcjonowaniu kanału kredytowego polityki pieniężnej w Polsce.
Jedną z kluczowych decyzji przy podpisywaniu umowy kredytu hipotecznego jest wybór formy oprocentowania. Zasadniczo konsument może wybrać stałe (FRM – Fixed-Rate Mortgage) lub zmienne (ARM – Adjustable-Rate Mortgage) oprocentowanie. Wybór ten jest ważny przede wszystkim z perspektywy społecznej.
Oczekuje się, że 2024 r. upłynie pod znakiem rosnącego popytu na kredyty wśród mikroprzedsiębiorstw. Potwierdzają to prognozy Biura Informacji Kredytowej (BIK), a także wyniki ankiety NBP o sytuacji na rynku kredytowym.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Czy za równowartość mniej niż 15 tys. zł zwykły śmiertelnik może stać się właścicielem banku centralnego? Tak, i to bardzo szacownego – Swiss National Bank (SNB), czyli banku centralnego Szwajcarii. Nie trzeba być nawet obywatelem tego kraju, bo jednym z najważniejszych prywatnych akcjonariuszy banku jest obecnie Theo Siegert – niemiecki przedsiębiorca, inwestor i wykładowca. Akcje SNB są bowiem notowane na giełdzie i zasadniczo może je nabyć każdy.
Grecja przez lata zmagała się z poważnymi problemami ekonomicznymi, których głównym powodem było załamanie finansów państwa i odcięcie od rynków finansowych. Obecnie sytuacja makroekonomiczna tego kraju znacznie się poprawiła.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Anonimowość, indywidualizm, izolacja czy zaufanie, współpraca i silne więzi społeczne? Czy korzyści ekonomiczne mogą w dzisiejszym świecie iść w parze z interesem społecznym? Czemu grupy i małe wspólnoty uczestniczące w rotacyjnym podziale zgromadzonych środków, na przykład w dzisiejszej Turcji, nadal cieszą się dużą popularnością i zaufaniem? I czy jest możliwe zmodernizowanie tego tradycyjnego modelu z zachowaniem podstawowych wartości, którymi kierują się ROSCA?
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kwestią wywozu odpadów, będących wskaźnikiem globalnych nierówności, czyli transportem pod banderą „recyklingu” i skutkami dla państw trzecich, a także co wspólnego mają z tym oszustwa na afrykańskiego księcia zajął się w swojej książce „Wojna o śmieci. Globalne śledztwo w sprawie brudnego handlu twoimi odpadami” Alexander Clapp.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
