Wzrost niedoborów siły roboczej po pandemii COVID-19 w krajach OECD
Artykuł przedstawia analizę porównawczą OECD, z której wynika, że w wielu rozwiniętych gospodarkach narastają niedobory siły roboczej, zwykle w branżach charakteryzujących się intensywnością kontaktów, niskimi płacami, i – ogólniej – miejscami pracy o niskiej jakości.
Niedobory siły roboczej mogą hamować aktywność gospodarczą, pogłębiać problemy z dostawami i wyzwalać wzrost inflacji. Działania systemowe promujące elastyczną organizację pracy, szkolenie i odpowiednie wynagradzanie pracowników mogłyby pomóc rozwiązać problem niedoborów siły roboczej, pobudzając jednocześnie wzrost gospodarczy i mobilność społeczną.
Po pandemii COVID-19 rynki pracy znacznie się ożywiły, z zastrzeżeniem istotnych różnic pomiędzy krajami i grupami pracowników. Pomimo ponownego wzrostu zatrudnienia, firmy zgłaszają jednak poważne trudności w pozyskaniu pracowników, jak to opisano w poprzednich artykułach Vox (np. Kiss i in., 2022, Summers 2022). W oparciu o nowe badanie przeprowadzone wspólnie z Chiarą Soriolo (Causa i in., 2022), w niniejszym artykule prezentujemy nowe dane świadczące o rosnących – od czasu pandemii – niedoborach siły roboczej w krajach rozwiniętych, podkreślając perspektywę porównawczą w celu wyciągnięcia wniosków dla rekomendacji systemowych.
Nowe dane porównawcze
Wskaźniki wolnych miejsc pracy i wakatów w stosunku do bezrobocia – czyli standardowe mierniki niedoborów siły roboczej – wskazują na ich powszechność w większości gospodarek rozwiniętych od początku pandemii.
W niektórych krajach, np. Stanach Zjednoczonych, zjawisko to wystąpiło w kontekście już napiętych rynków pracy, podczas gdy w innych, takich jak Francja, przed pandemią na rynku pracy panował stosunkowy „luz”.
Głębsza analiza danych na poziomie sektorowym wskazuje na wzrost niedoborów siły obejmujący wiele branż, a szczególnie wyraźny w Przetwórstwie przemysłowym, Zakwaterowaniu i wyżywieniu oraz Opiece zdrowotnej i pomocy społecznej.
Rosnące wskaźniki wolnych miejsc pracy szły w parze z rosnącymi wskaźnikami odejść z pracy, szczególnie, choć nie tylko, w USA.
To „Wielkie odejście” („Wielka rezygnacja”) może wynikać z układu czynników cyklicznych i strukturalnych. Jeśli chodzi o cykliczność, zacieśnienie na rynku pracy zwykle zwiększa siłę przetargową pracowników, co skutkuje większą mobilnością między miejscami pracy (Bachmann i in., 2021, Abendschein i in., 2022). Co do czynników strukturalnych, kryzys COVID-19 mógł wywołać zmianę preferencji pracowników (np. IMF 2022, Faberman i in., 2022, Parker i Horowitz 2022). Pracownicy, zwłaszcza ci, którzy byli na pierwszej linii frontu podczas pandemii, być może przestali akceptować stanowiska charakteryzujące się niskim wynagrodzeniem, złymi warunkami pracy (godziny zmian, zagrożenia dla zdrowia i uciążliwe zadania, niskie świadczenia socjalne itp.).
Zdaje się to potwierdzać w badaniu Pew Research Center, w którym respondenci z USA wskazywali na niskie płace, brak możliwości awansu i poczucie braku szacunku w pracy jako główne powody rezygnacji z pracy. Ci zaś z respondentów, którzy zmienili pracę, częściej twierdzą, że ich obecna praca wiąże się z lepszym wynagrodzeniem, większymi możliwościami awansu, lepszą równowagą między życiem zawodowym a prywatnym oraz większą elastycznością (Parker i Horowitz 2022).
Oficjalne statystyki dotyczące wskaźników rezygnacji z pracy w podziale na branże w USA dostarczają dalszych dowodów na znaczenie jakości miejsca pracy: wyższe wskaźniki odejść z pracy i wakatów występują na ogół w branżach charakteryzujących się niższymi zarobkami przed pandemią i gorszymi warunkami pracy, takich jak Handel detaliczny, Gastronomia i hotelarstwo oraz Przetwórstwo przemysłowe.
Implikacje dla systemu
W jaki sposób można pomóc systemowo w rozwiązywaniu tych problemów?
Chociaż poszczególne kraje będą miały tu różne priorytety, można rozważyć szereg posunięć systemowych mogących podnieść atrakcyjność miejsca pracy dla pracowników tam, gdzie niedobory siły roboczej są najbardziej dotkliwe przez:
zwiększenie zakresu ochrony socjalnej (ubezpieczenie zdrowotne, zwolnienia lekarskie, zasiłki dla bezrobotnych, systemy tymczasowej pracy w niepełnym wymiarze godzin) na przykład w odniesieniu do pracowników niestandardowych;
zachęcanie firm do oferowania elastycznych warunków pracy, np. w zakresie godzin pracy oraz, gdy to możliwe, pracy zdalnej, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego szkolenia w zakresie umiejętności cyfrowych i infrastruktury;
objęcie działaniami systemowymi wielu dziedzin, od polityki rodzinnej po przepisy prawa pracy i podatki, w celu zmniejszenia różnic w traktowaniu kobiet i mężczyzn na rynku pracy; w szczególności – zapewnienie dostępu do przystępnej cenowo, wysokiej jakości opieki nad dziećmi oraz dobrze ukierunkowanych świadczeń związanych z dziećmi;
wzmocnienie aktywnej polityki rynku pracy w celu zachęcenia osób poszukujących pracy do przekwalifikowania się i zmiany stanowiska pracy;
promowanie praw pracowników do negocjacji wynagrodzeń i warunków pracy na wysoce skoncentrowanych rynkach pracy, na których przedsiębiorstwa mają pozycję monopolistyczną, przy zachowaniu ostrożności w celu uniknięcia potencjalnych efektów spirali płacowo-cenowej;
ułatwianie napływu międzynarodowych migrantów przy jednoczesnym zapewnieniu komplementarności polityki integracyjnej i skutecznego uznawania kwalifikacji zdobytych za granicą.
Emilia Soldani– Economist at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Orsetta Causa– Senior Economist at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Nhung Luu– Consultant, Economics Department at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Michael Abendschein – Economist at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie Vox EU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
Wzrost inflacji po pandemii spowodował dezorientację wśród decydentów. W naszym artykule przeprowadzamy analizę związku między wzrostem podaży pieniądza a inflacją. Wynika z niej, że siła tego związku zależy od środowiska inflacyjnego: wynosi on jeden do jednego, gdy inflacja jest wysoka, i praktycznie zanika, gdy jest niska. Wyłączając państwa o bardzo wysokiej stopie inflacji, związek, który był wyraźnie widoczny w różnych krajach w okresie wzrostu inflacji w latach 2021 i 2022, stracił później znaczenie statystyczne i gospodarcze.
W ciągu ostatniego czterdziestolecia w Stanach Zjednoczonych zaobserwowano wzrost siły rynkowej firm, spowolnienie wzrostu produktywności i pogłębienie nierówności majątkowych. W naszym artykule analizujemy czynniki wskazujące na to, że u źródła wszystkich tych zjawisk może leżeć osłabienie konkurencji. Pozwala ono dominującym firmom podnosić ceny, obniżać płace i tłumić innowacje, przyczyniając się do spowolnienia wzrostu gospodarczego.
"If the auto industry collapses, Germany will collapse," writes Gabo Steingart emphatically in a recent article in Focus magazine. Many experts and commentators are increasingly drawing attention to the waning strength of Germany's flagship industry. German automotive has missed the electric age. Is it just a slightly longer pit-stop or is it irretrievably losing "pole position"?
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
