Plan Hausnera

W pierwszej zakładano m.in. ograniczenie wydatków administracyjnych, porządkowanie funduszy celowych oraz agencji skarbu państwa, ograniczenia wydatków budżetowych o niskiej efektywności (np. zalesiania), konsolidację niektórych jednostek administracji rządowej. Zwiększenie dochodów budżetu miało dać m.in. zlikwidowanie środków specjalnych w ministerstwach, porządkowanie wydatków na obronność, ograniczenie pomocy publicznej, restrukturyzacja PKP i górnictwa węgla kamiennego. Zmiany w zakresie wydatków socjalnych miały dotyczyć głównie systemu emerytalnego i zasad przyznawania wcześniejszych emerytur, systemu rent z tytułu niezdolności do pracy i aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

Efektem wdrożenia Planu Hausnera miał być spadek deficytu budżetowego w 2007 roku do 23,2 mld zł (2,1% PKB), oraz przeszło 30 mld zł oszczędności w latach 2004-2007. Z czasem plan oszczędności został skorygowany do 49 mld zł.

I. Działania w zakresie administracji i gospodarki

1.Zmniejszenie liczby państwowych stanowisk kierowniczych oraz liczebności gabinetów politycznych ministerstw i urzędów centralnych poprzez: ograniczenie liczby stanowisk kierowniczych o 10% (25 etatów);

zlikwidowanie stanowiska asystenta politycznego u sekretarzy stanu i zmniejszenie gabinetów ministrów o 1 etat (łącznie 40 etatów);

przyjęcie zasady powoływania dyrektorów generalnych tylko w ministerstwach i urzędach zatrudniających więcej niż 200 osób.

Zakładany efekt finansowy: 8.6 mln zł oszczędności.

2. Zmniejszenie zatrudnienia w administracji rządowej w województwach poprzez:

– zmniejszenie o 15% zatrudnienia w urzędach wojewódzkich (po 5% w ciągu

kolejnych 3 lat)..

Zakładany efekt finansowy: oszczędności – 46 mln zł rocznie.

3. Maksymalne wykorzystanie obecnego stanu zatrudnienia w administracji poprzez:

– przeprowadzenie przeglądu zatrudnienia w jednostkach administracji publicznych;

– przesunięci etatowe w ramach resortów i pomiędzy nimi, w celu

Zakładany efekt finansowy: Ograniczanie potencjalnych kosztów związanych z proporcjonalnym do

nowych zadań zwiększaniem zatrudnienia.

4. Ograniczenie wykorzystywania osobowych samochodów służbowych w

administracji rządowej poprzez:

– zmniejszenie kosztów wynikających z wykorzystania osobowych samochodów

służbowych o 15% w każdym z urzędów administracji rządowej.

Zakładany efekt finansowy: około 5 mln zł.

5. Porządkowanie funduszy celowych oraz Agencji Skarbu Państwa poprzez:

– obowiązkowy audyt wydatków bieżących innych instytucji publicznych poza

administracją rządową.

Zakładany efekt finansowy: racjonalizacja wydatków, szacunkowo do 3-5% kosztów administracyjnych,

przy czym koszty audytu jednej instytucji wyniosą ok. 100 tys. zł.

6. Zmiana umocowania prawnego Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poprzez:.

– pozbawienie Wojewódzkich Funduszy OŚiGW osobowości prawnej i przekształcenie ich w terenowe agendy NFOŚiGW.

Zakładany efekt finansowy: konsolidacja środków i wzmocnienie nadzoru nad wykorzystaniem tych środków.

7. Likwidacja Funduszu Prywatyzacji poprzez:

– likwidację Funduszu Prywatyzacji połączoną z przejęciem przez Ministra

Skarbu Państwa finansowania zadań realizowanych dotąd przez Fundusz .

Zakładany efekt finansowy: 10,3 mln złotych.

8. Zniesienie Centralnego i Terenowych Funduszy Ochrony Gruntów Rolnych poprzez:

– zniesienie Funduszy Ochrony Gruntów Rolnych , połączone z pozostawieniem środków w podmiocie pobierającym opłaty.

Zakładany efekt finansowy: pośrednie zwiększenie wpływy do budżetów jst, z przeznaczeniem na współfinansowanie inwestycji zrealizowanych z funduszy strukturalnych na obszarach wiejskich.

9. Ograniczenie zróżnicowania wydatków na funkcjonowanie jednostek sektora

finansów publicznych poprzez:

– ograniczenie zróżnicowania wydatków na funkcjonowanie poszczególnych jednostek sektora finansów publicznych, zwiększenie środków na realizację statutowych celów.

Zakładany efekt finansowy: oszczędności ok. 100 mln zł.

10. Likwidacja Wojskowej Agencji Mieszkaniowej poprzez:

– przekazanie majątku Agencji gminom (przejściowo majątkiem tym może administrować Agencja Mienia Wojskowego),

– wprowadzenie w miejsce inwestycji mieszkaniowych prowadzonych przez WAM kredytu hipotecznego na zakup mieszkania ustawowo gwarantowanego żołnierzom przez państwo.

Zakładany efekt finansowy: uzyskanie większego efektu rzeczowego w ramach tych samych wydatków budżetu.

11. Likwidacja niektórych zadań ARiMR nie mających bezpośredniego związku z podstawową działalnością agencji.

Zakładany efekt finansowy: około 13 mln zł.

12. Ograniczenia wydatków budżetu państwa o niskiej efektywności, w tym:

– Racjonalizacja i uporządkowanie wydatków instytucji funkcjonujących w otoczeniu rolnictwa poprzez:

– połączenie instytucjonalne w ramach jednej instytucji zadań związanych z doradztwem rolniczym (w ramach Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, likwidacja ośrodków doradztwa rolniczego);

Zakładany efekt finansowy: konsolidacja środków i wzmocnienie nadzoru nad wykorzystaniem tych środków.

– Zmniejszenie kosztów zalesiania poprzez:

– uchylenie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia.

Zakładany efekt finansowy: 8 mln zł,

13. Ograniczenie nieefektywnych i kosztownych systemów dopłat do oprocentowania

wybranych rodzajów kredytów oraz do cen skupu poprzez:

– stopniową likwidację linii kredytów preferencyjnych dla rolnictwa i zastępowanie tych instrumentów rozwiązaniami Wspólnej Polityki Rolnej i funduszy strukturalnych.

Zakładany efekt finansowy: 70 mln zł.

14. Konsolidacja niektórych jednostek administracji rządowej w tym:

– Likwidacja Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych poprzez przeniesienie całości zadań do Agencji Rynku Rolnego lub do ARR i Inspekcji Handlowej

Zakładany efekt finansowy: 2,5-3,0 mln zł.

– Racjonalizacja zakresów kompetencji i redukcja kosztów działania inspekcji poprzez przeprowadzenie przeglądu publicznych instytucji kontrolnych;

Zakładany efekt finansowy: Ograniczanie kosztów o 3,5-4,0 mln złotych.

15. Konsolidacja instytucji zajmujących się promocją Polski i polskiej gospodarki za

Granicą poprzez:

– konsolidację całości promocji kraju placówkom dyplomatycznym, wydziałom ekonomiczno-handlowym oraz Polskiej Agencji Promocji Gospodarczej;

– przekazanie środków do dyspozycji PAPG oraz jednostkom samorządu

terytorialnego.

Zakładany efekt finansowy: lepsze wykorzystanie środków przeznaczonych na promocję zagraniczną.

II. Pozyskiwanie dochodów do budżetu

1. Likwidacja środków specjalnych w ministerstwach i urzędach centralnych poprzez:

– zniesienie możliwości tworzenia większości środków specjalnych, które przeznaczane są na wypłaty dodatkowych wynagrodzeń.

Zakładany efekt finansowy: zwiększenie dochodów budżetu o około150 mln zł.

2. Zwiększanie dochodów przez zmiany w systemie podatkowym bez wzrostu fiskalizmu poprzez:

– pobudzanie przedsiębiorczości: obniżenie stawek, uproszczenie procedur podatkowych;

wprowadzenie zachęt inwestycyjnych (poprzez przyśpieszenie rozliczeń amortyzacyjnych);

– zachęcanie do wyjścia z szarej strefy: poprzez z jednej strony – obniżanie stawek, zmniejszanie obciążeń biurokratycznych i rozszerzenie możliwości rozliczania się w formie ryczałtu a także propozycje uproszczenia procedur np. zakładania przedsiębiorstw, zakresu koncesji, regulacji; a z drugiej – wprowadzenie rozwiązań.

3. Dalsze poszerzenie bazy podatkowej poprzez:

• objęcie podatkiem dochodowym rolników;
• dalsze uproszczenie i stabilizacja prawa podatkowego;
• stopniowe zrównywanie stawek podatku VAT;
• poprawę efektywności działania aparatu skarbowego (zwiększenie prawdopodobieństwa złapania na niezgodnym z prawem unikaniu płacenia podatków zmniejszy atrakcyjność funkcjonowania w „szarej strefie”);
• likwidację możliwości podejmowania uznaniowych decyzji podatkowych przez organy podatkowe (a więc możliwości: umarzania w całości lub części zaległości, opłaty prolongacyjnej, odraczania terminu płatności podatku, rozkładania zapłaty podatku na raty, odraczania i rozkładania na raty odsetek za zwłokę);
•  większą „sprawiedliwość systemu podatkowego” poprzez m.in. ograniczenie ulg, zwolnień wyłączeń i możliwości umorzeń zobowiązań podatkowych ale także zwalczanie zjawisk niekompetencji i korupcji w aparacie skarbowym.

4. Porządkowanie wydatków na obronność na zobowiązania międzynarodowe.

Zmiana zasad finansowania potrzeb obronnych RP poprzez:

– przyjęcie zasady, że na finansowanie potrzeb obronnych RP przeznacza się corocznie wydatki budżetowe w wysokości nie niższej niż 1,95% PKB z roku poprzedniego,

Zakładany efekt finansowy: oszczędności budżetu w latach 2005-2007 – 4.366 mln zł.

5. Racjonalizacja pomocy publicznej,

Zwiększanie dochodów w wyniku restrukturyzacji górnictwa i PKP

a) Górnictwo węgla kamiennego

– realizacja programu restrukturyzacji, który zawiera zadania w zakresie dostosowania wydobycia węgla do rzeczywistych potrzeb, umorzenia części zobowiązań publicznoprawnych, a także ograniczenia zbędnych kosztów i doprowadzenia do opłacalnej wielkości eksportu.

Zakładany efekt finansowy: około 380 mln zł. rocznie.

b) Grupa PKP

Restrukturyzacja poprzez:

• przyspieszeniu prywatyzacji podstawowych spółek PKP;
• reformie systemu przewozów regionalnych, polegającej na ekonomicznym i organizacyjnym powiązaniu ich z samorządami regionalnymi;
• zintensyfikowaniu restrukturyzacji majątkowej spółek grupy PKP.

Zakładany efekt finansowy: większe wpływy, aż do kwoty ok. 400 mln zł. rocznie w 2005 r.

6. Przyrost dochodów w wyniku restrukturyzacji systemu ochrony zdrowia poprzez:

– Restrukturyzację finansową publicznych zakładów opieki zdrowotnej

Zakładany efekt finansowe: około 250 mln zł.

– Przekształcenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w spółki użyteczności publicznej

7. Pozostałe działania

– Rozszerzenie zasad ogólnych odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na nauczycieli, nauczycieli będących emerytami/rencistami oraz nauczycieli akademickich

Zakładany efekt finansowy: 65 mln zł.

– Modyfikacja systemu awansu zawodowego nauczycieli poprzez:

– podwyższenie wymagań dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela dyplomowanego, poprzez wprowadzenie obligatoryjnego przystępowania nauczyciela do rozmowy z komisją kwalifikacyjną,

– wydłużenie ścieżki awansu zawodowego z 7 do 10 lat,

– wprowadzenie jednego w roku terminu przeszeregowania płacowego dla nauczycieli

uzyskujących kolejny stopień awansu zawodowego,

– likwidację obligatoryjnego przeszeregowania płacowego w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego w przypadku nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w administracji rządowej.

Zakładany efekt finansowy: 131,5 mln zł rocznie.

III. Zmiany z zakresie wydatków socjalnych

1. System emerytalny i wcześniejsze emerytury

– Zwiększanie wskaźnika zatrudnienia osób w wieku niemobilnym (tj.

w wieku powyżej 45 lat), wyrównania praw emerytalnych wszystkich osób, ograniczenie wydatków na transfery przedemerytalne, które podwyższają koszty pracy i zwiększają bezrobocie poprzez:

– aktywizację zawodową osób w wieku przedemerytalnym,

– stopniowe ograniczanie zachęt i możliwości wcześniejszej dezaktywizacji,

– zrównanie w prawach wszystkich uczestników systemu emerytalnego,

– ograniczanie kosztów pracy.

– Stopniowe ograniczenie systemu świadczeń przedemerytalnych

– Programy prowadzące do wydłużenia zatrudnienia:

– Zwiększenie możliwości organizacyjnych powiatowych urzędów pracy

– Wygaszenie przyznawania świadczeń przedemerytalnych,

– Program aktywizacji zawodowej osób powyżej 50 roku życia

(Program 50+),

– Wdrożenie systemu emerytur pomostowych dla osób pracujących w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze,

– Wyrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn

– Wprowadzenie zasady elastycznego wieku emerytalnego w przedziale 62-65 lat,

– Waloryzacja świadczeń społecznych – byłaby ustalana decyzją parlamentu przy okazji uchwalania ustawy budżetowej, nie częściej jednak niż okres potrzebny do tego, aby skumulowany wzrost cen od ostatniej waloryzacji przekroczył określoną próg w przedziale 5%-10%. Jednocześnie proponuje się odejście od automatycznej waloryzacji pozostałych świadczeń społecznych (np. zasiłków dla bezrobotnych, dodatków mieszkaniowych itp.) i uzależnienie ich od kondycji budżetu państwa. Wyjątek poza emeryturami i rentami dotyczyłby tylko minimalnego wynagrodzenia.

– Ograniczenie kosztów zasiłków chorobowych poprzez powrót do zasady płacenia za każdy dzień choroby, przy jednoczesnym zmniejszeniu wysokości wynagrodzenia za czas choroby i zasiłku chorobowego do 70%

należnego wynagrodzenia

2. System rent z tytułu niezdolności do pracy

Ograniczenie wydatków na renty poprzez:

a. zmianę funkcji rent z tytułu niezdolności do pracy poprzez zróżnicowanie ról, jakie poszczególne grupy inwalidzkie pełniłyby w systemie zabezpieczenia przed niezdolnością do pracy.

– całkowita niezdolność do pracy – świadczenie miałoby charakter kompensujący dochody dla osób, które ze względu na stan zdrowia nie są w stanie podjąć żadnej pracy zarobkowej,

– częściowa niezdolność do pracy – świadczenie przysługiwałoby tylko osobom, które utraciły zdolność do pracy w sposób bardzo znaczny lecz nie całkowity. Miałoby ono charakter uzupełniający dochody tych osób,

– ograniczona zdolność do pracy, tj. niezdolność do pracy mniejsza od wymaganej dla uzyskania renty inwalidzkiej z tytułu częściowej niezdolności do pracy – świadczenie przyznawane byłoby okresowo (na nie dłużej niż 3 lata), ukierunkowane na aktywizację zawodową i zmianę zawodu, ściśle powiązane i uwarunkowane podjęciem rehabilitacji i przeszkolenia zawodowego pod rygorem utraty prawa do świadczenia.)

b. ukierunkowanie zasad łączenia renty z tytułu niezdolności do pracy z pracą na aktywizację zawodową

c. nowe określenie wymiaru świadczeń rentowych w oparciu o stan konta emerytalnego

d. powiązanie możliwości skorzystania z gwarancji renty minimalnej z sytuacją materialną

e. nowe zasady przekształcania renty z tytułu niezdolności do pracy w emeryturę

f. przekształcenie rent starszych rencistów w emerytury

g. ustalanie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy – jedynie dla osób w wieku emerytalnym niezdolność do pracy orzekana byłaby na czas stały.

h. weryfikacja niezdolności do pracy osób z orzeczoną niezdolnością do pracy na czas stały poprzez badania kontrolne wśród osób z orzeczoną stałą niezdolnością do pracy,

i. opracowanie standardów orzecznictwa o niepełnosprawności i niezdolności do pracy.

j. wzmocnienie systemu monitoringu orzecznictwa o niepełnosprawności i niezdolności do pracy

k. likwidacja barier w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych poprzez:

• zniesienie przywilejów dotyczących czasu pracy osób niepełnosprawnych (krótszy czas pracy, dodatkowa przerwa na gimnastykę, dodatkowy urlop wypoczynkowy i rehabilitacyjny), w szczególnych przypadkach skrócenie czasu pracy powinno być refundowane ze środków PFRON;
• wprowadzenie możliwości uzyskania bezpłatnego urlopu rehabilitacyjnego na żądanie osoby niepełnosprawnej.

l. zmiana struktury wydatków na wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych

m. zmiana struktury wydatków na pomoc pracodawcom poprzez:

– uzależnienie wysokości pomocy kierowanej do pracodawców w postaci dotacji, dofinansowania oraz ulg

parapodatkowych od:

• liczby zatrudnianych przez nich osób niepełnosprawnych;
• stopnia niepełnosprawności zatrudnianych przez nich osób niepełnosprawnych;
• rodzaju schorzenia zatrudnianych przez nich osób niepełnosprawnych;
• wynagrodzeń zatrudnianych przez nich osób niepełnosprawnych (składki na ubezpieczenie społeczne),
• kosztów przystosowania stanowiska pracy do potrzeb zatrudnionych tam osób niepełnosprawnych;
• wprowadzenie ograniczenia wysokości dotacji za zatrudnianie osoby niepełnosprawnej do wysokości jej wynagrodzenia niezależnie od rodzaju pracodawcy  (obecnie nie dotyczy to zakładów pracy chronionej);
• zniesienie wymogu tworzenia zakładowych funduszy rehabilitacji w zakładach pracy;
•  chronionej i ich obowiązków w zakresie zapewniania pracownikom specjalistycznej opieki medycznej i indywidualnych programów rehabilitacyjnych;
• zniesienie pozostałych form dofinansowywania zakładów pracy chronionej nie służących potrzebom osób;
• zmodyfikowania sposobu refundacji składek na ubezpieczenie społeczne z zatrudnione osoby niepełnosprawne;
• ujednolicenie wysokości dotacji za zatrudnianie osób niepełnosprawnych przez poszczególnych pracodawców;
•  zniesienie wydatków na refundację części wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję w zakładach pracy chronionej.

Efekt finansowy: 463 miliony złotych w stosunku do stanu jaki będzie miał miejsce w 2004 r. przy zachowaniu wcześniejszych przepisów.

n. Likwidacja PFRON

4. Zmiana systemu ubezpieczeń rolników

W ramach zmian przewidywano:

• sprecyzowanie pojęcia działalności rolniczej upoważniającej do uczestnictwa w ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnika i domownika,
• zróżnicowanie składki na część stałej oraz część zależną od dochodów
• objęcie ubezpieczeniem osób uzyskujących dochody z rolnictwa (w tym otrzymywane dopłaty bezpośrednie) oraz dochody uzupełniające, wynikające z dodatkowych zajęć (np. agroturystyka),
• wypracowane metody określania wysokości dochodu rolniczego oraz dochodu uzupełniającego,
• odejście od systemu dotowania emerytur i rent, dotowane powinny być składki rolników o niższych dochodach,
• zmiana definicji niezdolności do pracy oraz aktywizacja tych rolników, którzy zachowują zdolność do pracy poza gospodarstwem rolnym,
• wprowadzenie systemu świadczeń pieniężnych i rzeczowych związanych z rehabilitacją i powrotem do pełnej zdolności do pracy,
• umożliwienie rolnikom i ich domownikom kontynuowanie ubezpieczenia w KRUS w sytuacji podjęcia działalności poza rolnictwem,
• uproszczenie struktury finansowej KRUS w szczególności ograniczenie liczby funduszy; należy nadać wszystkim funduszom KRUS status państwowych funduszy celowych.

 Pół, czyli nic

Ustępując ze stanowiska wicepremiera (marzec 2005), Jerzy Hausner oszacował, że jego program został zrealizowany na poziomie nieco ponad 50 %. Zdaniem ekonomistów jego Program został istotnie zmieniony i rozmyty, a oszczędności zastąpione przez wzrost fiskalizmu.

W części socjalnej zrezygnowano m.in. z weryfikacji rencistów, wydłużania wieku emerytalnego kobiet, wpisania do ustawy ostatecznej daty wygaszania świadczeń przedemerytalnych, podniesienia wieku uprawniającego osoby do korzystania z renty rodzinnej (dla wdowców), zniesienia mechanizmu automatycznej indeksacji wielu świadczeń i przywilejów, pierwotnej „ostrzejszej” wersji zmian dotyczących dorabiających emerytów i rencistów.

Klęską Hausnera było odrzucenie przez Sejm w listopadzie 2004 r. dwóch ustaw z planu – o systemie ubezpieczeń społecznych, różnicującej wysokość składek ZUS dla przedsiębiorców oraz projektu ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Klapą zakończył się też postulat ograniczania wydatków administracji. W 2004 roku na zmniejszeniu liczby państwowych stanowisk kierowniczych, samochodach służbowych czy telefonach w administracji udało się zaoszczędzić… 41 mln zł.

Nie doszło też do uchwalenia przepisów znoszących od nowego roku indeksację blisko 120 świadczeń wypłacanych z publicznej kasy, nie przeszła zasadnicza reforma KRUS. Rząd oszacował, że spowodowało to lukę budżetową wysokości 1 mld zł.

Według rządowego bilansu z lutego 2005 oszczędności i dodatkowe wpływy do budżetu wynikające z wdrożonych już działań w latach 2004–2007 miały przynieść 25,4 mld zł, wobec planowanych 54,6 mld zł. W przypadku społecznej części planu oszczędności mają wynieść 14,35 mld zł, wobec planowanych pierwotnie 34,07 mld zł.