Wymiana korzyści płynących z automatyzacji: Rola polityki fiskalnej

Dla wielu obserwatorów automatyzacja jest odpowiedzialna zarówno za silny wzrost gospodarczy, jak i rosnące nierówności w wielu krajach w ostatnich dziesięcioleciach. Automatyzacja zwiększa wydajność, ale może też pogłębiać nierówności.
Wymiana korzyści płynących z automatyzacji: Rola polityki fiskalnej

Dzieje się tak dlatego, że zastępuje ona nisko wykwalifikowanych pracowników i pomaga właścicielom kapitału osiągać większe dochody z tytułu pozycji monopolistycznych. Wraz z nadejściem automatyzacji kolejnego poziomu w postaci robotów, wyzwanie to staje się bardziej naglące niż kiedykolwiek.

Instrumenty polityki fiskalnej mogą zmniejszyć nierówności, zazwyczaj kosztem pewnej rezygnacji ze wzrostu w perspektywie długoterminowej.

W ostatnich badaniach służb MFW stwierdzamy jednak, że właściwa polityka fiskalna – wydatki rządowe i polityka podatkowa – może poprawić kompromis między wzrostem gospodarczym a nierównościami. Jednak nie wszystkie polityki fiskalne są w tym względzie równie skuteczne.

Przeanalizowaliśmy kilka kompleksowych pakietów polityki fiskalnej, aby odnieść się do problemu kompromisu pomiędzy wzrostem a nierównościami w erze automatyzacji. Nierówności można generalnie zmniejszyć poprzez redystrybucję części zysków z automatyzacji pozyskiwanych od zwycięzców (właścicieli kapitału i wykwalifikowanych pracowników) w kierunku przegranych (generalnie nisko wykwalifikowanych pracowników, którzy cierpią z powodu utraty pracy i niskich płac). Niemniej jednak polityka redystrybucji wymaga zazwyczaj dodatkowego opodatkowania, które może spowodować spadek inwestycji i podaży pracy, a tym samym obniżyć produkcję. Omawiamy zalety i wady różnych pakietów strategicznych i staramy się określić odpowiednie kompromisy pomiędzy wzrostem a nierównościami dla każdego z nich.

Znalezienie właściwej równowagi

W naszej analizie uwzględniliśmy cechy definiujące automatyzację: zastępowanie nisko wykwalifikowanych pracowników i zwiększanie produktywności, zysków, a tym samym siły rynkowej podmiotów, które ją wprowadziły. W oparciu o dane empiryczne wiążemy siłę rynkową przedsiębiorstw ze stopniem automatyzacji. W szczególności, zakładamy dodatnią korelację pomiędzy narzutem cenowym firm (miara siły rynkowej) a wykorzystaniem przez nie robotów (wskaźnik automatyzacji), kalibrując tą zależność z wykorzystaniem danych amerykańskich. Intuicyjnie, im więcej robotów przypada na pracownika, tym wyższa produktywność i tym wyższe zyski. Na przykład duże przedsiębiorstwa mogą korzystać z posiadania platformy, którą stworzyły i przejmować inne przedsiębiorstwa w tym samym sektorze, aby uzyskać duży udział w rynku i duże marże.

Nasze badania koncentrują się na kompromisach pomiędzy wzrostem a nierównościami przez pryzmat trzech pakietów podatkowo-redystrybucyjnych: podatku od dochodów kapitałowych, podatku od nadmiernych zysków korporacyjnych (podatku od marży) oraz podatku od robotów. Wszystkie pakiety zakładają podniesienie określonego podatku, a wpływy z tego tytułu przeznaczane są na transfery dla pracowników o niskich kwalifikacjach. Czwarty pakiet bezpośrednio obniża podatek od wynagrodzeń dla pracowników niewykwalifikowanych.

Podatek od robotów jest najpotężniejszym narzędziem zmniejszania nierówności, ponieważ spowalnia zastępowanie nisko wykwalifikowanej siły roboczej przez roboty, ale jego drugą stroną jest wolniejsza akumulacja wysoko wydajnych robotów i utrata produkcji.

Stwierdziliśmy, że efekty i kompromisy są bardzo różne w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej. W perspektywie krótkoterminowej trzy pakiety strategiczne (z wyłączeniem podatku od dochodów kapitałowych) przynoszą umiarkowane zyski w przeliczeniu na jednego mieszkańca oraz znaczne zmniejszenie nierówności. Jednakże w miarę upływu czasu akumulacja kapitału i produktywność zaczynają się opóźniać. Podatek od robotów jest najpotężniejszym narzędziem zmniejszania nierówności, ponieważ spowalnia zastępowanie nisko wykwalifikowanej siły roboczej przez roboty, ale jego drugą stroną jest wolniejsza akumulacja wysoko wydajnych robotów i utrata produkcji. Podobnie obniżenie podatków od wynagrodzeń pracowników niewykwalifikowanych zarówno zmniejsza nierówności, jak i podnosi produkcję w krótkim okresie, natomiast większy udział pracy niewykwalifikowanej (mniej wydajnej niż roboty) obciąża produktywność w długim okresie.

Innym sposobem spojrzenia na ten problem jest porównanie dynamiki dochodów pracowników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych, co stanowi kluczowy aspekt nierówności. Historia jest podobna. Pracownicy wykwalifikowani, którzy pracują, wykorzystując roboty w procesie produkcji (i w ten sposób je uzupełniając), odnotują początkowy wzrost dochodów, ale w dłuższym okresie ich dochody będą się stopniowo zmniejszać. Pracownicy niewykwalifikowani odnoszą trwałe korzyści z polityki redystrybucji, choć w dłuższej perspektywie poprawa ta ulega osłabieniu.

Wnioski

  • Instrumenty polityki fiskalnej mogą zmniejszyć nierówności, zazwyczaj kosztem pewnej rezygnacji ze wzrostu w perspektywie długoterminowej. Konkretny etap, jaki należy wybrać na tej drodze kompromisu, zależy od preferencji społeczeństwa w zakresie wzrostu i nierówności.
  • Decydenci polityczni powinni brać pod uwagę zarówno krótko-, jak i długoterminowe korzyści i koszty danej polityki. To, co najlepiej sprawdza się w krótkim okresie, może okazać się kosztowne w dłuższej perspektywie. Nie unieważnia to automatycznie takiej polityki – preferencje społeczne będą miały ostatnie słowo – ale należy to wziąć pod uwagę.
  • Polityka fiskalna mogłaby najskuteczniej rozwiązać kwestię kompromisu pomiędzy sprawiedliwością a wydajnością poprzez opodatkowanie nadmiernych zysków przedsiębiorstw mających władzę rynkową w zautomatyzowanej gospodarce.

W erze po pandemii COVID-19 może nastąpić przyspieszenie we wprowadzaniu automatyzacji, zwłaszcza biorąc pod uwagę pojawiające się w wielu krajach niedobory siły roboczej. Nasza analiza przedstawia pewne spostrzeżenia na temat możliwych działań strategicznych mających na celu złagodzenie negatywnych skutków ubocznych tego procesu.

 

Artykuł pochodzi z serwisu IMF Blog.


Tagi