Chiny wobec wyzwań globalnej transformacji klimatycznej
Chiny nie dążą do objęcia roli globalnego lidera klimatycznego poprzez podejmowanie zobowiązań, które mogłyby osłabić ich wzrost i rozwój gospodarczy. W zamian, kraj ten pozycjonuje się jako orędownik wspólnych wysiłków społeczności międzynarodowych w dążeniu do osiągnięcia globalnych celów klimatycznych przy znaczącym chińskim wkładzie i jednocześnie jako wiodący partner dla krajów globalnego Południa.
(@Getty Images)
Chiny aktywnie zaangażowały się w działania na rzecz walki ze skutkami zmian klimatycznych, oceniając, iż są one ważnym punktem wyjścia do dalszego rozwoju gospodarczego wysokiej jakości, ochrony środowiska i budowy cywilizacji ekologicznej. Włączyły zmiany klimatyczne do krajowych planów rozwoju gospodarczego i społecznego, położyły nacisk na łagodzenie i adaptację do zmian klimatycznych oraz na przyspieszenie działań za pomocą środków prawnych, administracyjnych, technicznych, rynkowych i innych. Kraj ten odegrał istotną rolę w sfinalizowaniu Porozumienia Paryskiego, a także w negocjacjach dotyczących jego wdrożenia. To ważne, gdyż Chiny są państwem o największych emisjach gazów cieplarnianych na świecie (około 30 proc. globalnej części – to więcej niż obecne rozwinięte kraje razem wzięte). Globalna transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej w aspekcie zmian klimatu nie jest możliwa bez ich udziału.
Polityka klimatyczna
Kontrola zużycia węgla ma kluczowe znaczenie dla redukcji emisji dwutlenku węgla i osiągnięcia celów klimatycznych. Pekin zobowiązał się do tego, iż osiągnie szczyt emisji dwutlenku węgla do 2030 r. i neutralność węglową do 2060 r. W ostatnich latach państwo to zintensyfikowało wysiłki na rzecz promowania rozwoju niskoemisyjnego poprzez ograniczanie emisji gazów cieplarnianych, zwiększanie odporności na zmiany klimatu oraz ciągłe ulepszanie systemów i mechanizmów. Osiągnięcia Chin w zakresie wytwarzania energii (słonecznej i wiatrowej) są dobre (energia ta stanowi znaczną część krajowej podaży energii elektrycznej), podobnie jak w elektryfikacji transportu lądowego (2017 r. – szczyt produkcji samochodów spalinowych, od tego czasu rośnie popyt na samochody elektryczne; prawie połowa sprzedaży nowych aut w tym kraju to pojazdy w pełni elektryczne lub hybrydowe). Dekarbonizacja przemysłu czy żeglugi i lotnictwa cywilnego zajmie więcej czasu. Chiny mają bowiem największy udział w światowej produkcji przemysłowej, w tym stali (61 proc.), aluminium (57 proc.) i cementu (52 proc.). Znaczenie mają również przemysł chemiczny i papierniczy (ponad 40 proc. udział w światowej produkcji). Przemysł w Państwie Środka odpowiada za około połowę globalnej produkcji o wysokiej emisji, stąd każdy ruch rodzimego sektora przemysłowego będzie miał również znaczący wpływ na globalną produkcję i zużycie energii. Kluczem do dekarbonizacji chińskiego przemysłu jest kontynuowanie procesu wdrażania czystej energii (przejście na energię pochodzącą z własnych źródeł oraz handel zieloną energią) w całym łańcuchu wartości przemysłowej.
Rośnie światowy popyt na materiały i dobra inwestycyjne istotne dla przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną, odporną na zmiany klimatu. Ich produkcja jest bardziej skoncentrowana geograficznie niż w przypadku paliw kopalnych. Dla przykładu, Demokratyczna Republika Konga produkuje obecnie 70 proc. światowego kobaltu, a tylko trzy państwa (Australia, Chile i Chiny) odpowiadają za ponad 90 proc. światowej produkcji litu. Państwo Środka odgrywa wiodącą rolę na świecie w wydobyciu, rafinacji i produkcji kobaltu, miedzi i niklu – które są niezbędnymi surowcami dla technologii energii odnawialnej. Kraj ten jest największym na świecie producentem dóbr inwestycyjnych istotnych dla transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Ma przewagę komparatywną w produkcji na dużą skalę. Wytwarza około 80 proc. światowych paneli fotowoltaicznych, około 60 proc. turbin wiatrowych, baterii i pojazdów elektrycznych, większość generatorów hydroelektrycznych, kabli przemysłowych, elektrolizerów do produkcji zielonego wodoru z energii odnawialnej itd. Zwiększenie znaczenia Chin w globalnym przemyśle i łańcuchach dostaw technologii czystej energii jest wynikiem długoterminowej polityki przemysłowej. Obejmuje ona wsparcie rządowe, inwestycje w wysoce zintegrowane łańcuchy dostaw czystej energii, lokalne innowacje i znaczne korzyści skali. Pomogło to obniżyć koszty technologii, a w efekcie umożliwiło Chinom stanie się wiodącym eksporterem technologii czystej energii, takich jak baterie litowo-jonowe i fotowoltaika. Dominacja ta jest jednak również źródłem obaw o przejście na bezemisyjną i odporną na zmiany klimatu globalną gospodarkę, a także o konkurencyjność gospodarczą innych krajów. Produkcja i dostawy są podatne na decyzje polityczne chińskiego rządu, takie jak ograniczenia handlowe, a koncentracja geograficzna zwiększa ryzyko zakłóceń spowodowanych lokalnymi ekstremalnymi zdarzeniami i klęskami żywiołowymi.
Rywalizacja na arenie międzynarodowej
Dostęp do materiałów o kluczowym znaczeniu dla transformacji klimatycznej (TCM), do łańcuchów dostaw, a także kontrola nad nimi, stał się kwestią bezpieczeństwa narodowego i jednym z istotnych elementów intensywnej konkurencji między Chinami a USA. UE i Stany Zjednoczone zademonstrowały już swoje ambicje dotyczące większej kontroli nad łańcuchami dostaw i zmniejszenia podatności na zagrożenia związanej z nadmierną zależnością od Pekinu poprzez wprowadzenie regulacji (odpowiednio: rozporządzenie UE dotyczące surowców krytycznych i amerykańska ustawa o redukcji inflacji). Państwo Środka z kolei nałożyło ograniczenia eksportowe na technologie magnesów ziem rzadkich, które są wykorzystywane w przetwarzaniu i rafinacji REE dla pojazdów elektrycznych i turbin wiatrowych.
Podkreśla to kwestię wrażliwości podaży przy geograficznej i rynkowej koncentracji produkcji w stosunkowo niewielkiej liczbie krajów. Wyjaśnia również międzynarodowy nacisk na dywersyfikację dostawców i lokalizację sieci produkcyjnych w różnych państwach, traktowane jako istotną strategię poprawy odporności łańcuchów dostaw na wstrząsy zewnętrzne oraz potencjalnie korzystną dla długoterminowego wzrostu gospodarczego w krajach o niższych dochodach. Koordynacja międzynarodowych łańcuchów wartości powinna pozwalać państwom na specjalizację w segmentach, w których mają przewagę komparatywną. Wiąże się to z potrzebą budowania strategicznych partnerstw między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Możliwości inwestycyjne można wykorzystać jedynie poprzez wspólne wysiłki na rzecz wypełnienia znacznych luk finansowych wymaganych do transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, na przykład poprzez wspieranie państw w budowaniu lokalnych zdolności produkcyjnych w celu zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na energię.
Radzenie sobie ze skutkami zmian klimatu i inwestowanie w transformację w niskoemisyjną, odporną na zmiany klimatu przyszłość stanowi szczególne wyzwanie dla krajów rozwijających się. Globalne cele klimatyczne nie mogą zostać osiągnięte, jeśli państwa te nie będą również częścią wysiłku. Biorąc pod uwagę ich ograniczone możliwości i zasoby, potrzebują wsparcia ze strony społeczności międzynarodowej. W ciągu ostatnich dwóch dekad Pekin zwiększył swoją obecność i wpływy w krajach globalnego Południa, a istotną rolę odegrała w tym Inicjatywa Pasa i Szlaku (Belt and Road Initiative – BRI). Chińskie finanse i inwestycje związane z realizacją projektów infrastrukturalnych na dużą skalę w Afryce, Azji, Ameryce Łacińskiej przyczyniły się do rozwoju infrastruktury transportowej, przemysłowej i energetycznej w tym regionie. Chiny są główną siłą w globalnych inwestycjach i finansach energetycznych, zarówno na szczeblu krajowym, jak i jako źródło finansowania projektów energetycznych na świecie, szczególnie w krajach rozwijających się, za pośrednictwem takich instytucji, jak China Development Bank i Export-Import Bank of China.
Według bazy danych Chinese Loans to Africa (CLA), zarządzanej przez Boston University Global Development Policy Center, w latach 2000–2023 chińscy pożyczkodawcy udzielili 1306 pożyczek na kwotę 182,28 mld dol. 49 rządom afrykańskim i siedmiu regionalnym pożyczkobiorcom. W tym czasie te pożyczki były kierowane głównie do afrykańskiego sektora energetycznego (62,72 mld dol.), transportu (52,65 mld dol.), technologii informacyjno-komunikacyjnych (15,67 mld dol.) i sektora finansowego (11,98 mld dol.). W 2023 r. chińscy pożyczkodawcy udzielili 13 nowych pożyczek o wartości 4,61 mld dol. ośmiu krajom i dwóm regionalnym instytucjom finansowym w Afryce. To pierwszy raz od 2016 r., gdy roczna kwota pożyczek dla Afryki wzrosła, ale jest znacznie niższa niż w pierwszych latach Inicjatywy Pasa i Szlaku (2013–2018), w której łączne zobowiązania przekraczały 10 mld dol. rocznie. Pięciu największych odbiorców pożyczek z Państwa Środka w latach 2000–2023 to Angola, Etiopia, Egipt, Nigeria i Kenia. W sektorze energetycznym, znaczna część tego zewnętrznego finansowania przeznaczona została na wsparcie projektów związanych z paliwami kopalnymi.
Chińskie inwestycje zagraniczne
Pekin dąży do zintegrowania kwestii środowiskowych ze swoimi strategiami współpracy międzynarodowej. Ten strategiczny zwrot wynika m.in. z międzynarodowej krytyki chińskich praktyk pożyczkowych (wzrost zadłużenia państw – pożyczkobiorców, negatywne efekty zewnętrzne inwestycji, znaczne skupienie się rodzimych instytucji finansowania rozwoju na projektach o wysokiej intensywności emisji dwutlenku węgla i paliw kopalnych, pogorszenie wizerunku Chin na arenie międzynarodowej). W październiku 2023 r. podczas 3. Forum Pasa i Szlaku na rzecz Międzynarodowej Współpracy, Państwo Środka zobowiązało się przeznaczyć 106,6 mld dol. na nowe inicjatywy BRI. Fundusze te mają być wykorzystane na projekty „małe, ale inteligentne”, odzwierciedlając odchodzenie tego kraju od finansowania dużych projektów infrastrukturalnych w państwach uczestniczących w BRI. Priorytetowo mają być traktowane projekty o niższym ryzyku, kładące większy nacisk na czystą energię i zrównoważony rozwój środowiska. Ponadto, Chiny ogłosiły, że uzupełnią Fundusz Jedwabnego Szlaku (Silk Road Fund), główną platformę inwestycyjną dla BRI, o 11 mld dol. dodatkowego kapitału.
Ostatnie trendy wskazują na przesunięcie w stronę inicjatyw dotyczących czystej energii, odzwierciedlając szersze zmiany w chińskich strategiach energetycznych i przemysłowych. Występują jednak regionalne różnice w chińskich inwestycjach w czystą energię i paliwa kopalne. Według danych Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) z 2024 r., w Afryce i rozwijających się gospodarkach Azji, inwestycje Pekinu w czystą energię znacznie przewyższają inwestycje w paliwa kopalne, nawet z wyłączeniem tych w transport, przy czym największe kwoty przeznaczane są na odnawialne źródła energii i inne czyste źródła energii. W przypadku Ameryki Łacińskiej, Bliskiego Wschodu i Eurazji, inwestycje Chin w produkcję i rafinację ropy naftowej stanowią zdecydowaną większość. Te trzy regiony są największymi dostawcami ropy naftowej do Państwa Środka i są ważne dla jego bezpieczeństwa energetycznego. Dekarbonizacja zagranicznego profilu energetycznego Chin jest na początku drogi.
Podczas Szczytu Forum Współpracy Chińsko-Afrykańskiej (FOCAC), które odbyło się 4–6 września 2024 r. w Pekinie, Państwo Środka zadeklarowało, iż zaoferuje Afryce około 51 mld dol. wsparcia finansowego w ciągu najbliższych trzech lat, w tym 30 projektów dotyczących czystej energii. Już podczas poprzedniego FOCAC, które odbyło się w 2021 r. zadeklarowano, iż kooperacja klimatyczna będzie stanowić ważny filar współpracy. W tym samym roku na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ, prezydent Xi Jinping podkreślił gotowość Pekinu do zwiększenia wsparcia dla innych krajów rozwijających się w zakresie rozwoju zielonej i niskoemisyjnej energii, a nowe projekty budowy elektrowni węglowych za granicą nie będą realizowane. W przeciwieństwie do poprzednich lat, gdy to chińskie instytucje finansowania rozwoju i przedsiębiorstwa państwowe przewodziły dużym projektom infrastrukturalnym, instytucje te ustępują teraz miejsca państwowym bankom komercyjnym i inwestorom z sektora prywatnego. Ta zmiana w kierunku pożyczek rynkowych odzwierciedla ewoluującą strategię Państwa Środka, polegającą na przyjmowaniu większej liczby projektów napędzanych komercyjnie i zmniejszaniu roli finansowania koncesyjnego. Może to odblokować większe przepływy kapitału na rzecz rozwoju, co jest korzystne. Wprowadza jednocześnie nowe zagrożenia, takie jak wyższe stopy procentowe i krótsze okresy spłaty, potencjalnie zwiększając ryzyko finansowe dla państw-pożyczkobiorców.
Globalna transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej jest procesem długookresowym i kosztownym. Wymaga współpracy międzynarodowej, wspólnych inicjatyw wielostronnych, regionalnych, sektorowych, promowania handlu i inwestycji, które sprzyjają rozwojowi i dostępności towarów, usług i technologii wspierających łagodzenie zmian klimatu oraz adaptację do nich, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Służy temu budowanie sojuszy i partnerstw w celu wspierania działań na rzecz klimatu, transformacji, a także rozwoju odpornego na zmiany warunków klimatycznych. Dla przykładu, lepsza współpraca G7–G20 mogłaby mieć istotne znaczenie w rozwiązywaniu globalnych wyzwań związanych ze zmianami klimatu i zakłóceniami w łańcuchach dostaw. Scenariusz życzeniowy zderza się z rzeczywistością. Rywalizacja, napięcia polityczne, protekcjonizm, spadek zaufania to wybrane przyczyny trudności we współpracy, zwłaszcza między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się (przykład: relacje amerykańsko-chińskie). Inaczej wygląda sytuacja w relacjach państw rozwijających się, które rozszerzają i zacieśniają współpracę (przykłady: kraje ASEAN w ramach Regionalnego Kompleksowego Partnerstwa Gospodarczego (RCEP), kraje BRICS, Chiny – kraje afrykańskie, Chiny – kraje Ameryki Południowej). Doświadczenie Pekinu w zarządzaniu kompromisami między wzrostem gospodarczym a ochroną środowiska plasuje kraj jako cennego partnera dla innych państw rozwijających się, które stoją przed podobnymi wyzwaniami.
Spowolnienie gospodarcze, napięcia geopolityczne, obawy dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw i szerzej bezpieczeństwa narodowego prowadzące do wzrostu protekcjonizmu i fragmentacji handlu, bardziej restrykcyjne otoczenie regulacyjne biznesu, trudniejsze globalne warunki finansowe i rosnące koszty negatywnych skutków zmian klimatu to wybrane czynniki podważające stabilność i przewidywalność globalnych przepływów inwestycyjnych. Nie pozostają bez wpływu na przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), zarówno w rozwiniętych, jak i w rozwijających się krajach.
Docelowy wzrost PKB Chin w 2024 r. na poziomie 5 proc., zwiększenie krajowej konsumpcji, kontynuacja realizacji celów rozwojowych, w tym nacisk na rozwój nowoczesnego systemu przemysłowego, zmniejszenie barier w dostępie do rynku w celu przyciągnięcia kapitału zagranicznego, poprawa otoczenia biznesowego dla przedsiębiorstw zagranicznych, kontynuacja działań na rzecz obniżania emisji dwutlenku węgla i osiągniecie neutralności węglowej to główne kierunki chińskiej polityki w 2024 r.
Czarny Kontynent przez wiele lat był swego rodzaju poligonem globalnych graczy. Ostatnie dekady pokazują jednak, że to Pekin zadomowił się tam na dobre. Chiny są największym pożyczkodawcą państw afrykańskich. W XXI w. łączna wartość kredytów sięgnęła 170 mld dol. Pomimo spadku akcji kredytowej w ostatnim czasie, Afryka wciąż jest ambitnym celem Inicjatywy Pasa i Szlaku. Chiny podbijają ten kontynent na trzy sposoby: poprzez pożyczki, inwestycje i handel. Choć zrealizowano tam wiele potrzebnych inwestycji, wiele rzeczy stoi pod znakiem zapytania.
Polska ma dzisiaj już ponad 500 ton złota, a jego udział w rezerwach przekroczył 20 proc. – poinformował Narodowy Bank Polski 24 kwietnia 2025 r. Obecne rezerwy są niemal 5-krotnie wyższe niż siedem lat temu.
Zaczynał mając 43 lat i 20 tys. juanów w ręku. Założona przez niego firma w 2024 r. osiągnęła 8,6 mld dol. zysku i była jednym z najważniejszych graczy na rynku telekomunikacyjnym. A historię o nim i firmie, którą stworzył opowiada napisana przez Li Hongwena książka „Ren Zhengfei & Huawei”.
Kiedyś przeokropna nędza, dziś pieniędzy pod dostatkiem. Miło po wiekach udręki dostać klucze do Sezamu. Mowa o Irlandii, będącej przez stulecia kolonią brytyjską. W połowie XIX w. zmarło tam z głodu milion ludzi. Sto lat potem Dublin stanął z Londynem w biznesowo-finansowe szranki i ma się dziś znakomicie.
W obliczu gwałtownego wzrostu taryf celnych i dużej niepewności politycznej Międzynarodowy Fundusz Walutowy oczekuje, że globalny wzrost gospodarczy spadnie w tym i przyszłym roku, ale światowa gospodarka nie wpadnie w recesję.
W obliczu narastających napięć geopolitycznych pozycja Chin jako kluczowego ogniwa w globalnym łańcuchu dostaw zaczyna się chwiać. Zmusza to międzynarodowe korporacje do rozważenia ewentualnych dodatkowych lokalizacji dla swoich oddziałów. W tych strategiach nie chodzi o alternatywę dla „Made in China”, gdyż taki scenariusz jest mało prawdopodobny, ale chodzi raczej o dywersyfikację.
Ogłoszony przez Komisję Europejską pakt dla czystego przemysłu – ku pewnemu zaskoczeniu – łączy konkurencyjność z celami klimatycznymi. To jest pewne, ale na szczegóły trzeba będzie poczekać.
Prawdopodobieństwo wyginięcia ludzkości przed końcem XXI w. wynosi około 85 proc. – ocenia prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badan Ekonomicznych NBP, wykładowca SGH. Jego zdaniem kluczowym zagrożeniem jest niekontrolowany rozwój sztucznej inteligencji ogólnej (AGI), która może przejąć kontrolę nad światem. O losie ludzkości zadecyduje kilka najbliższych lat.
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Do wybudowania elektrowni jądrowej na Pomorzu potrzeba m.in. 39 tys. ton stali. Wylewanie tzw. betonu jądrowego w lokalizacji Lubiatowo-Kopalino rozpocznie się w 2028 r., a pierwszy blok zostanie ukończony w 2035 r.
W ostatnim czasie wiele się mówiło o „metalach ziem rzadkich na terenie Ukrainy”. Wszystko z powodu umowy surowcowej pomiędzy USA a Kijowem. Warto przeanalizować, czym dokładnie są metale ziem rzadkich, jak dużo ich ma Ukraina, a także, dlaczego na tych pierwiastkach tak bardzo zależy Stanom Zjednoczonym.
Pandemia, problemy z łańcuchami dostaw, przemiany klimatyczne, wojna w Ukrainie i napięcia geopolityczne, a także konkurencja technologiczna (zwłaszcza na rynku samochodów elektrycznych i półprzewodników) postawiły pod znakiem zapytania ideę globalnego wolnego handlu. W efekcie coraz więcej państw i organizacji międzynarodowych wdraża rozwiązania interwencjonistyczne – w tym politykę przemysłową.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Odbudowa gospodarcza kraju i opanowanie chaosu walutowego należały do największych wyzwań, jakie stanęły przed władzami niepodległego państwa polskiego w 1918 r. Sanacja gospodarcza zależała zarówno od skutecznie przeprowadzonych reform finansów publicznych i skarbu państwa, jak również od szybkiego wprowadzenia do obiegu nowej, pełnowartościowej polskiej waluty. A to właśnie dobrze zorganizowany aparat skarbowy, sprawny obieg pieniądza i jego stabilna wartość stanowiły podstawę rozwoju ekonomicznego i społecznego odrodzonej Polski.
Chiny nie są już największą montownią świata, z tanią siłą roboczą, czy producentem tanich produktów codziennego użytku. Kraj stał się eksporterem technologii. Mimo wojny handlowej i nałożonych ograniczeń, Chiny coraz śmielszymi krokami wchodzą ze swoimi rozwiązaniami w świat zachodni. Na milion mieszkańców w 2020 r. przypadało tam 1585 badaczy. Jest to trzykrotny wzrost w czasie zaledwie jednej dekady. Chiny inwestują w technologię, a ta zapewnia im coraz większą dominację na świecie.
