Envato
Od dziesięcioleci badania dotyczące kapitału ludzkiego opierają się na miarach skolaryzacji (Mincer 1984, Mankiw i in. 1992). Jednak stosowanie skolaryzacji jako wskaźnika zastępczego dla kapitału ludzkiego opiera się na założeniu, że samo uczęszczanie do szkoły przekłada się na realne efekty kształcenia. Dostępne dane wskazują, że często tak nie jest (Pritchett 2013). Prowadzone w ostatnim okresie analizy wskazują, że aż sześciu na dziesięciu nastolatków na całym świecie nie posiada podstawowych umiejętności w zakresie matematyki i czytania (UNESCO 2017).
Prowadzone w ostatnim okresie analizy wskazują, że aż sześciu na dziesięciu nastolatków na całym świecie nie posiada podstawowych umiejętności w zakresie matematyki i czytania
Ta rozbieżność między uczęszczaniem do szkoły a rzeczywistymi efektami kształcenia jest szczególnie dotkliwa w krajach rozwijających się. W Kenii, Tanzanii i Ugandzie aż trzy czwarte uczniów klas trzecich nie umie przeczytać prostego zdania, takiego jak „Ten piesek wabi się Tofik”. Na obszarach wiejskich w Indiach aż połowa uczniów klas trzecich nie umie rozwiązać zadania z odejmowaniem liczb dwucyfrowych, takiego jak 46 minus 17 (Bank Światowy 2018).
Inwestycje w szkoły dają długofalowy wzrost, inwestycje w drogi – szybkie efekty
Pomiar kapitału ludzkiego na świecie
W kilku badaniach przedstawiono pogląd, że gdy poziom kapitału ludzkiego mierzony jest na podstawie skolaryzacji, wówczas nie obserwujemy korzystnych skutków wzrostu kapitału ludzkiego przewidywanych w modelach wzrostu gospodarczego. Tymczasem, gdy kapitał ludzki mierzony jest na podstawie efektów kształcenia, wówczas wykazuje on silniejszy związek ze wzrostem gospodarczym (Pritchett 2006, Kreuger i Lindahl 2011, Hanushek i Woessmann 2012). Zrozumienie uwarunkowań i czynników wzrostu gospodarczego ma kluczowe znaczenie dla kształtowania polityki publicznej (Akicigit i in. 2020). Mimo że pojawiło się wiele dobrych badań na poziomie krajowym (Fazzio i in. 2020), nadal potrzebujemy porównywalnych szeregów czasowych danych na poziomie globalnym.
Dotychczas znaczna część wysiłków w zakresie pomiaru efektów kształcenia skupiona była na gospodarkach rozwiniętych. Pominięto w ten sposób znaczną część światowego rozkładu, w tym w szczególności te kraje, które mogą potencjalnie najwięcej zyskać w wyniku akumulacji kapitału ludzkiego. Te ograniczenia wynikają z braku porównywalnych miar efektów kształcenia w krajach rozwijających się.
W naszej niedawnej pracy przedstawiamy bazę danych globalnie porównywalnych efektów kształcenia dla 164 krajów, obejmującą 98 proc. ludności świata w latach 2000–2017 (Angrist i in. 2021). Jest to największa i najaktualniejsza globalna baza danych na temat efektów kształcenia, a także jedna z pierwszych, w których efekty kształcenia przedstawione są z podziałem na płeć. Ponadto w naszej bazie danych wprowadzono usprawnienia metodologiczne, takie jak uwzględnienie błędów standardowych w celu ilościowego określenia poziomu niepewności. Nasza baza danych jest udostępniona do użytku publicznego i będzie okresowo aktualizowana wraz z napływem nowych danych na temat efektów kształcenia.
Przy pomocy omawianej bazy danych przygotowywany jest Indeks Kapitału Ludzkiego Banku Światowego (Human Capital Index), będący przykładem wielkoskalowego projektu poświęconego obserwacji procesu tworzenia kapitału ludzkiego. Stanowi to nasz wkład w istniejący stan badań w tej dziedzinie (np. Rindermann 2018).
Skolaryzacja nie jest tożsama z efektami kształcenia
Badamy kontrast między zmianami w poziomie skolaryzacji i zmianami w efektach kształcenia w okresie 2000-2015. Obserwujemy wyraźny trend w postaci wysokiego i rosnącego poziomu skolaryzacji, podczas gdy postępy w zakresie efektów kształcenia w wielu przypadkach wydają się być ograniczone. Na przykład na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej wskaźnik skolaryzacji osiągnął do 2010 roku wysoki poziom 99 proc., rosnąc z poziomu 95 proc. notowanego w 2000 roku.
Tymczasem poziom efektów kształcenia pozostał niski i w latach 2000–2015 utrzymywał się w tych regionach na takim samym poziomie (w okolicach początkowego wyniku 380). Ten trend określany był w poprzednich badaniach i dyskusjach w obrębie międzynarodowej społeczności edukacyjnej mianem „kryzysu kształcenia” lub „kryzysu uczenia się” (the learning crisis). Wykorzystując bazę danych Zharmonizowanych Efektów Kształcenia (Harmonized Learning Outcomes – HLO), pokazujemy, że ten kryzys obserwowany jest na całym świecie.
Efekty kształcenia mają znaczne przełożenie na rozwój gospodarczy
W kilku badaniach z obszaru dekompozycji czynników rozwoju (tzw. development accounting) analizowano względny wkład kapitału ludzkiego w różnice w dochodach między poszczególnymi krajami. Wyniki nie były jednoznacznie rozstrzygające, co było częściowo efektem trudności w zakresie pomiaru kapitału ludzkiego. Nasze wyniki sugerują, że kapitał ludzki odpowiada za od jednej piątej do około połowy różnic w dochodach między poszczególnymi krajami. Te ustalenia plasują się mniej więcej pośrodku szacunków dotyczących wpływu kapitału ludzkiego przedstawianych w innych pracach (Hall i Jones 1999, Jones 2014, Caselli i Ciccone 2019), które wahają się od zera do prawie całości obserwowanych różnic.
Nasze wyniki sugerują, że kapitał ludzki odpowiada za od jednej piątej do około połowy różnic w dochodach między poszczególnymi krajami.
Stwierdzamy również silniejsze powiązania między naszą miarą kapitału ludzkiego a wzrostem gospodarczym niż w przypadku miar kapitału ludzkiego, które w dużej mierze opierają się na skolaryzacji, takich jak serie Penn World Tables (Feenstra i in. 2015) oraz wskaźnik rozwoju społecznego (Human Development Index) Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDP 2013).
Implikacje
Omawiana baza danych pojawia się w chwili, gdy rozpoczęto szereg działań na rzecz pomiaru i śledzenia efektów kształcenia w skali globalnej. Chociaż niedawne analizy wskazują, że świat jest na dobrej drodze do osiągnięcia do 2030 roku celu w postaci powszechnej skolaryzacji na poziomie podstawowym, to osiągnięcie będzie miało niewielkie znaczenie, jeśli w dalszym ciągu obserwować będziemy stagnację w zakresie efektów kształcenia.
Nasze ustalenia mają istotne implikacje dla przyszłości pracy. Obserwujemy postępującą reorientację gospodarek rozwijających się w kierunku usług oraz ciągły postęp procesów automatyzacji i cyfryzacji. Oznacza to, że odpowiednie umiejętności i kwalifikacje zawodowe staną się niezbędne do zdobycia przyszłościowych miejsc pracy (Baldwin i Forslid 2020). Kapitał ludzki jest kluczowym czynnikiem umożliwiającym tę transformację. Nasze ustalenia pokazują, że szkoły, którym od dekad przypisuje się zdolność przekazywania wiedzy i umiejętności, często nie radzą sobie z powierzonymi im zadaniami. Jednak, jeśli instytucje edukacyjne będą w stanie zapewnić odpowiednie efekty kształcenia, wówczas korzyści w zakresie rozwoju mogą okazać się znaczące.
Noam Angrist
Pracownik naukowy, Oxford University; Konsultant, Bank Światowy; Współzałożyciel, Young 1ove
Simeon Djankov
Dyrektor ds. polityki publicznej w Grupie Rynków Finansowych, London School of Economics
Pinelopi Goldberg
Profesor ekonomii, Yale University
Harry Patrinos
Menedżer ds. globalnej praktyki edukacji, Bank Światowy
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
