Recesja COVID-19 w strefie euro z perspektywy modelu

Recesja związana z COVID-19 znacznie różni się od minionych kryzysów, które miały miejsce w najnowszej historii. Artykuł podsumowuje włączenie kluczowych ekonomicznych skutków pandemii do przygotowanego przez Komisję Europejską estymowanego modelu równowagi ogólnej (DSGE).
Recesja COVID-19 w strefie euro z perspektywy modelu

(©Envato)

Dekompozycje szoków wskazują na dominującą rolę „wstrząsów wynikających z obostrzeń wprowadzonych w związku z pandemią” (tj. „wymuszone oszczędności”, chomikowanie pracy) w wyjaśnianiu kwartalnych trendów wzrostu realnego PKB w 2020 roku, co uzupełnione zostało ujemnym wkładem popytu zagranicznego i inwestycyjnego, zwłaszcza w II kwartale 2020 roku oraz niekorzystnym wpływem trwale zwiększonych oszczędności (ostrożnościowych). Biorąc pod uwagę siłę recesji, reakcja inflacji okazała się umiarkowana.

Kryzysy gospodarcze są katalizatorem postępu w zakresie analiz ekonomicznych. Aby to zilustrować, możemy posłużyć się niedawnym przykładem: w wyniku Wielkiej Recesji związanej z globalnym kryzysem finansowym kwestia napięć w sektorze bankowym i na rynkach finansowych stała się istotnym elementem analiz makroekonomicznych i modelowania makroekonomicznego. Lindé i in. dowodzą w swojej pracy, że estymowany model makroekonomiczny z napięciami na rynkach finansowych i podlegającą ograniczeniom polityką pieniężną do pewnego stopnia tłumaczy głębokość Wielkiej Recesji i powolne tempo późniejszego ożywienia gospodarczego. Kollmann i in.  ilustrują w swojej pracy transmisję szoków dotyczących cen aktywów poprzez ograniczenia kredytowe. We wcześniejszych pracach omawiają oni skuteczność polityki awaryjnego wsparcia finansowego w modelu klasy DSGE (Dynamic Stochastic General Equilibrium Model – DSGE) z sektorem bankowym.

Bankierzy centralni nie mają wpływu na wszystko

Anatomia kryzysu związanego z wybuchem pandemii COVID-19 była jednak zupełnie inna. Ta odmienność dotyczy zarówno przyczyn (rozprzestrzenianie się wirusa i środki mające temu zaradzić) oraz konsekwencji (widocznych w danych ekonomicznych). W rezultacie pojawiła się duża liczba nowych prac badawczych łączących modele epidemiologiczne i makroekonomiczne w celu oceny dynamicznego wpływu sytuacji zdrowotnej i polityki zdrowotnej rządów na wyniki gospodarcze oraz wpływu aktywności gospodarczej na rozprzestrzenianie się wirusa.

Anatomia kryzysu związanego z wybuchem pandemii COVID-19 była jednak zupełnie inna. Ta odmienność dotyczy zarówno przyczyn (rozprzestrzenianie się wirusa i środki mające temu zaradzić) oraz konsekwencji (widocznych w danych ekonomicznych).

Ekonomiści zastanawiali się również – wracając do obszarów nieco bliższych ich standardowym zainteresowaniom – jak opisać ekonomiczną istotę pandemii w ramach ugruntowanych modeli makroekonomicznych. Guerrieri i in.  przedstawiają obostrzenia wprowadzone w związku z pandemią jako szoki podażowe dotyczące poszczególnych sektorów w gospodarce wielosektorowej i wskazują na możliwość wystąpienia negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie popytu dla pozostałej części gospodarki. Clemens i Roeger wykorzystują model dwusektorowy (sektor mniej i bardziej dotknięty) do analizy wpływu tymczasowej obniżki podatku VAT wprowadzonej w Niemczech. Kollmann rozważa stylizowany jednosektorowy model nowokeynesowski i dochodzi do wniosku, że aby pogodzić recesję COVID-19 ze słabą reakcją w zakresie inflacji wymagane jest połączenie (trwałych) wstrząsów w zakresie zagregowanego popytu i zagregowanej podaży. Kühl  wykorzystuje standardową wersję nowego modelu Europejskiego Banku Centralnego obejmującego całą strefę euro (New Area-Wide Model – NAWM II) i stwierdza, że ​​szoki popytowe i podażowe odgrywają istotną rolę w wyjaśnianiu poziomu produkcji i inflacji w strefie euro w 2020 roku. Chen i in.  dostosowują model DSGE nowojorskiego Fedu poprzez dodanie przejściowych szoków w zakresie popytu (współczynnik dyskontowy) i podaży (siła robocza i TFP), w tym częściowej antycypacji kolejnych fal pandemii, w celu wyjaśnienia faktu, że zakłócenia spowodowane pandemią różnią się od standardowych cykli koniunkturalnych.

W tym samym duchu opracowany przez Komisję Europejską  globalny model dla wielu krajów (Global Multi-Country Model) rozszerzamy o wstrząsy specyficzne dla pandemii COVID-19 i krótkoterminowe reakcje w zakresie polityki publicznej na poziomie krajowym.

Po pierwsze, dodajemy przejściowy szok w zakresie „wymuszonych oszczędności”, który ogranicza konsumpcję prywatną począwszy od pierwszego kwartału 2020 roku i nie cechuje się standardową (nawykową) trwałością.

Po drugie, uwzględniamy przejściowy szok dotyczący „chomikowania pracy”, który jest niekonfliktowym wstrząsem w zakresie popytu na pracę (zmieniającym intensywność wykorzystania siły roboczej w produkcji na marginesie intensywnym, tj. dotyczącym poziomu produkcji, przy którym firmy nie ponoszą kosztów zatrudniania lub kosztów zwalniania pracowników). Ten wstrząs odpowiada za różnicę między faktycznie przepracowanymi godzinami (funkcja produkcji) a opłaconymi godzinami (dochód z wynagrodzenia), a tym samym odzwierciedla stabilizację dochodów wskutek wdrożenia programów pracy w skróconym wymiarze godzin (ang. short-time work) w strefie euro.

Zmiany w profilach tych dwóch „szoków wynikających z obostrzeń wprowadzonych w związku z pandemią” wykazują ścisłe powiązanie, odpowiednio, ze zmianami w zakresie empirycznych wskaźników mobilności i surowości obostrzeń oraz ze zmianami w zakresie danych dotyczących dotacji dla przedsiębiorstw, co potwierdza naszą interpretację. Ponadto, podobnie jak Pfeiffer i in.  włączamy do naszego modelu przedsiębiorstwa o ograniczonej płynności, celem uwzględnienia ograniczonego dostępu do finansowania zwłaszcza małych przedsiębiorstw działających w sektorze usług. Ten mechanizm generuje również dodatnie powiązanie zmian w zakresie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

Rozszerzenia wprowadzone przez nas do modelu odnoszą się do głównych cech recesji związanej z pandemią COVID-19. W 2020 roku równocześnie i w podobnym stopniu spadła konsumpcja prywatna i inwestycje w strefie euro. W tzw. „normalnych” czasach inwestycje są zwykle bardziej niestabilne i zmienne niż wzrost konsumpcji, a podczas Wielkiej Recesji konsumpcja spadła w mniejszym stopniu niż inwestycje. W porównaniu z drastycznym spadkiem liczby godzin przepracowanych w czasie pandemii (zgodnym z realnym PKB), liczba zatrudnionych osób pozostała raczej stabilna. To kontrastuje z równoległymi i ściśle powiązanymi zmianami w zakresie liczby przepracowanych godzin i liczby zatrudnionych osób obserwowanymi w okresie poprzedzających 25 lat.

Główne czynniki recesji wywołanej przez pandemię COVID-19

W publikacjach Komisji Europejskiej (2020, 2021) dokonujemy dekompozycji rocznego wzrostu realnego PKB strefy euro na główne czynniki. „Wstrząsy wynikające z obostrzeń wprowadzonych w związku z pandemią”, w tym w szczególności „wymuszone oszczędności”, były dominującymi czynnikami recesji w 2020 roku, ze szczególnie silnym negatywnym oddziaływaniem w II kwartale 2020 roku, złagodzeniem negatywnego wpływu w III kwartale 2020 roku i ponownym pogorszeniem w IV kwartale 2020 roku. Trwały wzrost oszczędności („oszczędności prywatne”) sprawił, że masowy spadek konsumpcji prywatnej stał się najważniejszym pojedynczym czynnikiem napędzającym recesję w 2020 roku. Wpływ pandemii na globalny popyt i handel był trzecim ważnym czynnikiem wzrostu PKB w 2020 roku, ze spadającym popytem eksportowym i częściową kompensacją po stronie importu wskutek wzmocnienia zjawiska „preferencji kraju pochodzenia” (ang. home bias). Spadek popytu na inwestycje („premia za ryzyko”) przyczynił się do spadku aktywności gospodarczej głównie w II kwartale 2020 roku. Dla porównania standardowe czynniki podażowe odegrały niewielką rolę, z dodatnim wkładem w II kwartale 2020 roku, który był związany ze spadkiem cen surowców. Wyniki te wskazują na wsparcie ze strony dyskrecjonalnej polityki fiskalnej – począwszy od połowy 2020 roku – która stanowiła uzupełnienie automatycznych stabilizatorów.

Dekompozycja wstrząsu dotyczącego inflacji cen konsumpcyjnych w strefie euro wskazuje na znaczenie różnych czynników. Przejściowe „szoki wynikające z obostrzeń wprowadzonych w związku z pandemią” mają niewielki wpływ na bieżącą inflację pomimo silnych negatywnych skutków dla produkcji, ponieważ nie zmieniają one oczekiwań inflacyjnych. Natomiast trwałe ujemne szoki w zakresie oszczędności („oszczędności prywatne”) obniżają oczekiwania inflacyjne, co prowadzi do niższej inflacji bieżącej. Podobny efekt mają utrzymujące się ujemne wstrząsy w zakresie światowego popytu i handlu międzynarodowego.

Te negatywne czynniki są częściowo kompensowane dodatnim wkładem ze strony „dostaw i surowców”, w tym w szczególności szoków związanym z kosztami pracy i narzutami cenowymi. Te pierwsze odzwierciedlają wzrost różnicy między płacami a wydajnością pracy, a te drugie wypełniają lukę między inflacją a jej podstawowymi czynnikami. Tymczasem spadek cen surowców przyczynił się do obniżenia inflacji w 2020 roku, podczas gdy w I kwartale 2021 roku przełożył się na wzrost cen konsumpcyjnych.

Gospodarka strefy euro na drodze do normalności

Wnioski

W świetle krótkoterminowego kompromisu między zdrowiem publicznym a aktywnością gospodarczą, recesja w strefie euro wywołana pandemią COVID-19 okazała się wyjątkowo głęboka. Polityka stabilizacyjna zamiast stymulować zagregowany popyt poprzez wydatki rządowe skupiała się na wspieraniu dochodów i utrzymywaniu infrastruktury produkcyjnej gospodarki w celu powstrzymania procesu przenoszenia się negatywnych skutków do sektorów, które nie były dotknięte ograniczeniami w zakresie działalności, ograniczenia zjawiska powstawania tzw. „blizn po pandemii” oraz wspierania późniejszego ożywienia gospodarczego. W szczególności programy pracy w skróconym wymiarze godzin pozwoliły na ustabilizowanie zatrudnienia pomimo dramatycznego spadku liczby faktycznie przepracowanych godzin.

W świetle krótkoterminowego kompromisu między zdrowiem publicznym a aktywnością gospodarczą, recesja w strefie euro wywołana pandemią COVID-19 okazała się wyjątkowo głęboka.

Nasz estymowany model wskazuje na możliwość szybkiego ożywienia aktywności gospodarczej w zakresie w jakim na aktywność tę wpłynęły przejściowe „wstrząsy wywołane obostrzeniami wprowadzonymi w związku z pandemią”. Warunkiem koniecznym jest jednak ustanie stanu zagrożenia epidemiologicznego, co pozwoli na zniesienie ograniczeń w aktywności gospodarczej. Natomiast w zakresie w jakim istotną rolę dla aktywności gospodarczej odgrywają motywy ostrożnościowe, dla wzmocnienia poziomu zaufania konsumentów i inwestorów może być wymagana większa jasność w odniesieniu do perspektyw średnioterminowych i długoterminowych.

 

Podziękowania: Poglądy wyrażone w niniejszym artykule są wyłącznie opiniami autorów i nie powinny być przypisywane Komisji Europejskiej. Przekazujemy podziękowania dla Bjoerna Doehringa, Martina Eichenbauma, Roberta Kollmanna, João Leala, Sergio Rebelo, Wernera Roegera, Mathiasa Trabandta i Milana Vyskrabki za ich cenne komentarze i wywiady, oraz dla Susanne Hofmann za pomoc przy opracowaniu danych. 

 

Roberta Cardani – Kierownik naukowy, Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research Centre) Komisji Europejskiej

Olga Croitorov – Ekonomista badawczy, Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej

Fabio Di Dio – Ekonomista, Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej

Lorenzo Frattarolo – Ekonomista, Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej

Massimo Giovannini – Ekonomista, Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej

Stefan Hohberger – Pracownik naukowy, Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej

Philipp Pfeiffer – Ekonomista, Komisja Europejska

Marco Ratto – Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej

Lukas Vogel – Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych, Komisja Europejska

 

Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.

(©Envato)

Tagi


Artykuły powiązane

Długookresowe skutki COVID-19 a stabilność systemu finansowego

Kategoria: Trendy gospodarcze
Niektóre konsekwencje ekonomiczne pandemii COVID-19 mogą być odczuwane także na długo po jej zakończeniu. Jakie długofalowe skutki COVID-19 mogą być w przyszłości źródłem zagrożeń dla stabilności systemu finansowego?
Długookresowe skutki COVID-19 a stabilność systemu finansowego

Czy pandemię można rozumieć jako przejaw deficytu dobra wspólnego?

Kategoria: Trendy gospodarcze
Dochodzenie do wyjaśnienia istoty pandemii oraz jej zrozumienia wydaje się być punktem wyjścia dla budowania na przyszłość środków zaradczych mających doprowadzić do ustrzeżenia naszej cywilizacji przed podobnymi „czarnymi łabędziami”.
Czy pandemię można rozumieć jako przejaw deficytu dobra wspólnego?

Niestandardowa recesja pandemiczna w gospodarce Francji

Kategoria: Trendy gospodarcze
Okres recesji trwał we Francji dwa kwartały i był najkrótszy od 1970 r., jednak skala załamania wzrostu w wyniku COVID-19 była rekordowa. Spadek PKB między szczytem a minimum cyklu wynosił 18,4 proc.
Niestandardowa recesja pandemiczna w gospodarce Francji