(©Envato)
Nierówności przestrzenne stanowią istotny przedmiot troski decydentów w znacznej części rozwiniętego świata (zob. Ottaviano i in. 2013, Barone i in. 2016). Unia Europejska od dawna wykorzystuje fundusze strukturalne w celu wzmocnienia gospodarek regionów słabiej rozwiniętych, a w Wielkiej Brytanii po brexicie “równanie w górę” stało się istotnym punktem programu politycznego (Overman 2022). Również administracja prezydenta Bidena próbuje budować klastry technologiczne w (dawnych) ośrodkach przemysłowych.
Aby polityczni decydenci mogli podjąć próbę rozwiązania problemu nierówności przestrzennych, potrzebują solidnej wiedzy na temat tego, jak nierówności te zmieniały się z biegiem czasu i jak się one kształtują w porównaniu z innymi państwami. Jednak dokonywanie porównań między różnymi lokalizacjami jest trudnym zadaniem, co ilustruje dysputa wywołana przez mylący wykres w The Economist. Potrzebne do tego są trudne do pozyskania porównywalne dane dotyczące podobnych jednostek przestrzennych. Z tego względu większość analiz skupia się na regionalnych jednostkach analizy. Niemniej – jak twierdzą Overman i Xu (2022) – jeżeli chcemy właściwie oszacować nierówności przestrzenne, musimy wziąć pod uwagę jednostki lokalnego rynku pracy, a nie jednostki administracyjne.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/pozytywne-efekty-placy-minimalnej-w-gospodarce-niemiec/
Jak zmieniały się nierówności przestrzenne w pięciu głównych zaawansowanych gospodarkach?
Poruszamy ten problem w nowym artykule, napisanym wspólnie z Sebastienem Breau, Gregorym Verdugo i Clementem Malgouyresem, w którym rozważamy to, jak od lat 70. XX w. zmieniały się wzorce nierówności przestrzennych w pięciu głównych zaawansowanych gospodarkach – Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Niemczech (Zachodnich), Francji i Wielkiej Brytanii (Bauluz i in. 2023). Skupiamy się na płacach, a nie dochodach czy wydajności pracy, choć planujemy rozwinąć ten temat w przyszłości. Koncentrujemy się na dochodach z pracy, uwzględniając fakt, że lwia część nierówności pod względem dochodu ma w nich swoje źródło (Atkinson i in. 2011). Rozpatrujemy przy tym tygodniowe dochody z pracy pracowników pełnoetatowych w wieku od 20 lat wzwyż. Co ważne, wykorzystujemy źródła danych mikro w celu skonstruowania rozkładów płac na porównywalnych lokalnych rynkach pracy w tych państwach, co oznacza, że zastosowane przez nas ujęcie geograficzne odzwierciedla realia ekonomiczne, a nie granice polityczne czy administracyjne.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/nadmierne-nierownosci-wciaz-problematyczne/
Choć wiele z naszych ustaleń jest zgodne z oczekiwaniami, niektóre z nich podważają ustalone poglądy. Po pierwsze – zgodnie z powszechnymi oczekiwaniami – nasze ustalenia ujawniają znaczne różnice w nierównościach przestrzennych pomiędzy państwami. Wykres przedstawia wariancję logarytmu średniej płacy z rynku lokalnego, czyli miarę nierówności pomiędzy rynkami lokalnymi. W roku 2016 – ostatnim, za który mamy dane – ze wszystkich państw – największe nierówności mierzone tą miarą występowały w Stanach Zjednoczonych, a w dalszej kolejności w Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Francji. Przy czym zgodnie z tą miarą Stany Zjednoczone stanowią wynik odstający – natomiast nierówności w innych państwach są względnie podobne. Ważne jest, aby umieścić nierówności przestrzenne w pozostałych państwach w kontekście, nie interpretując ich z perspektywy wyjątkowo wysokich poziomów notowanych w USA.
Rozważmy teraz trendy widoczne w danych. Istnieje powszechne przekonanie, że w ostatnich latach nierówności przestrzenne gwałtownie rosną – tymczasem nasze dane przeczą tej tezie. W USA rzeczywiście nastąpił duży wzrost nierówności, co zdominowało utrwaloną narrację. W Kanadzie tendencje są podobne, gdyż nierówności znacząco wzrosły, choć ich poziom nadal pozostaje znacznie niższy niż w USA. Niemniej jednak w analizowanych trzech państwach europejskich nastąpił spadek nierówności przestrzennych. Od 2010 r. przestrzenne nierówności płacowe zmniejszyły się szczególnie w Wielkiej Brytanii (co stwierdzono także w Overman i Xu 2022). Zatem choć słuszne jest twierdzenie, że od wczesnych lat 80. XX w. nierówności przestrzenne wzrosły we wszystkich państwach, to tej tendencji nie należy ekstrapolować. Od przełomu tysiącleci wzorce nierówności zaczęły podążać w rozbieżnych kierunkach w analizowanych pięciu państwach; w Ameryce Północnej ukształtowały się zupełnie inaczej niż w Europie.
Należy przy tym zauważyć, że trendy te kształtowane są niemal wyłącznie przez dochody osób dużo zarabiających. Osoby najmniej zarabiające otrzymują podobne kwoty bez względu na miejsce zamieszkania, a nierówności przestrzenne determinuje rozmieszczenie geograficzne osób najwięcej zarabiających.
W jakim stopniu nierówności krajowe wynikają z nierówności przestrzennych?
Ważnym zagadnieniem jest pytanie o to, w jakim stopniu nierówności przestrzenne przyczyniają się do krajowych nierówności płacowych. Jedną z metod zbadania tego problemu jest przeprowadzenie dekompozycji całkowitej wariancji płac na dwa komponenty: międzyobszarowy i wewnątrzobszarowy (Gibbons i in. 2014). Wnioskujemy, że we wszystkich państwach nierówności wewnątrz lokalnych rynków pracy mają większy wpływ niż nierówności pomiędzy nimi. Nierówności średniej płacy pomiędzy obszarami w największym stopniu przyczyniają się do krajowych nierówności średnich płac w Wielkiej Brytanii, gdzie wkład rynków lokalnych odpowiada za ok. 7 proc. całkowitego zróżnicowania płac, w najmniejszym zaś w Kanadzie, z wkładem na poziomie 3 proc. Jedynym państwem, w którym zgodnie z tą miarą zanotowano znaczny wzrost znaczenia lokalizacji, jest Wielka Brytania.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/american-dream-a-lokalna-przedsiebiorczosc/
Stopień, w jakim różnice średnich płac między obszarami zmieniają krajowe nierówności płacowe, ilustrujemy ponadto przeprowadzając analizę kontrfaktyczną. Wyrównujemy średnie wynagrodzenia na lokalnych rynkach pracy, a następnie tworzymy kontrfaktyczny szereg krajowej nierówności płacowej. Jak można się spodziewać biorąc pod uwagę nasze ustalenia dotyczące zróżnicowania płac, kontrfaktyczne miary krajowej nierówności płacowej są bardzo zbliżone do pierwotnie zaobserwowanych wyników.
Wnioski
Podsumowując uzyskane wyniki, pokazujemy, że do końca minionej dekady przestrzenne nierówności płacowe były podobne we Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Kanadzie, a dużo wyższe w Stanach Zjednoczonych. Szybki wzrost średniej nierówności płacowej w latach 80. i 90. XX w. hamuje od początku tysiąclecia, z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych. Co więcej, nierówności mierzone tą miarą spadają we Francji, która pozostaje także najmniej „nierównym przestrzennie” z badanych przez nas państw. Lecz nierówność pod względem średniej płacy na danym obszarze nie wpływa istotnie na nierówność krajową; jej wkład wynosi zaledwie 7 proc. w Wielkiej Brytanii – państwie, w którym lokalizacja ma największe znaczenie. Z drugiej strony widzimy, że w dalszym ciągu rośnie nierówność między obszarami u góry rozkładu, z wyjątkiem Francji.
Istnieje kilka ważnych zastrzeżeń dotyczących naszych wyników. Rozważamy tylko jedną miarę nierówności i być może uzyskalibyśmy inne wnioski, skupiając się na wydajności pracy, majątku czy całkowitych dochodach. Nasze wyniki mogą się zmienić, jeśli skupimy się bardziej na nierówności u góry rozkładu. Ponadto nie uwzględniamy (na razie) kosztów utrzymania ani dochodów osób bezrobotnych. Uważamy jednak, że istnieją pewne istotne implikacje. Musimy być ostrożni jeśli chodzi o uogólnianie tendencji z jednego państwa na inne – poszczególne państwa wykazują bowiem bardzo różne wzorce kształtowania się trendów. To zróżnicowanie doświadczeń podważa też pewne dominujące interpretacje rosnących nierówności przestrzennych – dotyczące postępu technicznego, rosnącego znaczenia urbanizacji oraz spadku produkcji przemysłowej. Musimy włożyć więcej wysiłku w wyjaśnienie procesów ekonomicznych, które doprowadziły do pojawienia się tak różnych poziomów i tendencji nierówności przestrzennych.
