(©Envato)
Pomimo tych ustaleń wskazana jest reforma prawa upadłościowego, która może wywrzeć szersze pozytywne skutki na gospodarkę europejską.
Mimo postępu w pracach nad utworzeniem unii bankowej w UE, europejskie banki w dalszym ciągu mają do czynienia z bardzo niejednolitym stosowaniem przepisów upadłościowych. Badanie przeprowadzone niedawno wśród nich przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (2020) wskazuje, iż rozbieżność w tym zakresie przyczyniła się do różnych wyników windykacji należności kredytowych. W celu wyeliminowania rozbieżności w stosowaniu przepisów upadłościowych, Komisja Europejska niedawno (2022) zaproponowała wprowadzenie dyrektywy, której celem byłoby ujednolicenie prawa upadłościowego w UE.
Nieefektywne systemy restrukturyzacji należności kredytowych mogą sprzyjać powstawaniu firm zombie, które w dalszym ciągu będą uzyskiwały kredyty od banków pomimo swojej niewypłacalności, gdyż systemy te mogą zwiększać zachęty dla banków chcących uniknąć realizacji strat kredytowych, by nie wymagały spłaty kapitału kredytu w okresie finansowania w przypadku słabych firm. Altman i in. (2022) oraz Albuquerque i Iyer (2023) stwierdzają, że firmy zombie są bardziej rozpowszechnione w państwach, w których windykacja zadłużenia jest nieefektywna i które mają mniej przygotowane ramy prawne upadłości przedsiębiorstw. Bogata literatura tematu, w tym Peek i Rosengren (2005), Caballero i in. (2008), oraz Acharya i in. (2022), udokumentowała fakt, że udzielanie kredytów firmom zombie ma ogólnie negatywne skutki gospodarcze, ponieważ może utrzymywać nieefektywne spółki zombie przy życiu oraz wypierać działania zdrowych firm.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/firmy-zombie-podczas-pandemii-covid-19/
Jednakże w naszym nowym artykule (Demirgüç-Kunt i in. 2023) wykazujemy, że nieefektywne systemy restrukturyzacji należności kredytowych mogą mieć też pozytywny aspekt, ponieważ izolują one słabsze firmy od wstrząsów finansowych mierzonych niską kapitalizacją bankową oraz od wstrząsów makroekonomicznych mierzonych w postaci niskiej lub ujemnej dynamiki wzrostu PKB. W szczególności stwierdzamy, że nieefektywna windykacja należności kredytowych stabilizuje, na poziomie firmy, finansowanie, wielkość zatrudnienia i sprzedaży w obliczu negatywnych wstrząsów na poziomie banku, jak i ogólnych wstrząsów makroekonomicznych. Choć te izolujące właściwości nieefektywnej windykacji należności kredytowych same w sobie można uznać za korzystne, to wciąż uważamy, że reforma zwiększająca efektywność windykacji w Europie jest pożądana.
W naszym opracowaniu badamy firmy i banki europejskie w okresie 2009-2019, korzystając z danych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB) dotyczących doświadczeń banków europejskich w zakresie restrukturyzacji należności kredytowych. Dane z poziomu firm pochodzą z systemu Amadeus, a dane z poziomu banków z SNL.
Dane Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego dotyczące wyników windykacji należności kredytowych w Europie
Europejski Urząd Nadzoru Bankowego gromadzi dane o długości okresu odzysku należności oraz o wpływach z windykacji należności kredytowych z grupy 160 banków, które wybrano jako reprezentatywne pod względem wielkości i modeli biznesowych. Dane o windykacji należności kredytowych dotyczą przypadków postępowania egzekucyjnego, które zakończono i/lub wszczęto w latach 2015-2018. Uśrednione dane na temat windykacji należności kredytowych są raportowane na szczeblu krajowym, lecz z różnymi miarami w odniesieniu do większych korporacji oraz do małych i średnich przedsiębiorstw (MSP). Średni okres odzysku należności kredytowej wynosi odpowiednio 3,3 roku oraz 3,0 roku w przypadku europejskich korporacji i MSP.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/koniec-ery-firm-zombie/
Średni okres odzysku należności z tytułu kredytów udzielonych klientom korporacyjnym w porównaniu z okresem odzysku należności z tytułu kredytów udzielonych MSP jest różny w poszczególnych państwach członkowskich UE. Średnie stopy odzysku należności kredytowych (po odjęciu kosztów prawnych) w przypadku korporacji i MSP z UE wynoszą odpowiednio 41,6 proc. i 39,6 proc. Stopy odzysku w przypadku kredytów dla korporacji w porównaniu z kredytami dla MSP też zwykle się różnią pomiędzy państwami europejskimi.
Izolujące właściwości nieefektywnej windykacji należności kredytowych
Ogólnie rzecz biorąc banki o niskim współczynniku kapitalizacji mogą udzielać mniejszą liczbę nowych kredytów, a zatem oczekuje się, że firmy, które są powiązane z bankiem mającym niższą kapitalizację, charakteryzują się mniejszym wzrostem zadłużenia. Niemniej zauważamy, że tendencja, by firma powiązana z bankiem o niskiej kapitalizacji doświadczała mniejszego wzrostu zadłużenia jest słabsza, jeśli firma ta ma siedzibę w państwie, w którym windykacja zadłużenia kredytowego jest mniej efektywna. W szczególności nasze oszacowanie wskazuje, że spadek o jedno odchylenie standardowe (0,025) wartości współczynnika kapitału podstawowego Tier 1 banku obsługującego daną firmę zmniejsza wzrost zadłużenia tej firmy o 0,34 proc., jeżeli okres odzyskiwania należności w danym kraju jest długi (mieści się w 75. percentylu), a nie krótki (w 25. percentylu). Ponadto takie samo zmniejszenie kapitalizacji banku obniża wzrost zadłużenia firmy o 0,57 proc., jeżeli stopa odzysku należności kredytowej jest niska, a nie wysoka. Ten izolujący wpływ nieefektywnej windykacji należności kredytowych na wzrost zadłużenia firmy jest niewielki, lecz wystarczająco duży, by miał realne konsekwencje. W szczególności stwierdzamy, że nieefektywna windykacja należności kredytowych stabilizuje także poziom zatrudnienia i sprzedaży w firmie w przypadku wstrząsów związanych z kapitalizacją banku.
W okresach spowolnienia gospodarczego banki są z reguły osłabione, podobnie jak kredytobiorcy. Sugeruje to, że nieefektywna windykacja należności kredytowych może także stabilizować firmy borykające się ze wstrząsami makroekonomicznymi, zwłaszcza firmy zombie. Aby to zbadać, stosujemy definicję firmy zombie podaną w De Jonghe i in. (2021), która zestawia przepływy pieniężne firmy z jej kosztami odsetkowymi. Stwierdzamy, że wzrost zadłużenia firmy zombie w porównaniu z firmą niebędącą zombie jest wyższy o 0,22 proc. po osłabieniu wzrostu PKB w UE o jedno odchylenie standardowe (0,9 proc.), jeżeli firma ma siedzibę w państwie, w którym proces odzyskiwania należności trwa dłużej aniżeli krócej. Znaleźliśmy dowody spójne z powyższym twierdzeniem na to, że firmy zombie osiągają względnie wyższe stopy wzrostu zatrudnienia i sprzedaży oraz niższe wskaźniki prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania, jeżeli ich siedziba mieści się w krajach cechujących się mniej efektywnym systemem windykacji należności.
Wniosek
Nieefektywna windykacja należności kredytowych może częściowo izolować firmy od negatywnych wstrząsów w sektorze finansowym i wstrząsów makroekonomicznych, gdyż zmniejsza ona zachęty dla banków do ściągania kredytów zagrożonych udzielonych słabym firmom. Same w sobie te właściwości izolujące można uznać za korzystne, lecz wcześniejsze badania udokumentowały to, że kredytowanie firm zombie uniemożliwia terminową restrukturyzację niewydajnych firm, a negatywne skutki tego mogą rozprzestrzeniać się na zdrowe firmy, co utrudnia długoterminowy wzrost. Reforma prawa upadłościowego w UE, zgodnie z wizją Komisji Europejskiej, zmniejszy stabilizujący efekt nieefektywności windykacji należności kredytowych w państwach, które obecnie mają nieefektywne przepisy upadłościowe, jednak generalnie taka reforma powinna mieć pozytywny długoterminowy wpływ na gospodarkę europejską.
Asli Demirgüç – Kunt– Non-Resident Fellow Center for Global Development
Bálint Horváth – Lecturer in Finance University Of Bristol
Harry Huizinga – Professor of Economics Tilburg University
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
