Amerykańskie cła spadły na Kanadę w trudnym momencie. Produktywność w gospodarce nie rośnie, a zależność od rynku USA jest bardzo duża. W krótkiej perspektywie kraj nie ma dużego pola manewru.
(@Getty Images)
Kanada o powierzchni blisko 10 mln km2 jest drugim po Rosji krajem na świecie pod względem wielkości terytorium. Pod koniec 2024 r. zamieszkiwało ją ponad 41 mln osób. Wskaźnik urodzeń pozostaje niski – zaledwie 1,4 dziecka na kobietę w wieku rozrodczym, a wzrost populacji wynika z imigracji. Migranci, w przeważającej większości w wieku produkcyjnym, stanowią już ponad jedną piątą liczby mieszkańców kraju, a w 2024 r. przybyło ponad 460 tys. przybyszy. Najwięcej pochodziło z Indii (67 tys.), Filipin (21 tys.) i Chin (19 tys.). Państwo realizuje programy integracji imigrantów, ale najbardziej zainteresowane jest ściąganiem specjalistów i talentów, do których adresowane są takie programy, jak np. Skills Mission.
Malejąca konkurencyjność
Kanada to dziesiąte pod względem wartości PKB (2,5 bln dol.) państwo świata i wyprzedza pod tym względem 3,5 krotnie liczniejszą Rosję. Gospodarka cechuje się dużą stabilnością, a inflacja oscyluje na poziomie 2 proc., co można uznać za niemal trwałą cechę tego państwa Ameryki Północnej, bo w dekadzie przed pandemią średni roczny wzrost cen wyniósł 2,2 proc. To jednak w sporej części skutek niskiego tempa wzrostu gospodarczego. Według kanadyjskiego urzędu statystycznego w latach 2012–2022 średnia dynamika PKB wyniosła 1,8 proc., a w 2024 r. osiągnęła 1,6 proc. Biorąc pod uwagę ceny realne i migrację, dane te oznaczają, że wartość PKB była niższa niż poziom osiągnięty w 2019 r., na co wskazuje z kolei analiza Royal Bank of Canada. Kraj wyraźnie traci międzynarodową konkurencyjność. W 2024 r. w rankingu uznanej szkoły biznesu IMD zajął dopiero 19. miejsce na świecie. Pierwsze przypadło Singapurowi, drugie miejsce zajęła Szwajcaria, a USA wyprzedziły Kanadę o dziewięć pozycji. Lepsza okazała się także Australia. Na początku XXI w. wartość produkcji przypadająca na jednego Kanadyjczyka była porównywalna z krajem na Antypodach. Od tamtego czasu gospodarka Australii rosła o połowę szybciej, a Kanada w porównaniu z USA jest o 30 proc. mniej produktywna, co oznacza 20 tys. dol. na pracownika rocznie mniej niż za południową jej granicą. Kraj klonowego liścia od kilku już dekad pozostaje w tyle za wzrostem produktywności w porównaniu z USA, a od czasu pandemii COVID-19 wskaźnik ten w ogóle nie rośnie. Jedyne branże, które pod tym względem lepiej sobie radzą to nieruchomości, leasing, ubezpieczenia i finanse. Ale nawet w tych branżach – największe kanadyjskie firmy dzieli od amerykańskich odpowiedników finansowa przepaść pod względem kapitalizacji i wielkości przychodów, Największy bank Kanady – Royal Bank of Canada pod koniec 2024 r. wyceniany był na 160 mld dol. – to znacznie mniej niż ponad 10 największych banków USA z JP Morgan na czele (3,6 bln dol.). Z kolei kanadyjski operator handlu internetowego – Shopify (160 mld dol.) zdecydowanie ustępował Amazonowi (2,3 bln dol.).
Gospodarka Kanady od początku XXI w. podlega zauważalnej deindustrializacji, a wzrost PKB zapewniają takie branże usługowe, jak sektor najmu nieruchomości, finanse i ubezpieczenia, ochrona zdrowia i edukacja, których dynamika rozwoju także maleje i wyniosła w 2024 r. 2,3 proc. Z danych statystycznych kraju wynika, że sektor przetwórczy okazał się największym czynnikiem hamującym wzrost i to już drugi rok z rzędu, odnotowując największy spadek od 2020 r. (-3,2 proc.). Największe przychody generują natomiast branża finansowa, przemysł wydobywczy, przetwórstwo, obrót paliwami (ropa i gaz) oraz przemysł motoryzacyjny i lotniczy. W 2024 r. produkcja samochodów przekroczyła 1,3 mln sztuk, jednak była mniejsza o 13 proc. w stosunku do 2023 r. Wartość eksportu do USA to ponad 31 mld dol., a importu – powyżej 23 mld dol. Dodać do tego należy wywóz części zamiennych, który wg danych Statista przekroczył w 2024 r. 19 mld dol., podczas gdy przywóz tego asortymentu z USA wyniósł 29,5 mld dol. Trudno więc mówić o dużej nierównowadze w handlu.
Rozwiązanie problemu niskiej dynamiki wzrostu produktywności może wymagać kompleksowych strategii. Specjaliści wskazują na konieczność:
redukcji, a raczej zniesienia barier handlowych między kanadyjskimi prowincjami, które podnoszą koszty operacyjne firm;
usprawnienia innych przepisów, w tym podatkowych, hamujących efektywność biznesu;
zachęcania do krajowych inwestycji.
Istniejące w gospodarce bariery sprawiają, że w Kandzie trudniej prowadzić biznes niż w Stanach Zjednoczonych. Pokazuje to miejsce kraju klonowego liścia w rankingu łatwości prowadzenia biznesu „Doing Business”, przygotowanym przez Bank Światowy, w którym USA wyprzedzają kraj o 17 pozycji. Innowacje w gospodarce adoptowane są powoli, również dlatego, że 98 proc. działających firm to podmioty relatywnie małe, zatrudniające mniej niż 100 pracowników, a mobilność specjalistów jest do tego niska z uwagi na duże odległości. W 2024 r. rząd Justina Trudeau przeznaczył specjalne fundusze (ponad 5 mld dol.) na wzrost innowacyjności i produktywności gospodarki, trudno się jednak spodziewać szybko zauważalnych efektów.
Handel zagraniczny jest istotnym motorem wzrostu gospodarczego Kanady. Jednocześnie jest on bardzo uzależniony od USA. W 2024 r. całkowity eksport towarowy kraju wyniósł 778 mld dol., rosnąc o jeden procent rok do roku, a wartość importu wzrosła prawie o 2 proc. do 785 mld dol. Wynikiem był niewielki deficyt w obrotach towarowych. Obroty handlowe ze Stanami Zjednoczonymi trzeci raz z rzędu przekroczyły natomiast bilion dolarów. Oznacza to, że w 2024 r. USA były odbiorcą 75,9 proc. całkowitego wywozu swojego północnego sąsiada i źródłem 62,2 proc. całkowitego jego importu, na co wskazuje kanadyjski urząd statystyczny. Sytuacja taka jeszcze do niedawna uważana była za niemal błogosławieństwo, obecnie oznacza dużą wrażliwość i ryzyko polityczne, tym bardziej, że nadwyżka handlowa Kanady przekroczyła w 2024 r. 100 mld dol. Inni partnerzy handlowi odgrywają niewielką rolę w wywozie (Chiny, Japonia, Wlk. Brytania, Korea Południowa, Meksyk), a udział żadnego z nich nie jest większy niż 5 proc. Jeśli chodzi o strukturę towarową eksportu, to głównymi pozycjami kraju klonowego liścia były: ropa naftowa i jej produkty (25 proc.), pojazdy silnikowe i części do nich (11 proc.), maszyny i urządzenia (7,5 proc.), złoto, perły i kamienie szlachetne (4,7 proc.), gaz ziemny i sprzęt elektroniczny, plastiki i drewno, stal oraz aluminium. Po stronie importu główne kategorie towarowe to: samochody (16 proc.). maszyny i urządzenia (15 proc.), sprzęt elektryczny i elektroniczny (9,5 proc.), oleje i paliwa mineralne (7 proc.). To pokazuje, że w imporcie udział towarów przetworzonych jest zauważalnie wyższy niż po stronie eksportu. Warto też zwrócić uwagę na wspólną infrastrukturę energetyczną między Kanadą a USA, które łączą sieci przesyłowe – gazociągi i naftociągi. Eksport surowców energetycznych i energii elektrycznej do USA w 2023 r. wyniósł 163 mld dol., stanowiąc ponad jedną piątą całkowitego wywozu kraju. Wymiana Polski z Kanadą jest natomiast niewielka – po stronie eksportu w 2024 r. było to. 2,3 mld dol., import zaś – wg bazy danych COMTRADE ONZ – to jedynie 1,1 mld dol. To mniej niż 1 proc. naszych globalnych obrotów handlowych.
Kanadyjskie zagraniczne obroty w zakresie usług można uznać za zrównoważone. Po stronie eksportu osiągnęły one w 2024 r. 220 mld dol., a importu – 217 mld dol. W wywozie główne znaczenie miały usługi biznesowe, w tym informatyczne (prawie 45 proc.) oraz turystyka (27 proc.). W 2024 r. kraj klonowego liścia odwiedziło prawie 82 mln gości z zagranicy, w tym blisko 30 proc. z USA. Stany Zjednoczone odwiedziło z kolei ponad 20 mln Kanadyjczyków. W 2025 r. z uwagi na napięcie między tymi dwoma państwami będzie ich znacznie mniej – w dwóch pierwszych miesiącach 2025 r. rezerwacje w biurach podróży spadły o 40 proc. w porównaniu z tym samym okresem 2024 r.
Kanada była do tej pory kluczowym dostawcą zagranicznych inwestycji bezpośrednich w USA, zajmując drugą pozycję po Japonii. Skumulowana wartość inwestycji kanadyjskich na koniec 2023 r. wyniosła 759 mld dol., a w 2024 r. opiewały one na 115 mld dol., z czego połowa przypadała na Stany Zjednoczone. Były one lokowane głównie w sektorze finansów i ubezpieczeń, handlu i transportu. Z kolei zagraniczne inwestycje w Kanadzie wyniosły 85,7 mld dol., a najwięcej z nich ulokowano w przemyśle przetwórczym – dwie trzecie z nich pochodziło z USA i Szwajcarii.
Reakcja na amerykańskie cła i ich skutki
Niski poziom geograficznej dywersyfikacji zagranicznej wymiany handlowej Kanady powoduje, że wprowadzone przez prezydenta Donalda Trumpa cła odcisną bolesne piętno na gospodarce kraju. Na początku marca 2025 r. weszły w życie amerykańskie cła w wysokości 25 proc. na towary kanadyjskie i 10 proc. na eksport energii i potażu (istotny składnik nawozów sztucznych) z Kanady do Stanów Zjednoczonych. Waszyngton wprowadził także 12 marca 2025 r. 25 proc. cła na kanadyjskie produkty stalowe i aluminiowe, a 3 kwietnia 2025 r. weszły w życie amerykańskie cła w wysokości 25 proc. na kanadyjskie samochody, a dodatkowo ten wymiar obciążeń od 3 maja 2025 r. ma obejmować zdefiniowane części samochodowe i akcesoria. Wyłączenia mają dotyczyć amerykańskiego wkładu w eksportowanych przez Kanadę autach i częściach do nich. Kraju klonowego liścia nie będą natomiast obowiązywały uniwersalne cła (10 proc.) ogłoszone przez Trumpa 3 kwietnia 2025 r. Biały Dom zapowiedział wprawdzie, że oclone mają być tylko towary niezgodne z umową o wolnym handlu (UMSCA) z 2020 r., ale pozostawił sobie jednak prawo do interpretacji, które z nich będą w ten sposób traktowane. Można się spodziewać, że będzie to raczej szerszy niż węższy zakres, bo twierdzenia administracji USA niekoniecznie mogą pokrywać się z rzeczywistością, jak to miało miejsce w przypadku ceł wprowadzonych na początku obecnej kadencji Trumpa, które usprawiedliwiano przemytem fentanylu z Kanady do USA. Amerykańska służba graniczna przypisała jednak swojemu północnemu sąsiadowi mniej niż pół procenta przejętego, śmiercionośnego narkotyku.
W odpowiedzi na działania USA kraj klonowego liścia zastosował środki retorsyjne. Obejmują one:
nałożenie taryf w wysokości 25 proc. na towary amerykańskie o wartości 30 mld dol., co obowiązuje od 4 marca 2025 r.
wprowadzenie od 13 marca 25 proc. wzajemnych taryf na produkty stalowe o wartości 12,6 mld dol. i produkty aluminiowe o wartości 3 mld dol., a także odnośnie do dodatkowych towarów importowanych ze Stanów Zjednoczonych (14,2 mld dol.).
Na amerykańskie cła negatywnie zareagowali też kanadyjscy konsumenci, a hasło Buy Canadian nabiera coraz większej popularności.
Po objęciu urzędu nowy premier Kanady Mark Carney przedstawił zestaw działań, które mają chronić pracowników zagrożonych branż. Chodzi o ułatwienia podatkowe, prawa pracownicze, dodatkowe środki finansowe dla firm i dotkniętych skutkami ceł regionów kraju. Wszystkie środki uzyskane z ceł na amerykańskie produkty mają być przy tym przeznaczone na wsparcie dla pracowników branży motoryzacyjnej. Na te informacje pozytywnie zareagował kurs dolara kanadyjskiego, który wzmocnił się względem dolara USA, ulegając od kilku miesięcy deprecjacji.
Skutki ceł dla kanadyjskiej gospodarki będą znaczące, jednak nie aż tak dotkliwe (jeśli nie pojawią się nowe taryfy), jak w swojej analizie szacował Bank Kanady w styczniu 2025 r., zakładając 25 proc. ich wymiar do wszystkich eksportowanych do USA towarów. W takim przypadku wzrost PKB kraju byłby o 2,5 pkt proc. niższy w 2025 r. i o 1,5 pkt proc. niższy w kolejnym roku. Oznaczałoby to recesję w 2025 r. i balansowanie na jej granicy w 2026 r. Analitycy Royal Bank of Canada są jeszcze bardziej pesymistyczni, mówiąc o spadku PKB kraju o 3,4–4,2 pkt proc. w stosunku do scenariusza bazowego, czyli braku ceł, biorą jednak pod uwagę takie same cła w USA odnoście do całego świata, co będzie generować efekty mnożnikowe. To mogłoby się przełożyć rocznie na koszt przynajmniej 1900 dol. na przeciętnego Kanadyjczyka. Dynamika zdarzeń sprawia, że w chwili publikacji tego tekstu szacunki te mogą być już nieaktualne.
Spowolnienie gospodarcze, napięcia geopolityczne, obawy dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw i szerzej bezpieczeństwa narodowego prowadzące do wzrostu protekcjonizmu i fragmentacji handlu, bardziej restrykcyjne otoczenie regulacyjne biznesu, trudniejsze globalne warunki finansowe i rosnące koszty negatywnych skutków zmian klimatu to wybrane czynniki podważające stabilność i przewidywalność globalnych przepływów inwestycyjnych. Nie pozostają bez wpływu na przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), zarówno w rozwiniętych, jak i w rozwijających się krajach.
Rosja przyjęła kolejny „wojenny” budżet na 2025 r. i lata 2026–2027. Wbrew wcześniejszym założeniom sytuacja się nie normalizuje, wydatki rosną w galopującym tempie, a deficyt narasta. Budżet nie jest w stanie wspierać innych sfer życia społeczno-gospodarczego decydujących o przyszłej pozycji Rosji, a jego stan pokazuje wymierne koszty wojny, te bieżące, jak również te, które będą obciążać rosyjską gospodarkę przez następnych wiele lat.
Porozumienie handlowe USMCA zastąpiło w ostatnim roku pierwszej kadencji D. Trumpa Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu (NAFTA), przynosząc istotny wzrost obrotów w regionie. Powróciwszy do władzy, prezydent uznaje jednak osiągnięte rezultaty za niekorzystne dla USA i zapowiada stosowanie ceł w stosunku do Meksyku i Kanady.
Polska ma dzisiaj już ponad 500 ton złota, a jego udział w rezerwach przekroczył 20 proc. – poinformował Narodowy Bank Polski 24 kwietnia 2025 r. Obecne rezerwy są niemal 5-krotnie wyższe niż siedem lat temu.
Zaczynał mając 43 lat i 20 tys. juanów w ręku. Założona przez niego firma w 2024 r. osiągnęła 8,6 mld dol. zysku i była jednym z najważniejszych graczy na rynku telekomunikacyjnym. A historię o nim i firmie, którą stworzył opowiada napisana przez Li Hongwena książka „Ren Zhengfei & Huawei”.
Amerykańskie cła spadły na Kanadę w trudnym momencie. Produktywność w gospodarce nie rośnie, a zależność od rynku USA jest bardzo duża. W krótkiej perspektywie kraj nie ma dużego pola manewru.
Kiedyś przeokropna nędza, dziś pieniędzy pod dostatkiem. Miło po wiekach udręki dostać klucze do Sezamu. Mowa o Irlandii, będącej przez stulecia kolonią brytyjską. W połowie XIX w. zmarło tam z głodu milion ludzi. Sto lat potem Dublin stanął z Londynem w biznesowo-finansowe szranki i ma się dziś znakomicie.
Wskaźniki urodzeń spadają na całym świecie, lecz nigdzie bardziej niż w Korei. Ten artykuł poddaje analizie, w jaki sposób normy dotyczące płci, kultura pracy i inne cechy społeczne współdziałają ze sobą i powstrzymują płodność w tym kraju pomimo dużych inwestycji w politykę rodzinną.
W obliczu gwałtownego wzrostu taryf celnych i dużej niepewności politycznej Międzynarodowy Fundusz Walutowy oczekuje, że globalny wzrost gospodarczy spadnie w tym i przyszłym roku, ale światowa gospodarka nie wpadnie w recesję.
Prawdopodobieństwo wyginięcia ludzkości przed końcem XXI w. wynosi około 85 proc. – ocenia prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badan Ekonomicznych NBP, wykładowca SGH. Jego zdaniem kluczowym zagrożeniem jest niekontrolowany rozwój sztucznej inteligencji ogólnej (AGI), która może przejąć kontrolę nad światem. O losie ludzkości zadecyduje kilka najbliższych lat.
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Do wybudowania elektrowni jądrowej na Pomorzu potrzeba m.in. 39 tys. ton stali. Wylewanie tzw. betonu jądrowego w lokalizacji Lubiatowo-Kopalino rozpocznie się w 2028 r., a pierwszy blok zostanie ukończony w 2035 r.
Pandemia, problemy z łańcuchami dostaw, przemiany klimatyczne, wojna w Ukrainie i napięcia geopolityczne, a także konkurencja technologiczna (zwłaszcza na rynku samochodów elektrycznych i półprzewodników) postawiły pod znakiem zapytania ideę globalnego wolnego handlu. W efekcie coraz więcej państw i organizacji międzynarodowych wdraża rozwiązania interwencjonistyczne – w tym politykę przemysłową.
W ostatnim czasie wiele się mówiło o „metalach ziem rzadkich na terenie Ukrainy”. Wszystko z powodu umowy surowcowej pomiędzy USA a Kijowem. Warto przeanalizować, czym dokładnie są metale ziem rzadkich, jak dużo ich ma Ukraina, a także, dlaczego na tych pierwiastkach tak bardzo zależy Stanom Zjednoczonym.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Odbudowa gospodarcza kraju i opanowanie chaosu walutowego należały do największych wyzwań, jakie stanęły przed władzami niepodległego państwa polskiego w 1918 r. Sanacja gospodarcza zależała zarówno od skutecznie przeprowadzonych reform finansów publicznych i skarbu państwa, jak również od szybkiego wprowadzenia do obiegu nowej, pełnowartościowej polskiej waluty. A to właśnie dobrze zorganizowany aparat skarbowy, sprawny obieg pieniądza i jego stabilna wartość stanowiły podstawę rozwoju ekonomicznego i społecznego odrodzonej Polski.
W ciągu najbliższych 30 lat rynek pracy będzie podlegał rozmaitym trendom. Do najważniejszych należą rozwój sztucznej inteligencji, starzenie się społeczeństw i ekologiczna transformacja. Każdy z nich będzie się wiązał z nowymi zagrożeniami, ale też i zawodowymi szansami.
