(©Bank Kanady)
Wiele dziesięcioleci później nasze metody płatności przeszły ewolucję od papierowych banknotów do elektronicznych przelewów i zakupów w punktach sprzedaży (ang. point-of-sale) oraz eksperymentów z cyfryzacją walut. W obliczu tej szybkiej modernizacji sposobów, w jakie Kanadyjczycy płacą za towary i usługi, Bank Kanady prowadzi badania w celu ustalenia, czy, kiedy i w jaki sposób Kanada powinna wyemitować cyfrową walutę banku centralnego (Central Bank Digital Currency) – nową iterację standardowej, stabilnej, krajowej metody płatności.
Te wysiłku są całkowicie zgodne z nadrzędnymi wartościami naszej instytucji: zobowiązaniem do dalekowzroczności i myślenia przyszłościowego, budowaniem zaufania i dążeniem do inkluzji społecznej. Mając to na uwadze, przyjrzyjmy się kanadyjskiej podróży w obszary cyfrowej waluty banku centralnego.
Na początku tych rozważań musimy bardzo klarownie podkreślić podstawowy fakt: Bank Kanady nie przewiduje zmniejszenia roli ani całkowitej eliminacji fizycznych banknotów w najbliższym czasie, a być może w ogóle w perspektywie czasowej naszego życia. Mimo że obserwujemy stały spadek powszechności wykorzystania gotówki, jest ona nadal preferowaną metodą płatności dla wielu osób. Niektóre populacje, takie jak osoby zmarginalizowane i społeczności żyjące w odległych geograficznie miejscach, są w dużym stopniu uzależnione od gotówki w codziennym życiu.
Jednak już od wielu lat jest rzeczą oczywistą, że wraz z modernizacją technologiczną tak wielu innych aspektów naszego życia również fizyczny charakter naszej waluty może wymagać ewolucji tak, aby mogła ona sprostać zmieniającym się wymaganiom przedsiębiorstw i konsumentów. Uznając ten fakt, Bank Kanady zaczął przyglądać się kwestii cyfryzacji pieniądza dziesięć lat temu, aby odpowiednio przygotować się na dzień, w którym rząd Kanady mógłby podjąć decyzję o emisji cyfrowej waluty banku centralnego.
Aż do zeszłego roku główne badania Banku Kanady rzeczywiście koncentrowały się na „wybieganiu myślami w przyszłość”. Rozważaliśmy różne hipotetyczne zagadnienia, w tym choćby kwestię tego, jak mogłaby wyglądać przyszła waluta cyfrowa i kto powinien być za nią odpowiedzialny.
Jeśli chodzi o to, kto powinien ponosić odpowiedzialność za przyszłą cyfrową walutę banku centralnego, wicegubernator Banku Kanady Timothy Lane w przemówieniu z roku 2021 jednoznacznie przedstawił ustalenia Banku Kanady w tym zakresie.
„Waluta jest kluczową częścią mandatu Banku Kanady, a integralność naszej waluty jest dobrem publicznym, z którego korzystają wszyscy Kanadyjczycy” – powiedział wicegubernator Lane. „Tylko bank centralny może zagwarantować pełne bezpieczeństwo i powszechny dostęp, a także zapewnić, że najwyższym priorytetem będzie interes publiczny a nie zysk”.
Bank Kanady rozważał również, jakie okoliczności mogą przyczynić się do podjęcia decyzji o emisji cyfrowej waluty banku centralnego. Wyobraziliśmy sobie scenariusz, w którym dochodzi do spadku wykorzystania gotówki do tego stopnia, że różni sprzedawcy zaczynają odmawiać przyjmowania gotówki w płatnościach, a banki ograniczają obsługę gotówki. Rozważaliśmy również potrzebę posiadania cyfrowej waluty banku centralnego w sytuacji, gdyby znaczącą popularność uzyskały prywatne kryptowaluty – takie jak Bitcoin i stablecoiny – lub waluta cyfrowa jakiegoś innego kraju. Mogą także istnieć inne scenariusze skłaniające do emisji cyfrowej waluty banku centralnego, w tym choćby dążenie do rozwoju gospodarki cyfrowej poprzez zapewnienie waluty cyfrowej, która mogłaby stanowić podstawę dla rozwoju pomysłów takich jak inteligentne kontrakty (ang. smart contracts), programowalne pieniądze (ang. programmable money) czy internet rzeczy (ang. Internet of Things).
Jak widzicie Bank Kanady bardzo sumiennie podszedł do badania potencjalnego rozwoju sytuacji w przyszłości. Przewidywaliśmy przyszłe wyzwania i zmiany, takie jak choćby zniknięcie gotówki. Przygotowujemy się do tych zmian tak, aby móc działać proaktywnie – a nie reaktywnie – w celu wspierania rozwoju gospodarki cyfrowej i potrzeb kanadyjskiej opinii publicznej. Jest to ważną częścią procesu budowania i utrzymywania zaufania obywateli, którym służymy jako instytucja zaufania publicznego.
To początkowe myślenie stało się punktem wyjścia dla dalszych badań. Chociaż nie widzimy obecnie potrzeby emisji cyfrowej waluty banku centralnego, przygotowujemy się na dzień, w którym rząd Kanady może dać nam zielone światło do uruchomienia funkcjonalnej i niezawodnej cyfrowej waluty banku centralnego, z której Kanadyjczycy mogliby korzystać z ufnością. Ustaliliśmy kilka kluczowych cech cyfrowej waluty banku centralnego, a mianowicie: bezpieczeństwo, powszechna dostępność, prywatność, odporność oraz konkurencyjność i efektywność.
Oprócz wymieniania pozytywnych cech, które powinna posiadać każda cyfrowa waluta banku centralnego, musimy również wziąć pod uwagę wszelkie możliwe zagrożenia lub wyzwania związane z cyfrową formą pieniądza.
Jednym z tych zagrożeń jest możliwość wystąpienia zjawiska tzw. dezintermediacji (czyli eliminacji pośredników) w sektorze bankowym, w wyniku którego nadmierne środki zostałyby wyprowadzone z instytucji finansowych w celu ich przechowywania w cyfrowej walucie banku centralnego. Mogłoby to ograniczyć dostęp podmiotów sektora prywatnego do dużej i stabilnej formy finansowania, która dobrze im służyła w czasie kryzysów w przeszłości.
Innym możliwym źródłem ryzyka jest potencjalny wpływ cyfrowej waluty banku centralnego na stworzenie warunków do przyspieszenia lub zwiększenia skali paniki bankowej, która mogłaby wybuchnąć w sytuacji wzrostu niestabilności finansowej. Biorąc jednak pod uwagę stabilność systemu finansowego Kanady, wydaje się to mało prawdopodobne. Tym niemniej jako pożyczkodawca ostatniej instancji Bank Kanady musiałby być przygotowany na podjęcie działania w sytuacji, gdyby zagrożona była jakaś instytucja finansowa lub nawet cały system.
Musimy również przyjrzeć się potencjalnemu wpływowi cyfrowej waluty banku centralnego na bilans Banku Kanady. Emisja cyfrowej wersji gotówki – w uzupełnieniu fizycznych banknotów będących w obiegu – może spowodować wzrost po stronie pasywów naszego bilansu, co stworzyłoby potrzebę podobnego wzrostu po stronie aktywów. Musimy również przygotować się na ewentualność, że cyfrowa waluta banku centralnego może doprowadzić do większej zmienności w naszym bilansie.
Poza tymi rozważaniami podejmujemy także zorganizowany wysiłek, aby rozpocząć odpowiednie komunikowanie społeczeństwu kanadyjskiemu naszych działań związanych z cyfrową walutą banku centralnego. Dzieje się tak, ponieważ kluczem do naszego sukcesu na każdym froncie polityki publicznej jest klarowne wyjaśnienie naszych działań i stojących za nimi intencji.
„Krótko mówiąc, musimy włożyć większy wysiłek w rozmawianie z obywatelami, którym służymy, i wysłuchanie ich opinii” – powiedział gubernator Banku Kanady Tiff Macklem w przemówieniu w sierpniu 2020 roku. „Dywersyfikacja naszego zaangażowania zwiększa naszą zdolność do podejmowania lepszych decyzji w zakresie polityki publicznej i wzmacnia naszą legitymizację jako instytucji publicznej. Obecnie, kiedy zmagamy się z COVID‑19 i jego ciężkimi konsekwencjami gospodarczymi, które oddziałują na wszystkich, ma to większe znaczenie niż kiedykolwiek wcześniej.
Nasze próby nawiązania dialogu z opinią publiczną w sprawie cyfrowej waluty banku centralnego są częścią szerszych wysiłków Banku Kanady mających na celu dotarcie do całego społeczeństwa i częstszego wsłuchiwania się w opinie ludzi, którym służymy. Chcemy poznać unikalne perspektywy mieszkańców całego kraju, od jednego wybrzeża aż do drugiego, odnośnie do kwestii, które mają bezpośredni wpływ na ich dobrobyt finansowy.
W sprawie cyfrowej waluty banku centralnego nasze wysiłki w celu dotarcia do wszystkich zainteresowanych podmiotów nabrały już znacznego impetu. Koncentrujemy się w tym zakresie na trzech głównych celach:
Ostatecznie nie wiemy przecież, czy w naszej populacji w ogóle znalazłaby się masa krytyczna osób chcących korzystać z cyfrowej waluty banku centralnego w sytuacji, gdy gotówka, karty debetowe i kredytowe oraz elektroniczne przelewy są łatwo dostępne i łatwe w użyciu. Ważne jest, abyśmy jasno zidentyfikowali i zakomunikowali potencjalne korzyści dla użytkowników końcowych w porównaniu z już dostępnymi alternatywami.
Wprowadzenie cyfrowej waluty banku centralnego nie jest w żadnym wypadku przesądzone. Jednak musimy być przygotowani na dzień, w którym zrobimy kolejny krok w ewolucji płatności w Kanadzie.
W ramach tych działań będziemy w dalszym ciągu dążyć do wzmocnienia zaufania społecznego, które zbudowaliśmy na przestrzeni wielu lat, promując dobrobyt gospodarczy i finansowy Kanady. W naszej pracy kierować się będziemy naszymi podstawowymi zobowiązaniami do dalekowzroczności i myślenia przyszłościowego, budowania zaufania i inkluzji społecznej.
Scott Hendry
Artykuł ukazuje się w cyklu publikacji, których autorami są prezesi banków centralnych i wybitni ekonomiści. Cykl jest objęty specjalnym patronatem Prezesa Narodowego Banku Polskiego, prof. Adama Glapińskiego. Autorzy artykułów zrzekają się honorarium za napisanie tekstów, w zamian NBP przekazuje kwoty odpowiadające honorariom na konto Narodowego Banku Ukrainy w celu wsparcia NBU w czasie wojny. Poniżej słowo wstępne Prezesa NBP do całego cyklu:
24 lutego wydarzyła się w Europie ogromna tragedia, w obliczu której nie sposób przejść do porządku dziennego.
Żaden człowiek nie może przejść obojętnie wobec nieszczęścia, jakie spadło na naród ukraiński.
Wszyscy jesteśmy wstrząśnięci doniesieniami prasowymi, a zwłaszcza tym, co widzimy w środkach masowego przekazu.
Walcząca Ukraina to nie tylko jej dzielni żołnierze, ale także armia tysięcy cywilów usiłujących zachować normalność w kraju dotkniętym agresją rosyjską.
W skład tej armii wchodzą urzędnicy Narodowego Banku Ukrainy, z którymi NBP utrzymuje stały kontakt.
Świadomi potrzeb, jakie mają nasi ukraińscy koledzy, zaprosiłem kilku prezesów banków centralnych oraz wybitnych ekonomistów do podzielenia się swoją wiedzą na temat procesów gospodarczych zachodzących na świecie.
Rzadko się zdarza, aby tak zaszczytne grono autorów gościło na łamach wydawanego przez NBP Obserwatora Finansowego. Wart podkreślenia jest fakt, że wszyscy autorzy zrezygnowali z pobrania swoich honorariów po to, aby przekazać je na potrzeby naszych kolegów pracujących w NBU.
Wierzę, że zainteresuje Państwa cykl tych artykułów, za którymi kryje się nie tylko wiedza i doświadczenie, ale przede wszystkim chęć pomocy dla dotkniętego wojną NBU.
Prof. Adam Glapiński, Prezes NBP
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
