Inwestycje w badania i rozwój są ważnym źródłem ekspansji firm i ich długookresowego sukcesu gospodarczego. Literatura teoretyczna dotycząca handlu i rozwoju gospodarczego, opracowana przez Helpmana i Grossmana (1990, 1995), podkreśla rolę, jaką handel międzynarodowy może odgrywać w kształtowaniu tempa i kierunku endogenicznych zmian technologicznych.
Firmy działające na rynkach międzynarodowych mogą mieć większą ekspozycję na nową wiedzę i większe możliwości wykorzystania swoich innowacji, co jest związane z większym popytem na takie rozwiązania. W rezultacie mają większą motywację, aby inwestować w kosztowne innowacje.
Badania empiryczne wykazały, że firmy prowadzące działalność na rynkach międzynarodowych mają wyższe wskaźniki inwestycji w badania i rozwój, innowacji i patentów (Bustos 2010, Lileeva i Trefler 2010, Aw i in. 2008, 2011). Prowadzi to do różnic w poziomach produktywności firm i ich długookresowych wynikach gospodarczych (Peters i in. 2017 oraz Shu i Steinwender 2018). Nie należy lekceważyć znaczenia instrumentów polityki publicznej, które wpływają na warunki handlowe na rynkach zagranicznych, oraz ich roli w kształtowaniu stopy zwrotu z innowacji. Konieczne jest przy tym zrozumienie, w jaki sposób firmy podejmują decyzje dotyczące inwestycji w badania i rozwój.
Decyzje firm w zakresie działalności badawczo-rozwojowej oraz innowacyjnej wynikają z porównania bieżących kosztów i oczekiwanych długoterminowych korzyści płynących z inwestycji. Ze względów przedstawionych przez Grossmana i Helpmana, te miary potencjalnych korzyści i kosztów prawdopodobnie różnią się w przypadku firm z ekspozycją na rynki międzynarodowe oraz firm bez takiej ekspozycji.
W opublikowanej przez nas niedawno pracy, na podstawie danych zbieranych na poziomie firm z pięciu zaawansowanych technologicznie branż produkcyjnych w Niemczech, przygotowaliśmy dynamiczny model strukturalny przedstawiający decyzje firm dotyczące inwestycji w badania i rozwój. Określamy ilościowo zarówno koszty innowacji, jak i spodziewane długookresowe korzyści wynikające z inwestycji w badania i rozwój. Korzyści te zależą od powiązań między inwestycjami badawczo-rozwojowymi, innowacjami produktowymi i procesowymi a długofalową poprawą produktywności i zysków.
Badania i rozwój mogą mieć różny wpływ na stopy innowacyjności dwóch grup przedsiębiorstw ze względu na globalną ekspozycję firm eksportujących na szerszą gamę pomysłów lub zdolność do dostosowywania innowacji do określonych rynków. Innowacje mogą z kolei generować różne korzyści ekonomiczne dla tych dwóch rodzajów firm ze względu na wielkość rynków i różnice w warunkach popytowych.
Firmy eksportujące wdrażają innowacje częściej niż firmy działające wyłącznie na rynku krajowym.
Nasze wyniki empiryczne pokazują, że firmy eksportujące wdrażają innowacje częściej niż firmy działające wyłącznie na rynku krajowym. Wśród firm działających na rynku krajowym, które nie prowadzą formalnych działań badawczo-rozwojowych, jedynie 17,3 proc. jest w stanie wprowadzić w przyszłym roku nową innowację produktową lub procesową, podczas gdy odsetek ten wzrasta do 26,4 proc. wśród firm eksportujących.
We wszystkich branżach występuje ta sama prawidłowość: jeśli firmy inwestują w badania i rozwój, ich wskaźniki innowacyjności znacznie wzrastają – odpowiednio do 76,8 proc. w przypadku firm działających wyłącznie na rynku krajowym i 91,3 proc. w przypadku firm eksportujących.
Ten wzorzec jest zgodny z faktem, że działania badawcze i rozwojowe generują nową wiedzę, a firmy eksportujące, dzięki swojej ekspozycji na rynki międzynarodowe, są w stanie lepiej przyswoić tę wiedzę i posiadają więcej ścieżek do tworzenia innowacji.
Firmy eksportujące uzyskują również większe korzyści ekonomiczne z innowacji, niż firmy działające wyłącznie na rynku krajowym. Jednym z powodów jest to, że obsługiwanie większej liczby rynków pozwala firmom eksportującym na oferowanie swoich innowacji większej liczbie konsumentów i osiąganie większych korzyści skali.
Po drugie, okazuje się, że nawet na rynku krajowym innowacje przynoszą większe korzyści ekonomiczne firmom eksportującym niż firmom działającym wyłącznie na rynku krajowym.
Posiadanie zarówno innowacji produktowych, jak i procesowych zwiększa krajową sprzedaż firmy eksportującej o 6,6 proc., natomiast w przypadku sprzedawców działających wyłącznie na rynku krajowym wzrost sprzedaży jest znacznie mniejszy i wynosi 2,3 proc. Ponadto innowacje zwiększają sprzedaż firmy eksportującej na rynku eksportowym o 9,4 proc.
Przy rozróżnieniu na innowacje produktowe i procesowe okazuje się, że w przypadku obu rodzajów firm na sprzedaż i zyski na rynku krajowym wpływają przede wszystkim innowacje procesowe, podczas gdy na sprzedaż i zyski na rynku eksportowym wpływają innowacje produktowe. Zdolność do wprowadzenia nowych produktów na rynki zagraniczne ma znaczący wpływ na produktywność i długookresowe wyniki ekonomiczne firm eksportujących.
Po trzecie, procesy związane z produktywnością różnią się stopniem trwałości. Produktywność sprzedaży krajowej amortyzuje się średnio w tempie 21 proc. rocznie, podczas gdy produktywność sprzedaży eksportowej amortyzuje się w tempie 14 proc. rocznie. Ta różnica w stopach amortyzacji oznacza, że innowacje firm eksportujących będą miały bardziej długotrwały wpływ na przyszłe zyski firmy.
Ogólnie rzecz biorąc, większy zasięg rynkowy, większe zyski ekonomiczne i bardziej długotrwałe korzyści z innowacji przyczyniają się do większych stóp zwrotu z inwestycji w badania i rozwój w przypadku firm eksportujących.
Wśród uwzględnionych w naszej próbie firm działających wyłącznie na rynku krajowym średni wzrost wartości przedsiębiorstwa w wyniku inwestycji w badania i rozwój wynosi od 1,0 do 2,4 proc. w pięciu zaawansowanych technologicznie branżach. Jednak wśród firm eksportujących średni wzrost wartości przedsiębiorstwa wynosi od 4,6 do 10,8 proc. w omawianych branżach.
Ze względu na istotny wpływ, jaki sprzedaż na rynkach zagranicznych wywiera na stopę zwrotu z inwestycji w badania i rozwój, wszelkie przeszkody dla działalności handlowej, takie jak taryfy eksportowe lub importowe, mogą mieć znaczący wpływ na działalność innowacyjną firm eksportujących. Potwierdzają to symulacje naszego modelu. Gdyby eksport niemieckich firm został na rynku zagranicznym obłożony taryfą celną 10 proc., doszłoby do wzrostu cen i spadku zysków na tym rynku.
Ten niższy zysk przekłada się na zmniejszenie długookresowych korzyści osiąganych przez te firmy w wyniku inwestycji w badania i rozwój. Spadek ten wynosi od 17,3 proc. w przypadku branży przyrządów medycznych i produktów optycznych, do 36,1 proc. w przypadku branży samochodowej. W rezultacie zmniejsza się odsetek firm decydujących się na inwestycje w badania i rozwój (spadek ten wynosi od 2,0 do 7,5 punktu procentowego).
Ewentualne wprowadzenie przez Niemcy odwetowej taryfy importowej na produkty zagraniczne zwiększa koszty produkcyjne dla ich firm eksportujących, a tym samym podnosi ceny towarów tych firm na rynku krajowym i na rynkach zagranicznych.
W wyniku połączonego oddziaływania taryf eksportowych i importowych, firmy eksportujące tracą od 27,5 proc. do 49,6 proc. długookresowego zwrotu z inwestycji w badania i rozwój, podczas gdy poziom inwestycji w badania i rozwój w omawianych zaawansowanych technologicznie branżach spada o 5–15 proc. Taka zmiana w polityce handlowej miałaby największy wpływ na firmy eksportujące w branży samochodowej i branży produktów chemicznych.
Bettina Peters – Zastępca dyrektora w Departamencie Ekonomii Innowacji i Dynamiki Przemysłowej, ZEW – Leibniz Center for European Economic Research
Mark Roberts – Profesor ekonomii, Penn State
Van Anh Vuong – Adiunkt w dziedzinie organizacji i strategii na Uniwersytecie w Maastricht
Artykuł po raz pierwszy ukazał się w https://voxeu.org/ (tam dostępna jest pełna bibliografia).
Tłumaczenie i publikacja za zgodą wydawcy.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
