(CC BY KM)
Dla analizy równowagi zewnętrznej kraju podstawowe znaczenie maja dwa powiązane ze sobą wskaźniki: saldo obrotów bieżących oraz międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto (MPIN – różnica miedzy wszelkimi aktywami zagranicznymi i zobowiązaniami zagranicznymi kraju). Saldo obrotów bieżących obrazuje sumaryczny efekt zewnętrznych przepływów finansowych kraju w danym roku. Natomiast MPIN odzwierciedla skumulowany efekt sald obrotów bieżących z przeszłości.
>>>> Czytaj więcej: Polska jest coraz większym dłużnikiem świata
Jens Nordvig szef strategii walutowych w banku Nomura, uznawany w latach 2011 i 2012 przez magazyn Institutional Investor za najlepszego stratega walutowego w Ameryce, w swojej ostatniej książce “The Fall of the Euro: Reinventing the Eurozone and the Future of Global Investing” (McGraw-Hill Education, New York …2014) pisze, że MPIN jest podsumowaniem siły lub słabości bilansu gospodarki kraju. Jego zdaniem wskaźnik ten dobrze pokazuje załamanie równowagi zewnętrznej w krajach należących do epicentrum kryzysu strefy euro, takich jak Irlandia, Portugalia czy Hiszpania. W przeszłości kraje te miały umiarkowanie ujemne MPIN, natomiast po wejściu do strefy euro ich deficyty zewnętrzne zaczęły rosną i ujemna MPIN osiągnęła w 2008 r. rozmiary w granicach 70-95 procent PKB.
Agencja ratingowa Moody’s zapowiada, że od roku 2014 dla oceny wiarygodności kredytowej krajów używać będzie nowej metodologii, w której wskaźniki równowagi zewnętrznej (w tym MPIN) będą miały większą niż obecnie wagę.
Niedawny raport przeglądowy jednego z największych banków na świecie, z którym miałem okazję się zapoznać, uznaje poziom ujemnej MPIN w wysokości 35 procent PKB za granicę stanu alarmowego. Dlatego Polska, której ujemna MPIN w roku 2012 wyniosła 68 procent PKB, zaliczona jest tam do grupy kilku krajów o największym ryzyku spośród gospodarek wschodzący na świecie.
Raport NBP „Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2012 roku” (Warszawa, 2013), stwierdza, że relacja MPIN do PKB jest standardowym miernikiem do oceny sytuacji zewnętrznej kraju. Raport wraca jednak uwagę, że dla pogłębionej oceny ważna jest również struktura zobowiązań zagranicznych. Kapitały własne i reinwestowane zyski stanowią mniej ryzykowną formę finasowania zagranicznego niż dług. Dlatego warto obok podstawowego wskaźnika MPIN analizować również relacje samego zadłużenia zagranicznego netto.
NBP stwierdza, że relacja zadłużenia zagranicznego netto do PKB w 2012 roku wyniosła w Polsce 37 procent, czyli kształtowała się na zdecydowanie niższym poziomie niż relacja MPIN do PKB. Świadczy to zdaniem NBP o korzystnej strukturze MPIN dla Polski. Ta słuszna obserwacja nie zmienia niepokojącego faktu, że MPIN Polski znajduje się znacznie powyżej poziomu alarmowego. Niepokojące jest przy tym kierunek zmian, pozycja pogorszyła się znacznie w roku 2012. Najbardziej ryzykowny składnik MPIN jakim jest zadłużenie zagraniczne netto również wzrósł znacząco w roku 2012 i samodzielnie przekracza już wspomniany poziom alarmowy w wysokości 35 procent PKB.
W tym kontekście warto uświadomić sobie, jak na MPIN Polski wpłyną planowane zmiany w OFE. Samo przeniesienie obligacji z OFE do ZUS zmniejszy statystyczny dług państwowy o około 8 proc. PKB, lecz nie wpłynie bezpośrednio, ani na całkowitą wielkość MPIN, ani też na wielkość zadłużenia zagranicznego netto. Obniżenie statystycznej relacji długu państwowego do PKB stworzy jednak przestrzeń dla wzrostu zadłużenia w roku 2014, 2015 i latach następnych.
Wobec wypadnięcia OFE z rynku obligacji skarbowych, nowe zadłużenie zostanie w przeważającej mierze objęte przez inwestorów zagranicznych. Spowoduje to dalsze pogorszenie MPIN Polski, której ujemna wielkość najprawdopodobniej szybko przekroczy 70 proc. PKB, a przy tym powiększeniu ulegać będzie najbardziej ryzykowna część MPIN, czyli zadłużenie zagraniczne netto. Dlatego uzasadniony jest pogląd, że planowane zmiany w OFE to prosta droga do pogorszenia kluczowych wskaźników równowagi zewnętrznej Polski i zwiększenie ryzyka załamanie finansowego państwa.
Autor był w przeszłości wiceministrem finansów. Obecnie jest prezesem Capital Strategy.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
