Publicystka, wydawca książek ekonomicznych, koordynator projektów medialnych.
"Fault Lines", Raghuram G. Rajan, Princeton University Press, 2010
Warto być przezornym. Chłodny sceptycyzm wobec wolnego rynku, przyniósł Raghuramowi G. Rajanowi 30 tysięcy funtów nagrody. Otrzymał je w październiku, gdy jego książka pt. „Fault Lines” („Linie uskoku”) została Biznesową Książką 2010 roku.
„Fault lines” to w rzeczywistości termin geologiczny – oznacza „szczeliny”, „linie uskoków”. Właśnie za pomocą geologicznej metafory, profesor Booth School of Business Chicago University, próbuje wyjaśnić przyczyny zapaści amerykańskiego sektora finansowego na przełomie 2007 i 2008 roku. Ta metafora opowiada o drodze, która doprowadziła amerykański rynek na krawędź klifu i rzuciła go w przepaść. Innymi słowy – profesor Rajan, były główny ekonomista Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a dziś honorowym doradcą ekonomicznym premiera Indii Manmohana Singha, wyjaśnia, które czynniki polityczne, gospodarcze oraz wydarzenia i fakty z zakresu relacji międzynarodowych okazały się groźnymi „uskokami” i wpłynęły na to, że na Wall Street pękła bańka spekulacyjna.
Dlaczego kryzys przytrafił się akurat rynkowi amerykańskiemu – najbardziej wydolnemu, najbardziej samowystarczalnemu? Dlaczego akurat w tym, a nie innym momencie? Dlaczego akurat w sektorze subprime, a nie jakimś innym? Charakterystyczne w „Fault Lines”, jak w dziełach większości teoretyków finansów szkoły chicagowskiej, jest, że prof. Rajan zdaje się nie dostrzegać w przyczynach kryzysu finansowego 2008 roku roli bankierów i indywidualnych graczy rynkowych. Autor analizuje raczej czynniki gospodarcze i decyzje polityczne. Ze szczególną wnikliwością bada sytuację demograficzną Stanów Zjednoczonych. Porównuje odsetek ludzi z wyższym wykształceniem i wysokimi kwalifikacjami, z odsetkiem społeczeństwa wykształconym poniżej poziomu szkoły średniej. Pisze o nierównościach dochodów i o tym, w jaki sposób w latach 80. i 90. politycy próbowali wyrównywać je idąc po linii najmniejszego oporu – a więc odpalając projekt łatwych kredytów.
Ciekawe wyrażenie ukute zostaje w książce amerykańskiego profesora hinduskiego pochodzenia. Rajan pisze o „racjonalnym podejmowaniu ryzyka”. Ryzyko, rządzące amerykańskim rynkiem finansowym było racjonalne, bo usankcjonowane przez władze, przez system. Sankcjonowały je kolejne decyzje FED (tajne) o wspieraniu banków w zakresie płynności, sankcjonował je program tanich kredytów mieszkaniowych itd. „Wielu ludzi pracujących w sektorze bankowym już kilka lat temu wiedziało, co się dzieje” – pisze autor „Fault Lines”.
Dlaczego kontynuowali grę z ryzykiem? Bo stworzono im system, w którym wygrana w ryzykownej grze dawała olbrzymie zyski; przegrana natomiast skutkowała co najwyżej tym, że feralnego gracza przejmie inna firma. Rajan już 6 lat temu atakował system, który budował scenariusz przyszłej zapaści. W 2005 roku podczas uroczystości związanych z odejściem Alana Greenspana na emeryturę z funkcji szefa FED, Rajan przedstawił tekst pt. „Czy rozwój finansów sprawił, że świat stał się bardziej ryzykowny?”, w którym twierdził między innymi że sektor bankowy jest zachęcany w sposób systemowy do podejmowania ryzyka. I że to ryzyko wysadzi rynek w powietrze. Wówczas tezy Rajana poddane zostały miażdżącej krytyce. Kilka lat później dostał za nie prestiżową nagrodę jednego z najważniejszych dzienników finansowych świata.
