Nierównowaga zewnętrzna Polski systematycznie się obniża
Kategoria: Trendy gospodarcze
(©Envato)
W styczniu 2020 roku prezydent Francji Emmanuel Macron poprosił nas o zorganizowanie i przewodniczenie komisji zajmującej się wyzwaniami strukturalnymi dla gospodarki światowej. W tamtym czasie nie wiedzieliśmy, że pandemia COVID-19 wywoła wkrótce globalny kryzys.
Obecnie najostrzejsze skutki odziaływania pandemii stopniowo słabną, natomiast problemy, które mieliśmy pierwotnie zbadać, wciąż majaczą na horyzoncie. W tej sytuacji jeszcze pilniejsza jest potrzeba przygotowania kreatywnych i skutecznych rozwiązań w polityce publicznej.
Otrzymaliśmy pełną swobodę w wyborze członków komisji i pełną niezależność w zakresie formułowania wniosków, które zostały przedstawione w naszej pracy. Nasze sprawozdanie podzielone jest na trzy części, reprezentujące trzy najpilniejsze z wyzwań przez nas zidentyfikowanych. Nasi koledzy Christian Gollier i Mar Reguant byli głównymi autorami części poświęconej zmianom klimatycznym; Dani Rodrik i Stefanie Stantcheva pełnili tę samą funkcję w części poświęconej nierównościom ekonomicznym i brakowi bezpieczeństwa ekonomicznego; a Axel Börsch-Supan, Claudia Diehl i Carol Propper zostali głównymi autorami w części poświęconej zmianom demograficznym.
Końcowy raport obejmuje także wkład 17 innych wybitnych ekonomistów z całego świata. W rezultacie wśród autorów uczestniczących w projekcie jedną trzecią stanowili Francuzi, jedną trzecią Amerykanie i jedną trzecią Europejczycy spoza Francji, co zapewniło ostatecznie szeroki przekrój opinii i dowodów.
Czy wojna w Ukrainie osłabi zieloną transformację energetyczną UE?
Nasze wnioski i zalecenia odnoszą się w szczególności do Francji, ale także do Europy i gospodarki światowej jako całości. Omawiane wyzwania mają charakter globalny i w związku z tym wszyscy możemy uczyć się na indywidualnych sukcesach lokalnych lub regionalnych. Ponadto wiele naszych rekomendacji w zakresie polityki publicznej będzie wymagało międzynarodowej współpracy i poparcia, szczególnie jeśli chodzi o działania mające na celu rozwiązanie problemu zmian klimatu.
W niniejszym artykule nie mamy wystarczająco dużo miejsca na szczegółową eksplorację wszystkich naszych wniosków. Dlatego poniżej przedstawiamy jedynie podsumowanie, które – mamy nadzieję – zainspiruje czytelnika do lektury pełnego tekstu sprawozdania.
Istnieje ogólny rozdźwięk między akceptacją faktu, że globalne ocieplenie ma miejsce, a wynikającą z tego potrzebą podejmowania trudnych decyzji politycznych w celu przeciwdziałania temu zjawisku.
Zmiany klimatu
W przypadku tego problemu wyraźnie widzimy przyczyny i skutki prokrastynacji. Istnieje ogólny rozdźwięk między akceptacją faktu, że globalne ocieplenie ma miejsce, a wynikającą z tego potrzebą podejmowania trudnych decyzji politycznych w celu przeciwdziałania temu zjawisku. Brak przejrzystości, jeśli chodzi o koszty tych środków skłonił wiele osób do skupienia się na tych kosztach, które są widoczne – takich jak choćby podatki węglowe – a nie na tych kosztach, które mogą być większe, ale są mniej widoczne.
Komisja przedstawiła w tym zakresie trzy rekomendacje:
Nierówności
Badania we Francji (i w innych krajach) pokazują, że opinia publiczna nie wierzy w istnienie równych szans w obszarze edukacji i zatrudnienia ani w istnienie odpowiedniego poziomu mobilności społecznej umożliwiającego załagodzenie problemu nierówności. Niestety, te opinie są zasadniczo zgodne z rzeczywistością.
Badania we Francji (i w innych krajach) pokazują, że opinia publiczna nie wierzy w istnienie równych szans w obszarze edukacji i zatrudnienia ani w istnienie odpowiedniego poziomu mobilności społecznej umożliwiającego załagodzenie problemu nierówności.
Tradycyjnym środkiem zaradczym w odniesieniu do problemu nierówności społecznych było zazwyczaj zwiększanie zakresu redystrybucji i ochrony społecznej, czyli działań w obszarze polityki publicznej, które koncentrują się na łagodzeniu dystrybucyjnych skutków produkcji. W naszym sprawozdaniu argumentujemy natomiast, że polityka publiczna powinna w większym stopniu koncentrować się na tym, co dzieje się przed procesem produkcji (tworzenie bardziej równych szans życiowych lub poprawa poziomu edukacji). Polityka ta może również wpływać na sam charakter produkcji, skutkując tworzeniem większej liczby dobrych miejsc pracy i bardziej równym dostępem do dobrych miejsc pracy.
Komisja przedstawiła cztery rekomendacje w tym zakresie:
Zmiany demograficzne
Obecnie żyjemy średnio coraz dłużej i w coraz lepszym zdrowiu. To dobra wiadomość. Jednak ta zmiana pociąga za sobą również konieczność podjęcia odpowiednich działań umożliwiających zachowanie właściwej równowagi między pracą a emeryturą. Jeśli w skali całego społeczeństwa coraz więcej osób żyje dłużej po przejściu na emeryturę to w celu utrzymania równowagi finansowej, zarówno teraz jak i w przyszłości, oznaczać to będzie obniżenie poziomu świadczeń otrzymywanych na emeryturze, wzrost poziomu składek opłacanych podczas pracy, lub wydłużenie okresu pracy przed przejściem na emeryturę. Nadchodzący kryzys emerytalny stał się kwestią szczególnie kontrowersyjną we Francji, gdzie wskaźnik aktywności zawodowej wśród osób w wieku 55-64 lat jest bardzo niski.
Nadchodzący kryzys emerytalny stał się kwestią szczególnie kontrowersyjną we Francji, gdzie wskaźnik aktywności zawodowej wśród osób w wieku 55-64 lat jest bardzo niski.
W idealnej reformie emerytalnej ustanowiony zostałby jednolity, przejrzysty i sprawiedliwy system, który zapewniałby elastyczność w wyborze wieku emerytalnego w powiązaniu z odpowiednim dostosowaniem poziomu świadczeń emerytalnych. Powinna ona również zwiększać zarówno podaż starszych pracowników jak i popyt na nich. Ponadto powinna uwzględniać występowanie znaczących różnic w historii życiowej i średniej długości życia między różnymi grupami w obrębie całej populacji. Jednak w tej chwili w społeczeństwie panuje przekonanie, że obecne propozycje reform są technokratyczne i mało przejrzyste.
Nasze sprawozdanie zawiera szereg bardziej szczegółowych rekomendacji dotyczących wyzwania demograficznego – częściowo dlatego, że w odniesieniu do tych problemów podjęto już wcześniej próby wdrożenia bolesnych reform, z ograniczonym powodzeniem. Wśród tych pomysłów znajduję się między innymi:
Wnioski
Wszystkie trzy analizowane wyzwania to prawdziwe tykające bomby zegarowe. Natychmiastowe konsekwencje zaniechań w tych domenach są jednak znacznie słabsze od konsekwencji długoterminowych, dlatego decydenci odkładając na później wszelkie działania w obszarze polityki publicznej, rezygnują z narzędzi, które mogłyby w istotny sposób zaradzić najgorszym skutkom. Problemy te są również bardzo złożone, co oznacza, że jeśli decydenci mieliby podejmować trudne decyzje, musieliby to robić w warunkach znaczącej niepewności i często również w obliczu sprzeciwu opinii publicznej. Niemniej jednak nasza komisja stwierdziła, że istnieje wiele potencjalnych rozwiązań omawianych problemów, choć w wielu przypadkach będą one kosztowne lub społecznie niepopularne.
Starszy pracownik naukowy w katedrze im. Freda Bergstena, Peterson Institute; Emerytowany profesor ekonomii w katedrze im. Roberta Solowa, MIT
Dyrektor Toulouse School of Economics i Jean-Jacques Laffont Foundation. Pracownik naukowy CEPR
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.