W ostatnim czasie na łamach Obserwatora Finansowego ukazało się już kilka analiz na temat rosyjskiego sektora bankowego, Rosyjski sektor bankowy nie przypomina zachodniego, czy Rosyjskie banki nie przyjdą bo wolą inne inwestycje.
Jak przyjmowana jest aktywność Sberbanku w Wielkiej Brytanii piszemy w publikacji Gdyby Sberbank trafił do londyńskiego City.
Przy okazji warto przyjrzeć się nieco bliżej kondycji rosyjskiego sektora bankowego i Sberbanku.
Według dziennika Kommersant z 29 listopada, w październiku i w listopadzie – po raz pierwszy od załamania w roku 2008 – w skali całego rosyjskiego systemu bankowego suma wkładów długoterminowych zmniejszyła się o 5,2 proc., ale suma wkładów krótkoterminowych wzrosła o 0,43 proc. Zjawiska takie wystąpiły w 387 na 788 istniejących rosyjskich banków.
Od jesieni Ministerstwo Finansów i Bank Rosji udzielają im wsparcia, nie wiadomo jednak, czy będą z niego mogły skorzystać również mniejsze banki. Dodać można, że w wyniku strat poniesionych po przejęciu małych i średnich banków rosyjskich, musiały zaprzestać tam działalności lub ją ograniczyć banki Barclays, HSBC, BNP Paribas, Santander i Swedbank.
Sberbank – od cara Mikołaja
Sberbank Rossiji czyli (w skrócie) Bank Oszczędnościowy Rosji jest o 29 lat starszy od polskiego Banku Handlowego – powstał na mocy wydanego w r. 1841 dekretu cara Mikołaja I, który nakazał utworzyć kasy oszczędnościowe przy izbach skarbowych w Moskwie i Petersburgu. Po wpłacie pokaźnej wówczas kwoty 10 rubli, posiadaczem książeczki oszczędnościowej nr 1 został radca dworu, Nikołaj A. Kristofari. W roku 1860 Sberbank obsługiwał już około 500 osób dziennie i jak na owe czasy był znacznym eksperymentem społecznym, ponieważ rachunki oszczędnościowe posiadali w nim nie tylko dworzanie, kupcy, wojskowi i urzędnicy ale również popi i chłopi.
W latach rewolucji bankowi udało się zachować wkłady, ale musiał on informować władze o stanie kont jego klientów. W okresie NEP-u, jego oddziały zaczynają dokonywać przelewów, emitować obligacje i prowadzić nimi obrót. W latach wojny rozprowadzał on pożyczkę państwową i organizował zasilającą budżet loterię dla ludności. Od roku 1941 zostaje on włączony do finansowania prac nad bronią jądrową (co wydaje się datą o dwa lata przedwczesną – MK), przy czym – jak dyplomatycznie stwierdza się w jego oficjalnej historii, rolę taką pełni do dzisiaj. (Finansuje on też produkcję myśliwców SU-35).
Od roku 1987 Sberbank przechodzi przekształcenia formalne i organizacyjne, staje się bankiem oszczędnościowym ZSRR a po rozpadzie ZSRR jego rosyjska część zostaje przejęta przez Federację Rosyjską i jako Bank Oszczędnościowy ZSRR funkcjonuje w jej ramach do 1 stycznia 1992 r. W marcu 1991 r. powstaje Komercyjny Bank Oszczędnościowy Federacji Rosyjskiej Spółka Akcyjna. W styczniu 2001 r. jego 79 banków regionalnych zostaje przekształconych w 17 banków terytorialnych. Od września 2010 r. działa pod firmą „Sberbank Rossiji OAO” a po angielsku jest znany jako Sberbank.
W skład grupy Sperbanku w Rosji, na którą przypada 98 proc. aktywów, wchodzi obecnie centrala w Moskwie, 17 biur regionalnych, 521 oddziałów, 1562 punktów obsługi klienta banków terytorialnych, 17 320 innych punktów obsługi klienta oraz podmioty podrzędne Sberbank Leasing i (zajmujący się windykacją należności) Sberbank Capital. Poza Rosją, bankowe podmioty podrzędne działają na Białorusi (174 punkty obsługi klienta), w Kazachstanie (105) i na Ukrainie (80). Oddział Sberbanku istnieje w Indiach, a przedstawicielstwa w Niemczech i w Chinach. Wcześniej wspomniano też o dokonanych przezeń tegorocznych przejęciach w Rosji i w Austrii, 2 grudnia natomiast bank ten oznajmił, iż do marca obejmie 75 proc. zajmującej się emisją kredytu konsumpcyjnego w punkcie zakupu artykułów trwałego użytku podmiotu podrzędnego Cetelem w grupie BNP Paribas.
Na Sberbank przypada 47 proc. wkładow detalicznych wszystkich rosyjskich banków, 32 proc. rynku kredytów detalicznych, 31 proc. kredytów korporacyjnych i 27 proc. aktywów.
Z punktu widzenia koncentracji ryzyka, bank ten wyróżnia się niewielkim zaangażowaniem na niepewnym rynku budownictwa i nieruchomości (6 proc. portfela kredytów brutto i 28 proc. kapitału Tier 1). Jest natomiast w dość dużym stopniu zaangażowany w transakcje z wielkimi klientami korporacyjnymi – na 20 największych spośród nich przypada prawie 22 proc. portfela kredytów i 139 proc. kapitału Tier 1, jak też ze stronami powiązanymi. Są to spółki z większościowym udzialem skarbu państwa ich wypłacalność nie wzbudza więc zastrzeżeń, Moody’s ostrzega jednak, że naraża to również bank na możliwy konflikt interesów z kredytobiorcą.
Nie ma on problemów z płynnością. 11 proc. jego aktywów, to środki pieniężne i instrumenty obroty międzybankowego, zaś dodatkowe 16 proc. płynnych środków stanowią papiery skarbu państwa, banku centralnego i wielkich spółek. Cieszy się on większą, niż jego konkurenci lojalnością klientów indywidualnych, na których przypada 73 proc. wkładów. Moody’s ostrzega jednak, że w sytuacji, gdy 20 największych spółek przypada 34 proc. wkładów od osób prawnych, nawet przy dobrych stosunkach z owymi klientami, jest on narażony na skutki nagłego wycofania przez nich swoich środków.
Na giełdach rosyjskich Sberbank jest notowany od r. 1996. Od 4 lipca br. do obrotu w systemie International Book Order giełdy londyńskiej wprowadził on 1,35 mld ADR-ów, reprezentujących po 4 akcje każdy, które wszakże, jako tylko wprowadzone do obrotu (ATT) nie są tam notowane. Weszły one też do obrotu na giełdzie nowojorskiej.
Pozycja Sberbanku na świecie
W roku 2011 na liście Fortune 500 Sberbank zajął 298 miejsce. W lipcu 2010 r. pod względem kapitału T1, w klasyfikacji pisma The Banker uplasował się na 43 miejscu na świecie. W klasyfikacji Bloomberg Markets w czerwcu 2011 r. zajął 20 miejsce na liście najsilniejszych banków świata i był tam jedynym bankiem rosyjskim.
Bardzo wymownym sukcesem Sberbanku było zajęcie przezeń w maju 2011 r. 99 miejsca w klasyfikacji najcenniejszych marek świata sporządzanej przez Millward Brown Optimor. Przy wartości jego marki ocenionej na 8.535 mld USD, wyprzedził on wówczas, choć tylko o 96 USD, Goldman Sachs.
Wyrazem uznania dla Sberbanku było też wybranie w sierpniu br. Hermana Grefa (ur. w r. 1941) członkiem zarządu World Economic Forum (w skład jego International Business Council WFE wszedł on w r. 2009). Trafił on też na listę biznesmenów-ekscentryków prowadzoną przez rosyjską edycję Forbes, a w sondażu Niezawisimoj Gaziety zajął 39 miejsce na liście najskuteczniej działających lobbystów w Rosji.
Sberbank w swoim wcześniejszym wcieleniu był rosyjskim bankiem, który jako pierwszy w Rosji, w r. 1989 przystąpił do systemu płatniczego Visa. Rozwojowi intratnych, szybkich form emisji kredytu konsumpcyjnego w sklepach będzie służyć wspomniana współpraca z Cetelem. H. Gref zaprezentował też projekt punktów obsługi klienta nowej generacji, w których klient prowadzi dialog z systemem komputerowym podejmującym decyzje w czasie rzeczywistym i może przy tym korzystać z pomocy porad „wirtualnego doradcy”.
Będąca podmiotem podrzędnym grupy Sberbank spółka “Sberbank-AST” udostępniająca infrastrukturę elektronicznych licytacji i posiadająca 57 proc. udziału w tym rynku pod względem wartości transakcji, została w listopadzie br. wyróżniona tytułem rosyjskiej spółki roku.
Sberbank uczestniczy również w budowie największego w Rosji parku innowacji technicznych w dziedzinie informatyki, energetyki, łączności, technologii izotopowych i biotechnologii w Skołkowie pod Moskwą.
Na dziś, Bank Rosji ma 57,58 proc. kapitału zakładowego i 60,25 proc. akcji z prawem głosu na walnym zgromadzeniu. Zgodnie z rosyjskim ustawodawstwem, udział w Banku Rosji nie może zmniejszyć się poniżej 50 proc. + 1 akcja. Moody’s zwraca uwagę, że chociaż w ładzie korporacyjnym Sberbanku nie można dopatrzeć się jakichś konkretnych uchybień, zwłaszcza, że zmniejszył on liczbę przedstawicieli rządu w radzie nadzorczej z 12 do 8 a liczbę niezależnych jej członków zwiększył z 3 do 7, to tego rodzaju struktura właścicielska stwarza ryzyko, że przy podejmowaniu decyzji nie będzie on kierował się przesłankami finansowymi, ale politycznymi.
W swojej polityce kredytowej Sberbank już obecnie realizuje pewne cele społeczne. Na preferencyjnych warunkach udziela on kredytów hipotecznych lekarzom, nauczycielom itp., osiedlającym się na wsi. Przygotowywany jest też podobny program nakierowany na absolwentów wyższych uczelni, który ma przeciwdziałać ich emigracji. Przykładu wywierania na Sberbank politycznego, nacisku który prywatni akcjonariusze nie przyjęliby dobrze, dostarcza spotkanie G. Grefa z W. Putinem z 6 lipca b.r. Szef rządu powiedział podczas niego, że wynoszącą obecnie 11,5-12 proc. przeciętną stopę oprocentowania kredytów hipotecznych Gref musi stopniowo obniżyć do 8 proc., gdy najniższe oprocentowanie, jakie oferuje ten bank wynosi 8,5 proc. Ku chwale Grefa, zdobył się on na odpowiedź, że będzie to zależeć od warunków makroekonomicznych.
Autor jest korespondentem Obserwatora Finansowego w Londynie.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
