Wciągu ostatnich dwóch lat już 12 krajów Unii Europejskiej podniosło VAT. Z raportu International Tax Review wynika, że w zeszłym roku na całym świecie stawki VAT rosły. W niektórych krajach – np. w Szwecji dla tamtejszej gastronomii - planowane są wprawdzie obniżki podatkowe lub nowe zwolnienia, generalnie jednak tendencja wzrostu VAT utrzyma się.
(Opr. DG/CC BY-NC-SA My Tudut_
Wśród państw unijnych, które zdecydowały się na podwyżkę VAT są m.in.: Grecja, Wielka Brytania, Finlandia, Portugalia, Rumunia, Irlandia. Podwyżka tego podatku jest sposobem na ratunek w trudnych czasach kryzysu. Wpływy z podatków korporacyjnych dotkniętych recesją i spadkiem stawek mających na celu stymulowanie inwestycji są na całym świecie rekompensowane przez podwyżki VAT.
Podwyższać bez końca nie można
Podwyżka VAT raczej nie jest najmniej dotkliwym sposobem na ratunek budżetu.
– Jest po prostu najprostsza, podobnie jak podwyżka akcyzy – ocenia Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy, partner w KNDP. To wynika z charakteru podatków pośrednich. Podmiot, który je wpłaca do budżetu nie ponosi ich kosztu, gdyż pobiera podatek od nabywców. Łatwość i skuteczność podnoszenia podatków pośrednich dodatkowo wynika z tego, że ludzie muszą jeść, mieszkać, wysyłać dzieci do szkoły, a nie są to wydatki, z których można zrezygnować.
– Nawet jeśli ilość pieniędzy, które jako obywatele możemy wydać jest stała i po wzroście cen kupimy mniej, to wpływy podatkowe i tak wzrosną – wylicza Andrzej Nikończyk. Dodatkowo – jak podkreśla nasz rozmówca – wzrost ten można dość łatwo i precyzyjnie oszacować. Wiadomo więc o ile podnieść stawkę by osiągnąć zakładany cel budżetowy. Zatem to proste i efektywne rozwiązanie problemów budżetowych.
Z kolei Andrzej Pośniak, doradca podatkowy w kancelarii CMS Cameron McKenna, uważa, że podwyżka podatków wywołuje zazwyczaj znacznie mniej protestów społecznych niż reformy finansowe połączone z ograniczaniem pozycji kosztowych, taki jak przywileje emerytalne, subsydia, renty, zapomogi, itp. W dobie kryzysu, podwyższanie podatków jest zatem dość powszechne.
Andrzej Pośniak przyznaje również, że bardziej trafne jest zwiększenie obciążeń fiskalnych dotyczących konsumpcji (głównie VAT) niż podatków dochodowych. Efektywne wpływy do budżetu z tytułu podwyższonego VAT powinny być wyższe niż ewentualne wpływy z podwyższonego PIT/CIT. Na dodatek społeczny odbiór tej podwyżki powinien być mniej negatywny. Warto między innymi zwrócić uwagę, że VAT zasadniczo jest równy dla wszystkich, natomiast podatek dochodowy jest zazwyczaj oparty o progi podatkowe. Ma on zatem oddziaływanie nie tylko fiskalne, ale również społeczne.
Andrzej Nikończyk ostrzega jednak, że VAT nie możemy podnosić bez końca, bo zbyt wysoki poziom opodatkowania powoduje rozwój szarej strefy, operowanie w niej staje się jeszcze bardziej opłacalne. Podnosząc stawki państwo musi jednocześnie zwiększać intensywność kontroli, a to kosztuje.
Podnoszenie podatków dochodowych jest trudniejsze i znacznie mniej efektywne, gdyż wystąpienie zysku (dochodu do opodatkowania) zależy w dużej mierze od kondycji gospodarki.
– W kryzysie, gdy firmy ponoszą straty, wyższa stawka opodatkowania dochodu nie ma znaczenia dla wpływów budżetowych, gdyż brak jest podstawy opodatkowania i brak wpływów w ogóle, niezależnie od aktualnego poziomu stawek – wyjaśnia Andrzej Nikończyk.
Szukamy tańszych zakupów
Model socjalny przyjęty w większości rozwiniętych państw opierał się bardzo dużych wydatkach i nakładach ze strony państwa. Skutkowało to chronicznym deficytem budżetowym, który prędzej czy później musiał skończyć się kryzysem finansów publicznych. Ponieważ dla polityków cięcie wydatków budżetowych jest znacznie trudniejsze i bardziej ryzykowne niż podniesienie podatków, wiele państw w ostatnim okresie podwyższyło podatki.
Według Jerzego Martiniego, doradcy podatkowego w Baker&McKenzie, podwyżki VAT wpływają na gospodarkę w sposób mniej negatywny, niż np. podwyżki CIT, którego wysokość w dużej mierze decyduje o konkurencyjności podatkowej przedsiębiorstw zlokalizowanych w Polsce. Podwyższenie CIT skutkować mogłoby ograniczeniem inwestycji zagranicznych (inwestorzy wybieraliby państwa o niższych podatkach) oraz przenoszeniem istniejących przedsiębiorstw za granicę.
– Podwyżki VAT również jednak przynoszą negatywny efekt przez rozszerzenie szarej strefy. Im wyższy bowiem podatek obciążający konsumentów tym większa pokusa do dokonania zakupu „bez faktury” – uważa Jerzy Martini.
Dodatkowo, biorąc pod uwagę mobilność mieszkańców, wraz ze zwiększaniem się różnicy pomiędzy wysokością stawki VAT w Polsce a państwami sąsiednimi, rośnie skala zakupów zagranicą. Dotyczy to zwłaszcza towarów o większej wartości (np. laptopy, aparaty fotograficzne).
– Niestety prawdopodobnie również w najbliższym czasie rządzący w Polsce nie zdecydują się na niepopularne politycznie ograniczenie wydatków, stąd biorąc pod uwagę rosnące potrzeby budżetu istnieje prawdopodobieństwo dalszego podnoszenia podatków – mówi Jerzy Martini.
Ratunek dla polskiego budżetu
W Polsce podwyżki stawek VAT zostały skorelowane z sytuacją finansów publicznych. Mariusz Machciński, doradca podatkowy, partner w Stone & Feather Tax Advisory, podkreśla, że tegoroczna podwyżka oddaliła (choć nie wyeliminowała całkowicie – będzie można to ocenić jednoznacznie po zakończeniu roku) ryzyko przekroczenia limitu 55 proc. długu publicznego w relacji do produktu krajowego brutto. Mniejsze jest więc ryzyko wzrostu stawek VAT o kolejny punkt procentowy od 1 stycznia 2012 r.
– Spodziewane spowolnienie gospodarcze może natomiast skomplikować sytuację w latach kolejnych. Rząd w razie przekroczenia limitu długu zapewnił bowiem sobie automatyczne zwiększenie stawek VAT o kolejne punkty procentowe z limitem wyznaczonym na poziomie 25, 10 i 7 proc. – przypomina Mariusz Machciński.
Polska ze swoją polityką zwiększania stawek VAT wpisuje się zatem w trend ogólnoeuropejski. Kryzys gospodarczy wydrenował budżety państw, które teraz szukają dodatkowych źródeł wpływów budżetowych. Podwyżki stawek VAT, czy też wprowadzanie nowych podatków konsumpcyjnych (np. węgierski podatek od żywności i napojów o wysokiej zawartości cukrów, soli, węglowodanów i kofeiny) w dość prosty i szybki sposób wpływy te uzupełniają.
– Wzrost od 1 stycznia 2011 r. stawek VAT raczej nie wpłynął negatywnie na koniunkturę gospodarczą w Polsce. Dalsze podwyżki mogłyby jednak w większym stopniu przełożyć się na spadek konsumpcji lub zmianę jej struktury – stwierdza Mariusz Machciński.
I tutaj rządy europejskie, w tym również polski rząd, mają pole do popisu. Podwyżki podatków, w dłuższej perspektywie, mają bowiem sens o tyle, o ile towarzyszą im reformy strukturalne nakierowane na budowanie konkurencyjności gospodarki i stabilizację finansów publicznych.
Japonia, Stany Zjednoczone i Niemcy już teraz intensywnie rozwijają technologie miękkich robotów, widząc w nich możliwości przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Polska, z uwagi na potencjał w sektorze nowych technologii, ma szansę, aby się stać istotnym graczem w tej dziedzinie – uważa dr inż. Jan Klimaszewski z Instytutu Automatyki i Robotyki na Wydziale Mechatroniki Politechniki Warszawskiej, naukowiec specjalizujący się m.in. w robotyce współpracującej, sensoryce oraz elektronicznej skórze.
Boże Narodzenie to nie tylko czas radości i rodzinnych spotkań, ale również okres największej aktywności konsumenckiej w roku. Sezonowe trendy zakupowe wpływają na wyniki detalistów, strategie marketingowe i globalną gospodarkę. Jak zatem współczesny marketing i zmieniające się preferencje konsumentów kształtują to wyjątkowe święto? Na to i inne pytania odpowiedziała „Obserwatorowi Finansowemu” dr Agnieszka Wilczak z Katedry Marketingu na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
We współczesnej gospodarce technologia przyjęła nową rolę. Kiedyś była siłą napędową konkurencji i innowacji, obecnie może być wykorzystywana przez dominujące podmioty cyfrowe do ich tłumienia.
Czołowe globalne korporacje takie, jak Apple, Microsoft czy Amazon odgrywają niezwykle istotną rolę we współczesnym świecie. Niejednokrotnie stają się one bogatsze i potężniejsze niż państwa narodowe. Odgrywają także większą rolę w codziennym życiu i w naszych umysłach.
Dolar to obecnie globalna waluta rezerwowa. Czy jednak utrzyma swój status do 2050 r? A może upadnie w obliczu rosnącej siły konkurencji ze strony walut BRICS, złota lub bitcoina?
Listopadowy „Raport o inflacji” NBP, podobnie jak dwa poprzednie w 2024 r., przynosi niższą projekcję wzrostu PKB w I kwartale 2025 r. Ma on wynieść 3,3 proc. (w lipcu spodziewano się wzrostu o 4,3 proc, a w marcu nawet o 5 proc.). Przyczyny to kondycja gospodarki niemieckiej, niższa konsumpcja w Polsce i niższe inwestycje.
Przedstawiciele Unii Europejskiej i państw Mercosur, tj. Argentyny, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju, 28 czerwca 2019 r. osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie ambitnej i kompleksowej umowy handlowej. Wbrew licznym spekulacjom umowa nie została podpisana podczas szczytu państw G20 w Rio de Janeiro. Wiele wskazuje na to, że bilans tej umowy będzie niekorzystny dla polskiego sektora rolno-spożywczego.
Pandemia COVID-19 ujawniła kruchość łańcuchów dostaw, a problem ten ma głębokie korzenie – przekonuje Peter S. Goodman w książce „How the World Ran Out of Everything”.
Polacy pod względem stopy oszczędności znajdują się na szarym końcu w Europie. Za mało zarabiamy, za dużo wydajemy, a może nie mamy nawyku inwestowania pieniędzy?
W tym roku ogłoszenie przyznania kolejnej, już 56., Nagrody pamięci Alfreda Nobla z nauk ekonomicznych (The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel), potocznie nazywanej Nagrodą Nobla z dziedziny ekonomii, miało miejsce 14 października 2024. Otrzymali ją (w podziale na trzy równe części): Daron Acemoglu (Massachusetts Institute of Technology), Simon Johnson (Massachusetts Institute of Technology), James A. Robinson (University of Chicago).
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Wprowadzenie euro jest niebezpieczne z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Polska gospodarka jest jeszcze niedojrzała, różnice technologiczne, rozwój systemu finansowego, poziom konkurencyjności wymagają przyspieszonej modernizacji. Nasza gospodarka wychodzi dopiero z rozwoju zależnego, potrzebny jest czas.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
