Gwałtownie wzrastają koszty finansowania na rynku bankowym. Banki wymagają dokapitalizowania, ale kapitał jest coraz droższy. Aby sprostać wymaganiom banki będą musiały zmienić strategie i modele działania.
(Opr.DG/CC BY-SA kenteegardin)
Przed właścicielami i zarządami największych banków w USA, Europie i Japonii stoi dziś wiele zasadniczych wręcz pytań. W skrócie można streścić je tak: co powinien zrobić bank aby:
– Przetrwać i pozostać w rekach dotychczasowych właścicieli,
– Zwiększyć płynność swoich aktywów i poprawić ich jakość,
– Znaleźć nowe i tańsze finansowanie swojej działalności.
Pytania te dotyczą nie tylko wyboru strategii, ale także rozwoju technologii, pozwalającej bankom niższym kosztem lepiej sprostać oczekiwaniom klientów.
Zadanie jest tym trudniejsze, że sektor bankowy, jak chyba żaden inny, jest obszarem daleko idącej międzynarodowej integracji. W światowym sektorze bankowym mamy do czynienia z licznymi wzajemnymi zależnościami, wynikającymi z licznych powiązań kapitałowych, właścicielskich i technicznych. Można mówić o powiązaniach pionowych, poziomych, wynikających z zaangażowania kapitałowego, udziałach w bankowych aktywach i w pasywach. Wysoki poziom skomplikowania wzajemnych relacji sprawia, że jakiekolwiek zmiany muszą obejmować cały system bankowy i nie mogą ograniczać się do jednego banku. Takich odizolowanych od innych instytucji finansowych po prostu nie ma. Oznacza to także, że żadna poważniejsza zmiana strategii bankowej nie jest możliwa bez współdziałania z innymi bankami.
Koszty pozyskania kapitału będą wyższe
Kluczem do jakichkolwiek zmian jest ocena kosztu finansowania działalności bankowej. Koszt ten z uwagi na nowe wymogi adekwatności kapitałowej banku jest i będzie wyższy niż dotychczas. Ostrożne szacunki mówią, że aby zwiększyć adekwatność kapitałową banku o 1 do 2,5 proc. kapitału zaliczanego do pierwszej kategorii (Tier 1 – kapitał podstawowy, czyli akcyjny plus kapitał rezerwowy z zatrzymanych zysków) banki mające swoje siedziby w USA i w Unii Europejskiej potrzebują nawet do 300 mld dol. dodatkowego kapitału.
Nowe regulacje BIS (Banku Rozliczeń Międzynarodowych) i EBA (European Banking Authority) oprócz zwiększenia bezpieczeństwa funduszy na prowadzoną działalność zmierzają do stworzenia w bankach elastycznego buforu dobrej płynności aktywów i lepszego dopasowania terminów wymagalności aktywów z terminami zapadalności pasywów. Chodzi tu o zapewnienie płynności banków w warunkach niedopasowania terminów przepływu płynnych środków finansowych.
Sprawa zapewnienia płynności jest niebagatelna i obecnie bardzo newralgiczna. Czytając zalecenia BIS i EBA można zastanawiać się co dzisiaj znaczy termin płynne aktywa w banku, w sytuacji gdy super płynne dotychczas aktywa, takie jak obligacje rządowe krajów należących do strefy OECD (dotychczas miały one zerową stawkę wagi ryzyka) są umarzane i w praktyce wypadają poza praktykę obrotu bankowego. Te dotychczas bardzo dobre i płynne „papiery” dłużne krajów strefy OECD, z uwagi na możliwy dalszy niekorzystny rozwój sytuacji, stają się zdecydowanie mniej płynne.
Utrata płynności tych aktywów powoduje ryzyko owej, wspomnianej wcześniej luki czasowej w sumach bilansowych banków. Gros znajdujących się w obrocie obligacji rządowych ma przecież stałe terminy wykupu i stałe stopy procentowe. Znaczenie obligacji rządowych krajów OECD dla gospodarek krajowych, w tym sektora bankowego jest nadal niepodważalne, ale kryzys zadłużenia powoduje, że aktywami tymi jest o wiele trudniej zarządzać.
Regulatorzy wypowiadając się na temat sytuacji banków postulują zwiększenie przez nie bufora dobrej płynności. W praktyce oznacza to potrzebę zwiększania przez banki kapitałów własnych. W obecnym czasie jest to niezwykle trudne z uwagi na to, że pozyskanie nowego kapitału jest coraz droższe. Wolnego kapitału bowiem brakuje. Dostawcy muszą przy tym zaakceptować – co nie jest wciąż łatwe – że efektywność jego wykorzystania może okazać się znacznie niższa niż dotychczas, ze względu na zdecydowanie wyższy koszt finansowania działalności bankowej.
Trzeba będzie ograniczyć koszty działania
Właściciele kapitału i zarządy banków stoją w warunkach zaostrzonych wymogów adekwatności kapitałowej wobec takiej oto alternatywy: albo zmniejszyć zaangażowanie banków, ograniczyć skalę ich działania i wyzbyć się części posiadanych aktywów (poprawią się wówczas relacje aktywów do wielkości kapitału), albo dostarczyć nowy kapitał, godząc się na to, że efektywność jego wykorzystania może okazać się niższa niż dotychczas. Jest jednak jeszcze trzecie wyjście – ograniczyć koszty działania banków, zastosować nowoczesne technologie, próbując w ten sposób spełnić oczekiwania klientów, ale niższym kosztem.
W jakim kierunku podąży sektor bankowy? Spodziewam się, że postępująca w ostatnich latach w USA i w Unii Europejskiej konsolidacja sektora bankowego zostanie zastąpiona dywersyfikacją rynku bankowego i powstaniem, czy też reaktywacją innych podmiotów finansowych. Swoją opinię opieram na spodziewanej reakcji właścicieli banku na nieunikniony spadek zwrotu na kapitale wskutek wzrostu kosztu finansowania działalności bankowej.
Niektóre wyliczenia pokazują, że dyrektywa adekwatności kapitałowej CRD IV (Banki trzeba rekapitalizować, ale skąd wziąć kapitał) będzie do 2015 roku kosztować banki w strefie euro utratę około 1,5 proc. ROE (rentowność w relacji do aktywów).
Co w tej sytuacji zrobią banki? Można obawiać się, że większość zdecyduje się – dla szybszego osiągnięcia wymaganych wskaźników – na wyprzedaż aktywów. Nie ulega wątpliwości na pierwszy ogień pójdą dobre aktywa, gdyż najłatwiej sprzedaje się przecież dobre banki i dobre aktywa, a nie te które są problematyczne.
Inwestorzy będą musieli zaakceptować niższe ROE
Reakcje nie będą jednolite. W sytuacji nieuniknionej dywersyfikacji rynku bankowego, spodziewać się można także napływu do banków nowej kategorii inwestorów, takich którzy zaakceptują niższy zwrot na kapitale (niższe ROE) niż to miało miejsce w ostatnich latach. Nowi, akceptujący niższe ROE, właściciele banków mogą być skłonni także do akceptowania bardziej zrównoważonego rozwoju działalności banków. Akceptacja niższego ROE może zresztą wyjść bankom na zdrowie, które nastawiać się będą nie na maksymalizację krótkookresowych zysków, ale na bardziej stabilną pozycję w dłuższym okresie czasu (zrównoważony rozwój).
Zachowanie przyszłych, nowych inwestorów w bankach w UE i w USA będzie determinowane z jednej strony przez wymogi regulatorów (adekwatność kapitałowa, płynność), ale z drugiej także przez nie mniej istotne oczekiwania klientów banku.
Tylko łączne rozumienie obu tych potrzeb pozwoli nowym (a zapewne również dotychczasowym) inwestorom na skuteczną realizację nowych strategii banku.
Jakiego rodzaju nowe preferencje i zachowania klientów na rynkach UE i USA mam na myśli? Spodziewać można się:
– Ograniczenia konsumpcji, w tym zwłaszcza na kredyt. Oznaczać to będzie spadek popytu na wszystkie instrumenty kredytowe banków, od kredytu mieszkaniowego poprzez pożyczki, na kartach płatniczych kończąc;
– Zwrotu klientów w kierunku oszczędzania. Oznaczać to będzie wzrost popytu na depozyty bankowe w różnej formie. Spodziewać się w związku z tym można wojen cenowych banków o depozyty klientów. Jaka skala wojen może wchodzić w grę – wystarczy sobie uświadomić, że cena depozytu w banku hiszpańskim jest aktualnie dwa razy wyższa (w skali roku) niż rentowność na amerykańskich papierach wartościowych;
– Dominacji nowych kanałów dystrybucji w bankowości detalicznej. Spodziewać się można gwałtownego rozwoju bankowości on-line, z wykorzystaniem Internetu, tabletów i oczywiście telefonów. Dane z rynku amerykańskiego pokazują, że więcej niż 40 proc. operacji detalicznych, czyli sprzedaży produktów, jest już dziś dokonywana on-line. Ich wartość szacuje się na ponad 170 mld USD rocznie (dane za 2010 r.). Jeszcze lepiej wygląda to w krajach Europy, np. w Holandii, Finlandii, Norwegii, gdzie ponad 80 proc. klientów korzysta z bankowości wirtualnej, nie tylko transakcyjnej ale także dla potrzeb np. otwarcia rachunku. Istnieje ścisła zależność pomiędzy wzrostem wskaźnika korzystania z Internetu w ogóle, a rozwojem bankowości internetowej – klienci korzystający z Internetu wybierają zazwyczaj kontakt z bankiem przez Internet zamiast tradycyjnego kontaktu bezpośredniego w placówce banku.
Sceptycy przypominają przy tej okazji, że świat już raz przeżył 10 lat temu kryzys na rynku kapitałowym firm wysokich technologii (Hitech), których wartość była przeszacowana w stosunku do rzeczywistych możliwości. W bankowości zaowocowało to powrotem do rozwoju sieci bankowych w wydaniu klasycznym, czyli placówek z obsługą bezpośrednią. Wydaje się jednak, że obecnie więcej – potrzeba obniżenia kosztów i aktualne preferencje klientów – przemawia za szybszym rozwojem bankowości wirtualnej. Obecnie liczy się koszt i wygoda dla klienta. Z tym nowi (a także starzy) inwestorzy w kapitał banku muszą się liczyć. Dotyczy to jak najbardziej także polskiego rynku, na którym – wedle danych Eurostat za 2009 r. (dziś udział ten zapewne jest wyższy) pokazują, że 55 proc. polskich klientów banków korzysta już z Internetu.
Technologia, mniej ludzi, więcej elastyczności
Innym spodziewanym kierunkiem działania banków będzie obniżenie kosztów operacyjnych. Trzeba byłoby dokonać szczegółowej analizy wydatków banków na nowe technologie, w tym zwłaszcza na technologie IT. Ogólnie dostępne dane wskazują, że zaawansowane systemy IT, z których korzystają banki znacznie w ostatnich latach potaniały i nie stanowią już dziś zasadniczej pozycji wydatków w wydatkach operacyjnych banku. Przypuszczam więc, że banki krajów Unii Europejskiej i USA są w stanie dzięki rozwojowi bankowości on-line wygenerować znaczne oszczędności kosztem bankowości tradycyjnej.
Spodziewać można się w związku z tym ograniczenia w najbliższych latach sieci oddziałów bankowych w krajach UE i w USA. Postępować też będzie ograniczanie powierzchni zajmowanej na działalność operacyjną placówek bankowych. Nie ma uzasadnienia dla utrzymywania kosztu najmu powierzchni pod potrzeby mniejszej liczby pracowników bankowych.
Moduł jednostki bankowej w UE i US to teraz inny, mniejszy moduł. Wraz z migracją produktów bankowych z tradycyjnych oddziałów do kanałów elektronicznych nastąpi redukcja pracowników bankowych. Wydaje się, że tradycyjny oddział bankowy z 6 pracownikami zostanie zastąpiony zespołem 4 osobowym. Stąd nieunikniony jest przegląd bieżących kosztów operacyjnych związanych z najmem powierzchni przez banki na potrzeby 6 pracowników i określenie na nowo standardu metrażu dla 4 bankowców w oddziale. Mniejszy zespół bankowców w oddziale będzie jednocześnie musiał wykazać się większymi umiejętnościami i głębszą wiedzą o produktach. Prostą informację klient znajdzie sobie samodzielnie w Internecie. Wyższe mogą okazać się natomiast koszty marketingu i dodatkowego szkolenia personelu.
Wszystkie te nowe uwarunkowania i wymogi wpłyną także na zmiany w strukturze właścicielskiej banków w krajach UE i w USA. Nastąpi rozproszenie własności w bankach w miejsce dotychczasowej koncentracji i napływ nowych inwestorów, którzy zwykli dywersyfikować swój portfel inwestycji kapitałowych na różne dziedziny. Jednocześnie oczekiwania i preferencje klientów wpisują się w model banku na rynku USA i Unii Europejskiej, który będzie musiał wykorzystywać nowe kanały dystrybucji, w tym bankowość elektroniczną.
Kryzys finansowy powstał w sektorze bankowym, a potem przeniósł się do sektora finansów publicznych. Teraz wraca do sektora bankowego. Kto szybciej zrozumie, że będzie on musiał zmienić się – ma większe szanse na przeżycie.
Autor jest specjalistą w zakresie bankowości, finansów, makroekonomii. Pracował w Banku Handlowym i w Grupie KBC Polska
Droga energia, slowbalizacja, brak rąk do pracy, nadmierna biurokracja, wieloletnie zaniedbania inwestycyjne oraz opóźnienia technologiczne spętały potencjał rozwojowy Niemiec. Gospodarka przechodzi przez polikryzys– spowodowany wieloma czynnikami – na który nie ma prostej odpowiedzi w postaci np. pakietu koniunkturalnego lub jednej, porządnej reformy. RFN potrzebuje w istocie polireformy – dziesiątków drobnych korekt, które jednak jako całość określą na nowo równowagę między rynkiem a państwem.
W ciągu ostatnich 200 lat bankowość centralna przeszła poważną ewolucję, zmieniały się jej zadania oraz reguły polityki pieniężnej. Tekst pokazuje z tej perspektywy dwa banki centralne: Bank Polski (1828–1866) oraz Bank Polski SA (1924–1939). Akcent położono na okoliczności ich powstania oraz intencje i oczekiwania projektodawców, które zdeterminowały statutowy zakres ich uprawnień. Pokazano trudne wybory odnośnie do priorytetów i gradacji celów, przed jakimi stawiała je rzeczywistość gospodarcza. Okoliczności te skłaniały do pytań o właściwe cele i zasady funkcjonowania banków centralnych, tworzyły przestrzeń dla ścierania się koncepcji swoistego bankowego wariabilizmu i statyzmu.
W niedawnych badaniach zasugerowano, że wynagrodzenia poniżej prawnie ustalonej płacy minimalnej są zaskakująco powszechnym zjawiskiem. W niniejszym artykule omówiono tzw. „kradzież płac” w Stanach Zjednoczonych oraz jej wpływ na wzrost wynagrodzeń, który mógłby być udziałem pracowników.
Pierwszym prezesem Banku Polskiego SA został Stanisław Karpiński - wybitny ekonomista, bankowiec i minister skarbu. Jako teoretyk i praktyk cieszył się niekwestionowanym autorytetem zarówno w środowisku bankowym, jak i politycznym.
W kwietniu przypada 100. rocznica utworzenia Banku Polskiego SA oraz wprowadzenia złotego do obiegu. Z tej okazji 11 kwietnia odbyła się konferencja „Narodowy Bank Polski – nowy horyzont” poświęcona głównie teraźniejszości i przyszłości.
„Najwyższym dobrem naszym jest nasza państwowość, którą musimy postawić na wysokim poziomie i zabezpieczyć jej całkowitą niezależność. Dla dobra tej naszej państwowości musimy dawać wszystko, co tylko jest w naszej mocy. […] Podstawą zdrowego rozwoju życia gospodarczego oraz siły finansowej państwa jest zdrowa i silna waluta. W celu jej stworzenia i zachowania musi całe społeczeństwo ponosić znaczne ofiary” – o tych słowach, skreślonych przez Władysława Grabskiego, powinien pamiętać każdy polityk, któremu dobro Polski leży na sercu. Wszyscy muszą o tym pamiętać, bo w tych kilku zdaniach zarysowany został cel i zobowiązanie, do realizacji których powinniśmy dążyć jako ludzie wolni i ceniący swoją wolność.
Najnowsze wydanie „Obserwatora Finansowego” ukazuje nam wizje przyszłości bliskiej i dalekiej. W tym numerze, najlepsi eksperci postarają się odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań, dotyczących sztucznej inteligencji i tego jak generatywna AI wpłynie na bankowość, edukację oraz inne dziedziny naszego życia.
Nieefektywność nadzoru prowadzi do występowania nieprawidłowości i nadużyć na rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce – taką sensacyjną tezę stawiają autorzy monografii „Nieprawidłowości i nadużycia na rynku funduszy inwestycyjnych”.
Sztuczna inteligencja powoli zmienia sposób działania banków i instytucji finansowych. Pomaga im zredukować ciężar biurokracji, ale także podejmować szybsze decyzje oraz utrzymywać efektywny kontakt z klientami. A będzie jeszcze lepiej. W perspektywie czeka kilkunastoprocentowy wzrost EBITDA.
Budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego wzmocniłaby znacznie pozycję Polski w europejskiej gospodarce – stwierdził w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym" dr Andreas Wittmer, dyrektor zarządzający Centrum Badań Lotniczych na Uniwersytecie w St. Gallen.
Dywersyfikacja metod płatności, rozumiana jako poszerzanie dostępnej ich gamy, zwiększa wybór płatników i odbiorców płatności, stymuluje konkurencję na rynku i innowacyjność dostawców usług płatniczych, redukuje ryzyko, ponieważ uniezależnia rynek płatności od jednego, potencjalnie dominującego systemu płatności. Podobnie ma się sprawa z formami pieniądza, które się uzupełniają a jednocześnie konkurują i substytuują wzajemnie.
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Portal ekonomiczny NBP „Obserwator Finansowy” ponownie znalazł się w czołówce najbardziej opiniotwórczych mediów w kategorii „Media ekonomiczne i biznesowe”, wyprzedzając m.in. „Parkiet”. Wzrost cytowalności treści publikowanych na łamach serwisu wzrósł w kwietniu w odniesieniu do marca 2023 r. o 37 proc.
Sytuacja gospodarcza w Polsce na tle innych krajów przedstawia się korzystnie. Warto zauważyć, że w szybkim tempie nadrabiamy dystans dzielący Polskę od poziomu życia w wybranych państwach europejskich. W ciągu ostatnich czterech lat dynamika wzrostu PKB plasowała Polskę powyżej innych krajów europejskich, zarówno strefy euro, w tym Niemiec i Francji, jak i krajów Unii Europejskiej z własną walutą, np. Czech.
Większość polskich przedsiębiorców odczuła skutki wojny w Ukrainie, choć jej wpływ oceniają w zróżnicowany sposób – wynika z badania przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
