Często nie zdajemy sobie sprawy z rzeczywistego stopnia nierówności dochodowych, a poglądy poszczególnych osób na temat tego, czy zróżnicowanie dochodów jest „sprawiedliwe”, są silnie uzależnione od ich własnej pozycji w rozkładzie dochodów. Nierówności dochodowe w obrębie własnej grupy edukacyjnej lub zawodowej danej osoby są uznawane za szczególnie niesprawiedliwe.
To są główne ustalenia, które autorzy Kristoffer B. Hvidberg, Claus Kreiner oraz Stefanie Stantcheva przedstawili w swoim nowym artykule pt. Social Position and Fairness Views (Pozycja społeczna a poglądy na temat nierówności dochodowych; NBER Working Paper 28099). W swojej pracy autorzy analizowali dane z badań ankietowych przeprowadzonych na dużej próbie osób w wieku 45-49 lat w Danii. Analizowane dane dotyczyły aktualnych dochodów ankietowanych, a także ich postrzegania własnej względnej pozycji w rozkładzie dochodów oraz ich opinii co do tego, czy ta pozycja jest sprawiedliwa. Badacze porównali te informacje z danymi administracyjnymi dotyczącymi rzeczywistych pozycji respondentów w rozkładzie dochodów, historii dochodów, wydarzeń życiowych oraz grup „referencyjnych” w oparciu o poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania, sektor pracy i płeć.
Większość osób uważa, że inne osoby mają dochody bardziej zbliżone do nich niż ma to miejsce w rzeczywistości. Stopień błędnych wyobrażeń nie jest jednak duży. Oprócz osób o najwyższych i najniższych dochodach, pracownicy na różnych pozycjach w rozkładzie dochodów ogólnie są w stanie dość dobrze określić medianowy poziom dochodów, a ich przewidywania w tym zakresie zwykle nie odbiegają od rzeczywistej wartości o więcej niż 5 proc.
Jeśli chodzi o poglądy w kwestii sprawiedliwości, za najbardziej niesprawiedliwe respondenci uznają nierówność dochodową w ramach własnej grupy edukacyjnej oraz nierówność dochodową między osobami na tych samych stanowiskach. Są to również grupy referencyjne, w ramach których faktyczny stopień nierówności dochodowych jest najczęściej niedoszacowany. Osoby o niższych dochodach przeszacowują swoją własną pozycję w swoim sektorze pracy: osoby znajdujące się w 20. centylu rozkładu dochodów uważają średnio, że znajdują się powyżej 40. centylu. Odwrotny trend obserwowany jest w przypadku osób o wysokich zarobkach, choć jest on słabszy.
Osoby o wyższych zarobkach uważają również, że dochody danej osoby zależą w większym stopniu od jej wysiłków niż od szczęścia.
Poglądy na temat tego, czy zróżnicowanie dochodowe jest sprawiedliwe, są powiązane z obecną pozycją zarobkową respondenta. Osoby o wyższych zarobkach systematycznie uznają różnice dochodowe w ramach swoich grup referencyjnych za mniej niesprawiedliwe, niezależnie od tego, czy ich wysoka pozycja w grupie jest rzeczywista czy tylko domniemana. Osoby o wyższych zarobkach uważają również, że dochody danej osoby zależą w większym stopniu od jej wysiłków niż od szczęścia.
We wszystkich grupach referencyjnych osoby, które w ciągu ostatnich sześciu lat doświadczyły negatywnych zdarzeń życiowych – bezrobocia, niepełnosprawności lub hospitalizacji – znacznie częściej uznają nierówności za niesprawiedliwe. Osoby, które doświadczyły niepełnosprawności, rzadziej podzielają opinię, że dochody danej osoby zależą w większym stopniu od wysiłku niż od szczęścia. Natomiast osoby, które uzyskały awans, rzadziej uznają nierówności za niesprawiedliwe, zwłaszcza w swoim własnym sektorze.
Ogólnie rzecz biorąc, nierówności dochodowe są uznawane za mniej niesprawiedliwe przez osoby, które przeszacowują swoją własną pozycję w rozkładzie dochodów. Kiedy takie osoby uzyskują informację na temat swojej rzeczywistej pozycji, ich przekonania zrównują się z poglądami osób będących na tym samym poziomie dochodów, które nie przeszacowywały wcześniej swojej pozycji.
Artykuł pochodzi z The NBER Digest z marca 2021 r.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
