(Intel Free Press, CC BY)
Czy system patentowy jest korzystny dla nowo powstałych przedsiębiorstw? Na pierwszy rzut oka odpowiedź twierdząca na to pytanie wydaje się oczywista. W związku z tym wydawałoby się, że przyznanie im praw własności do tych wartości niematerialnych powinno zapewnić takim firmom możliwość rozwoju bez zagrożenia, że ktoś inny skopiuje ich pomysły.
Pomimo tych oczywistych korzyści, badacze akademiccy i przedsiębiorcy często krytykowali system patentowy. Argumentowali, że system ten generuje wysokie koszty wejścia, które przewyższają wynikające z niego korzyści w niektórych obszarach technologicznych, w szczególności w technologiach informacyjnych i komunikacyjnych.
Jak pisał Lemley w 2012 r. „Niepokojący jest fakt, że nasze najszybciej rozwijające się i najbardziej innowacyjne branże, które generują najwięcej innowacji i najwięcej pieniędzy, na ogół nie cierpią systemu patentowego. Postrzegają one patenty jako podatek i koszt innowacji, a nie jako korzyść z ich tytułu.”
W pierwszej pracy, w której uzyskano wiarygodne dowody przyczynowe pozytywnego wpływu posiadania patentów na nowe firmy, Farre-Mensa i in. (2017) stwierdzili, że start-upy, które uzyskały patenty, miały po pięciu latach średnio o 55 proc. wyższy wzrost zatrudnienia oraz o 80 proc. wyższy wzrost sprzedaży. Stwierdzono również, że dalsze działania innowacyjne podejmowane przez firmy, które uzyskały patenty, cechowały się wyższą jakością i że łatwiej było im uzyskać finansowanie z funduszy venture capital.
Wcześniej, wraz z Rosemarie Ziedonis odkryłyśmy, że menedżerowie z branży półprzewodników uważają za główną korzyść systemu patentowego ułatwianie start-upom pozyskiwania finansowania z funduszy venture capital (Ziedonis i Hall 2001). Graham i in. (2009) badając przedsiębiorców i inwestorów w sektorach biotechnologii, urządzeń medycznych i oprogramowania, stwierdzili, że obie grupy uznawały, że ważnymi motywami uzyskania patentów jest finansowanie i możliwość uzyskania lepszej ceny przy wyjściu z inwestycji. Było tak zwłaszcza w dziedzinie biotechnologii i urządzeń medycznych. Wyniki te są spójne z badaniami dotyczącymi znaczenia patentów w różnych branżach (Cohen i in. 2000).
W większości innych badań w zakresie patentów i dostępu do finansowania dla start-upów stwierdzono istnienie korzystnego związku. W przeciwieństwie do pracy Farre-Mensy i in. (2017), w żadnym z tych badań nie dokonano pełnego rozróżnienia pomiędzy patentami jako sygnalizatorami dobrego pomysłu i patentami jako prawami własności.
W związku z powyższym zaskakujące jest moje odkrycie, że jedynie niewielka ilość start-upów uzyskuje patenty, nawet gdy mają one wsparcie funduszy venture capital. Najczęstsze przyczyny rezygnacji z ubiegania się o patenty opisywane przez Grahama i in. (2009) obejmowały wysokie koszty oraz chęć utrzymania danego wynalazku w tajemnicy. Jako powód rzadziej podawano brak nadającego się do opatentowania wynalazku.
Wielu przedsiębiorców i badaczy krytykuje sposób funkcjonowania systemu patentowego dla nowych podmiotów rynkowych z uwagi na:
– koszty licencji – w przypadku skumulowanych innowacji, koszty licencjonowania w patentowanych technologiach mogą okazać się zbyt wysokie;
– sprzedaż patentów – istnienie rynku wtórnego, dzięki któremu patenty mogą być sprzedawane w momencie zakończenia działalności firmy, ma negatywny wpływ na firmy, które przetrwały na rynku.
Dostępne są niepotwierdzone dowody – pochodzące z wywiadów z firmami i funduszami venture capital – dotyczące pierwszego problemu (Ito 2005, Federalna Komisja Handlu USA 2003, Departament Sprawiedliwości USA i Federalna Komisja Handlu USA 2007), a także pewne szacunki odnośnie kosztów.
Rynek wtórny jest ważny, aby uzyskać wartość odzyskiwalną (salvage value) patentów i innych aktywów z obszaru własności intelektualnej dla inwestorów, którzy zainwestowali pieniądze w start-upy, które upadły. Jeśli inwestorzy są w stanie uzyskać jakąś wartość z patentów po upadku firmy, zmniejsza to koszt pozyskania kapitału dla start-upu. Jak dotąd rynki dla patentów są w powijakach lub w najlepszym razie na wczesnym etapie rozwoju. Głównymi sprzedawcami na tych rynkach są duże spółki operacyjne, a nie start-upy (Hall 2018). W idealnym świecie na rynkach patentowych dochodziłoby do alokacji technologii do tych firm, które są w stanie je wykorzystać w najbardziej zyskowny i efektywny sposób. Prowadziłoby to do zwiększenia ogólnego poziomu dobrobytu. Jednak istniejące dowody wskazują, że te patenty kupowane są z powodów, które najczęściej nie obejmują rzeczywistego wykorzystania chronionej technologii.
Dowody dotyczące ogólnego wpływu systemu patentowego na start-upy, a także szerzej na innowacje, są niejednoznaczne. Patenty wydają się pomagać niektórym start-upom uzyskać finansowanie, ale koszty są tak wysokie, że zniechęcają wiele firm do korzystania z nich. Korzyści dla start-upów wynikające z istnienia rynku wtórnego dla aktywów patentowych są jeszcze trudniejsze do rozpoznania.
Bronwyn Hall jest emerytowaną profesor ekonomii Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.
Artykuł po raz pierwszy ukazał się w VoxEU.org (tam dostępna jest pełna bibliografia). Tłumaczenie i publikacja za zgodą wydawcy.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
