Profesor ekonomii na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu, członek Rady Polityki Pieniężnej w kadencji 2016–2022
(©GettyImages)
Za szczególnie interesujące można uznać stwierdzenia analityków japońskiej agencji ratingowej R&I, którzy w swoim raporcie napisali, że ,,pomimo kontynuowania stosunkowo ekspansywnej polityki fiskalnej, oczekiwana jest poprawa równowagi fiskalnej po zakończeniu działań antyinflacyjnych”, a ,,również wskaźnik długu publicznego jest pod kontrolą”. W świetle tego ostatniego wniosku warto zauważyć, że relacja długu publicznego do PKB w Polsce kształtowała się w 2022 r. na niższym poziomie, niż w UE, a także na niższym poziomie, niż w strefie euro. Polska gospodarka oceniana jest prawdopodobnie jako mocna z fundamentalnego punktu widzenia nie tylko przez inwestorów finansowych.
Inwestorzy zainteresowani dokonując bezpośrednich inwestycji zagranicznych podejmują określone działania, o czym świadczy na przykład pojawienie się informacji o inwestycji amerykańskiej spółki Intel, produkującej półprzewodniki, w Miękini koło Wrocławia. Zważywszy także na to, że stopa bezrobocia w naszym kraju jest bardzo niska na tle zdecydowanej większości państw członkowskich Unii Europejskiej można z przekonaniem powiedzieć, że polska gospodarka jest bardzo mocna i jesteśmy świadkami w dużym stopniu sukcesu gospodarczego, co jak widać doceniają także i te podmioty zagraniczne, które chcą w Polsce inwestować np. budując nowe fabryki.
Zobacz również: https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/rynki-finansowe/bankowosc/repolonizacja-kapital-jednak-ma-ojczyzne/
Potrzebna jest dalsza repolonizacja naszej gospodarki
Aby ten sukces uznać za pełny brakuje pojawienia się kolejnych etapów repolonizacji poszczególnych segmentów naszej gospodarki. To w dużym stopniu zadanie dla przyszłych naszych pokoleń. Aby do takiej repolonizacji mogło dość potrzebna jest wiara w polskie siły i nie przejmowanie się nadmiernie tym, co sądzi o nas zagranica. Z tego punktu widzenia ważne jest podejmowanie wszystkich tych działań, które będą miały na celu budowanie dumy narodowej.
Repolonizacja polskiej gospodarki pozostaje długoterminowym zadaniem, ale warto zauważyć, że w tym zakresie w ostatnich latach odnieśliśmy już przecież istotne sukcesy. np. I tak bank Pekao SA powrócił z włoskich rąk w polskie ręce. Ponadto dzięki aktywności PKN Orlen udało się dokonać repolonizacji mediów lokalnych poprzez przejęcie ich z rąk niemieckich. Takie sukcesy możliwe były dlatego, że uświadamialiśmy sobie, jak ważne jest budowanie suwerenności gospodarczej naszego kraju i pojawiła się determinacja w realizacji działań mająca na celu zwiększenie udziału polskiej własności w poszczególnych segmentach naszej gospodarki. Taka determinacja była możliwa dlatego, że władza publiczna podjęła odpowiednie działania duchem patriotyzmu gospodarczego.
Patriotyzm gospodarczy motorem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski
Patriotyzm gospodarczy może być motorem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Skoro przez patriotyzm rozumie się miłość do Ojczyzny, to w takim razie patriotyzm gospodarczy można rozumieć jako miłość do Ojczyny w obszarze gospodarki. Osobiście wyróżniam patriotyzm gospodarczy oddolny oraz odgórny. Przez patriotyzm gospodarczy oddolny można rozumieć ogół tych wszystkich działań podejmowanych przez konsumentów oraz przedsiębiorców, których celem jest popieranie w swoich wyborach gospodarczych tego, co rodzime. Przykładowo w odniesieniu do konsumentów patriotyzm gospodarczy, zwany też w tym przypadku patriotyzmem konsumenckim sprowadzać się będzie do preferowania w swoich wyborach towarów oferowanych przez producentów postrzeganych jako producenci krajowi oraz usług świadczonych przez usługodawców postrzeganych, jako usługodawcy krajowi.
Patriotyzm gospodarczy może być motorem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Skoro przez patriotyzm rozumie się miłość do Ojczyzny, to w takim razie patriotyzm gospodarczy można rozumieć jako miłość do Ojczyny w obszarze gospodarki
Patriotyzm oddolny był silnie rozwinięty w okresie zaborów, kiedy nasi rodacy wcielali w życie hasło ,,swój do swojego po swoje”. Taka postawa została bardzo dobrze przedstawiona w serialu ,,Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”. Pokazano tam różne działania Polaków w zaborze pruskim, którzy tworzyli różne przedsięwzięcia gospodarcze, na przykład banki spółdzielcze, sklepy czy też fabryki. Także i dziś patriotyzm gospodarczy o charakterze oddolnym jest obecny w naszej rzeczywistości gospodarczej. Tworzy się wręcz moda na polskość.
Potrzebna wiedza o strukturze własnościowej podmiotów gospodarczych
Z badań socjologicznych przeprowadzonych na grupie krajów europejskich, wynika, że Polska zajmuje drugie miejsce w Europie pod względem stopnia patriotyzmu konsumenckiego. Oczywiście konsumenci chcący podejmować decyzje o podłożu patriotycznym powinni mieć prawo do uzyskania wiedzy np. o strukturze własnościowej poszczególnych podmiotów gospodarczych działających na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Pewną pomocą w tym może być np. publikowana co roku lista 500, opracowywana na zlecenie gazety „Rzeczpospolita”. Obejmuje ona różne podmioty gospodarcze i na niej dokładnie zaznaczono, które z nich są polskie, a które zagraniczne.
Istotną pomocą dla konsumentów jest aplikacja „Pola”, której użytkowanie pozwala określić polskość poszczególnych produktów w czasie wizyty w sklepie. Warto zauważyć, że twórcy tej aplikacji otrzymali nagrodę prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dr. Andrzeja Dudy wręczoną z okazji Święta Niepodległości. To bardzo ważne wydarzenie pokazuje, iż w dzisiejszym świecie patriotyzm gospodarczy jest jedną z tych form patriotyzmu, za którą opowiada się także prezydent Polski. To wielkie umocnienie dla naszych wszelkich działań.
Potrzeba przynależności ważną cechą działania człowieka
Istotną rolę w kształtowaniu postaw patriotyzmu gospodarczego odgrywają też sportowcy. Pojawiają się m.in. w reklamach polskich produktów i usług. W kontekście patriotyzmu konsumenckiego warto zauważyć, że jest on jedną z potrzeb członków wspólnoty narodowej. Można tu nawiązać do koncepcji tzw. piramidy potrzeb stworzonej przez Abrahama Maslowa, który twierdził, że po zaspokojeniu potrzeb biologicznych i potrzeby bezpieczeństwa kolejną bardzo ważną potrzebą jest potrzeba przynależności. Może być ona realizowana także przez patriotyzm gospodarczy.
Zobacz również: https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/eksporterzy-pod-wlasnym-i-cudzym-logo/
Patriotyzm gospodarczy od strony przedsiębiorcy
Warto nawiązać do zagadnienia bojkotu konsumenckiego. Bojkot, w tym bojkot towarów zagranicznych, jest prawem klienta. O koncepcji bojkotu w walce ekonomicznej między narodami pisał znany przedwojenny polski ekonomista prof. Roman Rybarski. Wielką zasługę w propagowaniu idei patriotyzmu konsumenckiego miał śp. prof. Witold Kieżun, który w swoich wypowiedziach podkreśla rolę obrony tego, co polskie, w sferze gospodarczej.
W kontekście zagadnień związanych z tematyką patriotyzmu gospodarczego w ostatnich latach wiele mówi się w naszym kraju o społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Dyskusja ta ma swój związek z refleksją dotyczącą celów działalności przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej. W sposób bardziej szczegółowy wspominam o tym w swej książce „Patriotyzm gospodarczy” wydanej przez Wydawnictwo Zysk i S-ka.
W tym kontekście pojawiają się niejako dwa sposoby myślenia. Z jednej strony mamy zwolenników tezy, iż jedynym celem przedsiębiorstwa powinno być maksymalizowanie zysku. Ten sposób rozumowania nawiązuje do sposobu myślenia typowego dla krajów anglosaskich, przede wszystkim USA czy też Wielkiej Brytanii. Z drugiej strony są ci, którzy uważają, że przedsiębiorstwo musi uwzględniać w swojej działalności dążenie do zysku, ale nie powinien to być jedyny cel jego działalności. Tego typu myślenie jest typowe dla takich krajów jak: Japonia, Niemcy czy też Francja.
Duże znaczenie w dyskusji nad celami działalności przedsiębiorstwa odgrywa katolicka nauka społeczna. Święty Jan Paweł II w encyklice „Centesimus annus” w punkcie 35 wskazał, że zysk z działalności przedsiębiorstwa ma oczywiście swoje znaczenie, ale jego celem powinno być przetrwanie przedsiębiorstwa jako grupy osób – jako wspólnoty. Tego typu myślenie powinno być coraz szerzej promowane, gdyż ma ogromne znaczenie także z punktu widzenia sytuacji na rynku pracy.
Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa znajduje swój wyraz m.in. w tworzeniu różnych indeksów giełdowych, które z założenia obejmują tylko te podmioty gospodarcze, które spełniają kryteria tak czy inaczej rozumianej społecznej odpowiedzialności. Przykładowo warszawska giełda papierów wartościowych (GPW) utworzyła indeks Respect, obejmujący takie przedsiębiorstwa, które spełniają trzy grupy kryteriów. Po pierwsze, spółka powinna realizować określone cele ekologiczne, po drugie, powinna spełniać określone wymogi związane z realizacją tzw. ładu korporacyjnego, czyli sposobu kierowania przedsiębiorstwem, a po trzecie, powinna spełniać określone wymogi związane z zagadnieniami pracowniczymi. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa może być także powiązana z patriotyzmem gospodarczym.
W przypadku przedsiębiorstw państwowych można bowiem oczekiwać szczególnego zaangażowania w projekty mające wydźwięk patriotyczny
Rola spółek SP w promowaniu patriotyzmu gospodarczego
Spółki Skarbu Państwa przyznają się np. do współfinansowania różnych ważnych przedsięwzięć o charakterze kulturalnym czy też edukacyjnym. W przypadku przedsiębiorstw państwowych można bowiem oczekiwać szczególnego zaangażowania w projekty mające wydźwięk patriotyczny. Mówiąc o związkach społecznej odpowiedzialności z patriotyzmem gospodarczym, szczególnie warto podkreślić rolę takich podmiotów gospodarczych, których kierownictwo, a przede wszystkim właściciele, za jeden z ważnych celów uważają utrzymanie polskiego charakteru przedsiębiorstwa.
Warto przy okazji odwołać się do pewnego przypadku. Otóż zapytano kiedyś prezesa pewnej japońskiej firmy, czy to, że w innym kraju są niższe podatki, może skłaniać go do przeniesienia siedziby firmy za granicę. Odpowiedział, że jego firma nie może tak postąpić, gdyż wówczas uległyby likwidacji miejsca pracy w jego ojczyźnie, a on czuje się odpowiedzialny za swoją społeczność, w której funkcjonuje. Taka postawa jest godna poparcia i powinna być promowana także we wszystkich polskich placówkach edukacyjnych – szkołach podstawowych, średnich i wyższych.
Ważne jest mieć świadomość, iż u źródeł społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa i jej związku z patriotyzmem gospodarczym leży w dużym stopniu wychowanie polskiej młodzieży do podjęcia przez nią określonych działań w sferze zawodowej. Istotnym elementem spajającym naród są zarówno sukcesy, w tym także sportowe, jak również wydarzenia tragiczne. W tych wszystkich sytuacjach jesteśmy skłonni jako Polacy szczególnie myśleć o sobie jako wspólnocie.
Konsumenci chcący podejmować decyzje o podłożu patriotycznym powinni mieć prawo do uzyskania wiedzy np. o strukturze własnościowej poszczególnych podmiotów gospodarczych działających na terenie Rzeczypospolitej Polskiej
Konsumenci też prowadzą politykę gospodarczą
Propagując idee patriotyzmu gospodarczego, warto pamiętać, że tworzymy przez to dobrą modę na codzienną dbałość o Polskę, w tym przypadku w sferze gospodarczej. Pojawiają się czasem nawet opinie, że decyzje konsumentów, także te motywowane patriotyzmem, mogą mieć nawet większe znaczenie niż poszczególne wybory prezydenckie czy parlamentarne. Oczywiście mają ogromne znaczenie, ale decyzje konsumenckie podejmowane są przecież o wiele częściej, praktycznie każdego dnia. W związku warto uświadomić sobie, jak ważną rolę w rozwoju naszego kraju może mieć patriotyzm gospodarczy.
Warto promować patriotyzm gospodarczy w szkołach
Ogromną rolę w kształtowaniu patriotyzmu gospodarczego może odegrać również polska szkoła. Najlepiej, aby tematyka patriotyzmu gospodarczego poruszana była przez nauczycieli różnych przedmiotów. Na przykład na zajęciach z języka polskiego, gdzie podkreślano by wagę utrzymania własnego języka jako istotny atrybutu naszej narodowości. Podobnie podczas zajęć z historii, gdzie przedstawiano by np. różne aspekty pracy organicznej prowadzonej w XIX w. pod zaborami. Warto nasycić elementami patriotyzmu gospodarczego przedmiot wiedza o społeczeństwie, gdzie można by omówić katalog powinności obywatelskich oraz obowiązków władzy w zakresie patriotyzmu gospodarczego. Być może w ramach wychowania do życia w rodzinie można przedstawić charakterystykę firm rodzinnych. Oczywiście wielką rolę odgrywają zajęcia z religii, a także z etyki, gdzie też mógłby być podejmowany temat patriotyzmu.
Polskie uczelnie powinny promować patriotyzm gospodarczy
Ogromną rolę w promowaniu patriotyzmu gospodarczego mogą odgrywać również polskie uczelnie. Pojawiają się tam ludzie, którzy będą w przyszłości pełnić ważne funkcje publiczne. Jak zapoznamy się z życiorysami osób pracujących w różnych przedsiębiorstwach, instytucjach publicznych, w mediach itd. to zauważymy, że zdecydowana większość z nich ma wykształcenie wyższe.
W związku z tym jest bardzo ważne, aby studenci nie tylko zdobywali wiedzę, ale także aby spotykali się na uczelniach z takimi naukowcami, którzy będą przekazywali im podstawy myślenia patriotycznego, a także wskazywali, w jaki sposób można realizować patriotyzm w różnych sytuacjach, z którymi spotykają się w życiu. Jeżeli zależy nam na tym, żeby nasze elity były kształtowane w duchu narodowym, to należy dbać nie tylko o wiedzę, lecz także o odpowiednie ukształtowanie konkretnego człowieka.
Jeżeli chcemy, aby uczelnie służyły Polsce, to ważne jest, aby dominował na nich patriotyczny sposób myślenia
Człowiek dokonuje bowiem w życiu różnych wyborów i to, jakich wyborów dokonuje związane jest z tym, jaki ma światopogląd, jakie ma kryteria podejmowania decyzji. W związku z tym w gruncie rzeczy neutralność światopoglądowa jest stanem, który raczej nie występuje w rzeczywistości. Każdy ma jakiś pogląd na świat, który dotyczy tego, jakimi kryteriami się kierować podejmując konkretne decyzje.
Nauczyciele akademiccy reprezentują przecież różny światopogląd, rozmaity sposób myślenia i jeżeli chcemy, aby uczelnie służyły Polsce, to ważne jest, aby dominował na nich patriotyczny sposób myślenia. Trzeba dążyć do tego, aby polscy naukowcy mieli poczucie, że warto zmierzać do tego, aby ich dorobek naukowy służył przede wszystkim rozwojowi naszego kraju.
Uczelnie działające w Polsce powinny przede wszystkim wspierać rozwój naszego państwa w różnych obszarach. Powinny promować myślenie wspierające rozwój instytucji krajowych. Jeżeli to nie my będziemy wspierać rozwój Polski, to kto ma to czynić? Cudzoziemcy? Oni z natury rzeczy będą związani ze swoimi wspólnotami.
III wojna światowa, wojną ekonomiczną
Paweł Orkisz, były redaktor naczelny miesięcznika „Nasz Rynek Kapitałowy”, na swoim blogu w 2009 r. napisał, że obecnie trwa III wojna światowa i że jest to wojna ekonomiczna. Ma ona oczywiście inny charakter niż wojny militarne. Biorą w niej udział ekonomiści, prawnicy, dziennikarze. Ta III wojna światowa polega w dużym stopniu na przejmowaniu podmiotów gospodarczych przez kapitał zagraniczny. Warto mieć świadomość, że taka wojna właśnie trwa.
Istotną rolę w III wojnie światowej odgrywają media i banki. Media kształtują przekonania opinii publicznej i wpływają tym samym na wynik wyborów. Zakładając, że światem rządzą korporacje można sądzić, że wyniki wyborów generalnie rzecz biorąc są zgodne z interesami korporacji. Istotną rolę we wspomnianej wojnie ekonomicznej dlatego odgrywają banki, gdyż mając prawo do tworzenia pieniądza bezgotówkowego tym samym mają olbrzymią władzę. Podejmując decyzje o przyznaniu bądź nie kredytów o takim lub innym poziomie oprocentowania wpływają na losy państw, przedsiębiorstw czy rodzin.
W świecie, w którym dużą rolę odgrywają korporacje potrzebna jest obrona państwa narodowego
Walka między państwami narodowymi a korporacjami międzynarodowymi
W związku z tym aktorami tej III wojny światowej są w dużym stopniu wielkie międzynarodowe korporacje. W tej wojnie musimy sobie odpowiedzieć na pytanie: jak przetrwać i rozwijać się w swoim własnym kraju w swoim własnym państwie? Wymaga to pogłębienia wiedzy o mechanizmach funkcjonowania korporacji międzynarodowych współczesnego świata. Pozwoli nam to lepiej określić mechanizmy wspomnianej wojny.
W świecie, w którym dużą rolę odgrywają korporacje potrzebna jest obrona państwa narodowego. To przecież państwo narodowe z założenia powołane jest do realizacji polityki rozumianej jako roztropna troska o dobro wspólne. To ono skłonne jest do realizacji różnych ważnych programów społecznych, takich jak program 500+. Powinno też dążyć do tego, aby minimalizować poziom stopy bezrobocia w danym kraju. To państwo narodowe pomaga różnym osobom, będącym w trudnej sytuacji życiowej. To ono wypłaca emerytury, renty, zasiłki chorobowe, macierzyńskie oraz inne. Państwo narodowe to zarówno rząd, jak również samorząd.
Warto sobie zadać pytanie: gdzie uda się człowiek zwolniony z pracy? Czy chcąc uzyskać zasiłek dla bezrobotnych, uda się do wielkiej korporacji, czy też raczej do Powiatowego Urzędu Pracy? Wiadomo oczywiście, że długofalowym celem jest znalezienie pracy przez bezrobotnego, ale w przejściowym okresie warto taki zasiłek pobierać. Można zadać również inne pytanie: czy zasiłek 500+ wypłacają korporacje, czy też raczej instytucje państwa narodowego? Takie i podobne pytania warto sobie zadawać, aby zdać sobie sprawę z bardzo ważnej roli państwa narodowego w naszym życiu.
To przecież instytucje państwa narodowego, którymi są szkoły, nas wykształciły. Podczas transmisji sportowych kibicujemy reprezentantom państwa narodowego. Można podać jeszcze więcej przykładów wskazujących na znaczenie państwa narodowego w naszym życiu. Przykładowo zarówno w okresie pandemii koronawirusa, jak również w okresie podwyższonej inflacji zwanej także „putinflacją” mogliśmy zauważyć aktywność instytucji państwa narodowego.
W procesie wychodzenia z pandemii COVID-19 wielką rolę odegrały między innymi spółki Skarbu Państwa. W okresie walki z inflacją można było dostrzec działania zarówno banku centralnego, jak również rządu. W tym momencie pragnę bardzo zdecydowanie podkreślić rolę promocji działań podejmowanych przez państwo narodowe. Ważne było to, że w wielu sklepach przy punktach kasjerskich umieszczono informację o tym, że dzięki rządowej tarczy antyinflacyjnej w pewnym okresie stawka VAT na określone produkty będzie obniżona w stosunku do poziomu początkowego.
To jest bardzo ważne, gdyż wówczas u obywateli rodzi się wiedza o działaniach państwa narodowego. Poza tym można zauważyć tablice, na których pojawiły się informacje o tym, że konkretne przedsięwzięcie zostało sfinansowane ze środków budżetu państwa. Na takich tablicach pojawiają się symbole narodowe. Możemy bowiem dostrzec biało-czerwoną flagę. Dzięki temu nasi rodacy uświadamiają sobie, że różnego typu przedsięwzięcia gospodarcze realizowane są dzięki środkom, którymi zarządza państwo narodowe.
Należy bronić suwerenności gospodarczej, co powinno się sprowadzać do repolonizacji kolejnych dziedzin naszej gospodarki. Warto bronić złotego i prawa Polski do prowadzenia własnej polityki pieniężnej
W kontekście dbałości o państwo narodowe warto wskazać również na potrzebę troski o odpowiedni, godny poziom uposażenia pracowników instytucji państwa narodowego. Praca tych osób jest bardzo odpowiedzialna i związana ze szczególną misją. Należy czynić wszystko, co się tylko da, aby zaufanie do instytucji państwa narodowego było wyższe niż do instytucji zagranicznych. Pamiętajmy, że na świecie toczy się wojna ekonomiczna, która przyjmuje postać wojny o własność. Istnieje bowiem nawet takie hasło: ,,Tyle wolności, ile własności”.
Z tego powodu możemy domyślać się, że zagraniczne korporacje chętnie przejęłyby kontrolne pakiety akcji polskich spółek Skarbu Państwa. W tej sytuacji mogą pojawiać się różnego typu wypowiedzi ośmieszające, lekceważące działalność spółek SP. Nie można wykluczyć, że część tych wypowiedzi może być inspirowana w jakiś sposób przez ośrodki zagraniczne, które chętnie zobaczyłyby sprzedaż naszych państwowych banków, spółek energetycznych, paliwowych czy chemicznych w ręce zagranicznych korporacji. Wobec takich wypowiedzi należy być bardzo ostrożnym i mocno stać na gruncie koncepcji obrony polskiej kontroli np. nad KGHM-em, PKO Bankiem Polskim, PKN Orlenem i innymi naszymi narodowymi dobrami gospodarczymi.
Korporacje międzynarodowe a Grupa Bilderberg
W 2011 r. opublikowane zostały wyniki badań przeprowadzonych przez szwajcarskich naukowców ze Szwajcarskiego Federalnego Instytutu Technologii z siedzibą w Zurychu, którzy doszli do wniosku, że na światową gospodarkę bardzo duży wpływ ma określona grupa wielkich korporacji, w tym zwłaszcza tych ze świata finansów. Wiemy ponadto, że każdego roku zbiera się tak zwana Grupa Bilderberg, międzynarodowe stowarzyszenie osób ze świata polityki i gospodarki. Uczestniczą w niej w dużej części przedstawiciele kierownictwa wielkich korporacji. Przebieg posiedzenia grupy jest tajny.
Wiedząc o dużym znaczeniu wielkich korporacji w świecie współczesnym, tym bardziej należy mobilizować się do obrony znaczenia polskiego państwa narodowego i atrybutów suwerenności. Należy bronić suwerenności gospodarczej, co powinno się sprowadzać do repolonizacji kolejnych dziedzin naszej gospodarki. Warto bronić złotego i prawa Polski do prowadzenia własnej polityki pieniężnej. Realizując te wszystkie zadania, możemy obronić koncepcję państwa narodowego. Warto jej bronić nie tylko dla obecnego pokolenia Polaków, lecz także dla przyszłych pokoleń.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
