(oprac.graf.DG/ CC BY-NC-SA chenevier)
Budżet na kolejne trzy lata jest raczej budżetem stagnacji i próbą zbilansowania rosnących wydatków przy oczekiwanym niewielkim wzroście dochodów, w spowalniającej gospodarce rosyjskiej.
Ministerstwo Finansów przygotowując plan budżetu starało się pogodzić sprzeczne wytyczne prezydenta Putina: z jednej strony prosocjalny model gospodarki (zapowiedzi wyborcze dotyczące podniesienia płac i wydatków na służbę zdrowia, edukację oraz kulturę, budzące duże oczekiwania społeczne), z drugiej – prorozwojowy jej charakter oraz podniesienie i stymulowanie konkurencyjności rosyjskiej gospodarki.
Wysokie wydatki socjalne, a także wydatki na modernizację sektora obronnego, przy założeniu minimalnego deficytu sprawiły, że trudno było znaleźć środki na realizację obu postulatów budżetowych prezydenta.
Założone wskaźniki makroekonomiczne na rok 2013 wydają się zbyt optymistyczne (3,7-proc. wzrost PKB; deficyt na poziomie 0,8 proc. PKB) w sytuacji, gdy od drugiego półrocza rosyjska gospodarka zaczęła wyraźnie spowalniać. Spada tempo wzrostu produkcji, a także popyt wewnętrzny, zarówno inwestycyjny, jak i konsumpcyjny, co doprowadziło do wzrostu inflacji oraz spadku tempa wzrostu importu. Utrzymuje się odpływ kapitału z Rosji, który do końca roku wzrośnie, według szacunków Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego, do 67 mld dol. Dług zagraniczny Rosji osiągnął już 597,6 mld dol. i przekroczył rezerwy walutowo-złotowe o 67,8 mld dol.
Zbyt optymistyczne są też założenia utrzymania inflacji w roku 2013 na poziomie 5,5 proc., biorąc pod uwagę planowane podniesienie opłat za energię elektryczną o 9,1 – 10,6 proc. (w 2012 roku 3 proc.), za energię cieplną o 10,5 – 12,2 proc., opłat za usługi komunalno-mieszkaniowe, a także wzrost taryf przewozów pasażerskich (o 10 proc.) i towarowych (o 7 proc.).
W 2013 roku zmniejszy się udział dochodów budżetowych w PKB Rosji (z 20,7 proc. do 19,3 proc.). Wzrosną one zaledwie o 1,4 proc. i wyniosą 429 mld dol. Mimo wielokrotnie składanych deklaracji władz o dywersyfikacji rosyjskiej gospodarki w dalszym ciągu największy udział (46 proc. – 197 mld dol.) w dochodach budżetowych będzie miał sektor naftowo-gazowy.
Dla uniknięcia negatywnego wpływu wahań światowych cen ropy naftowej na dochody budżetu na rok 2013 przyjęto cenę bazową ropy na poziomie 91 dol. za baryłkę (cena prognozowana – 97 dol.). Zagrożeniem dla zaplanowanych wpływów z sektora naftowo-gazowego w roku 2013 może być spadek cen gazu ziemnego, w związku z negatywnymi dla Gazpromu zmianami koniunktury na europejskim rynku gazu (nadpodaż surowca i rosnąca konkurencja dostawców). Ponadto spowolnienie wzrostu w krajach UE, a także działania na rzecz liberalizacji rynku unijnego już wpłynęły na zmniejszenie zapotrzebowania na rosyjski gaz. Obecna sytuacja gospodarcza Rosji nie pozwala na założenie, że spadek udziału dochodów z sektora naftowo-gazowego zostanie zrekompensowany wzrostem dochodów z innych źródeł (VAT, cła importowe, podatek akcyzowy i dochodów i in.).
W 2013 r. wydatki budżetowe maja wzrosnąć o 4,5 proc. i wynieść 139 mld dol. Prawie 30 proc. wydatków w przyszłym roku przeznaczono na cele socjalne (132 mld dol.; nieznaczny wzrost w stosunku do roku bieżącego). Jednak wbrew zapowiedziom władz, że priorytetem budżetu 2013 –2015 będą sprawy socjalne, zaplanowane na te cele wydatki będą znacznie niższe od wcześniejszych założeń. Prawie 79 proc. tych środków zasili deficytowy Fundusz Emerytalny.
Jedyną pozycją budżetową, która odnotowuje znaczący wzrost wydatków (z 71 mld dol. w roku 2013 do 103 mld dol. w roku 2015), jest obrona. Łączne wydatki na obronę, bezpieczeństwo wewnętrzne i ochronę porządku prawnego w 2013 roku będą stanowiły 31 proc. (466 mld dol.) wydatków budżetowych, a więc będą wyższe od wydatków na sferę socjalną, co oznacza konsekwentną realizację planów modernizacji rosyjskich sił zbrojnych.
(oprac.graf. DG/ CC By-NC fobiafabio)
Utrzymanie priorytetu sektora obronnego w wydatkach budżetowych wynika zapewne z oczekiwania, że będzie on lokomotywą rosyjskiej gospodarki. Nadzieje te wydają się mało uzasadnione, zwłaszcza w świetle doświadczeń ostatnich lat, kiedy środki przeznaczone na modernizację armii często wydawano nieefektywnie, a brak mechanizmów kontroli sprzyjał i sprzyja korupcji.
W 2013 roku spadnie (z 4,8 proc. do 4,7 proc.) udział w wydatkach budżetowych wydatków na edukację i ochronę zdrowia (z 4,8 proc. do 3,8 proc.), a obiecane podniesienie płac pracownikom sfery budżetowej przerzucono na władze regionalne. Próby rozwiązania problemu wydatków budżetu federalnego kosztem budżetów regionalnych pogłębią i tak już duże zadłużenie regionów, które od 2008 roku wzrosło prawie dwukrotnie, z czego 84 proc. stanowi dług regionów wobec budżetu federalnego.
Rząd rosyjski nie wykorzystał pokryzysowego ożywienia do przeprowadzenia reform strukturalnych, sprzyjających zmniejszeniu zależności gospodarki od dochodów z sektora paliwowo – energetycznego i nic nie wskazuje na to, że uda się je zastąpić dochodami z innych źródeł, chyba że nastąpi podniesienie niektórych podatków (np. VAT). Przy wzrastającym udziale państwa w gospodarce (mimo deklarowanych planów prywatyzacji aktywów państwowych), powszechnej korupcji i rosnącej biurokracji realizacja założeń prorozwojowego kierunku zmian rosyjskiej gospodarki i zwiększenia jej innowacyjności jest mało prawdopodobna.
Trudno też oczekiwać, że przystąpienie Rosji do WTO rozwiąże rosyjskie bolączki. Członkostwo w WTO daje z jednej strony możliwość modernizacji rosyjskiej gospodarki poprzez napływ inwestycji zagranicznych, z drugiej jednak może doprowadzić do problemów w wielu niekonkurencyjnych gałęziach gospodarki. Z trudem „domknięty” budżet federalny na lata 2013 – 2015 nie gwarantuje dostatecznych środków na wsparcie wielu sektorów mających prorozwojowy charakter.
Autorka jest analitykiem zespołu rosyjskiego Ośrodka Studiów Wschodnich, gdzie raport został opublikowany po raz pierwszy.
oprac. KM
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
