Unia Gospodarcza i Monetarna bardziej zintegrowana
Wśród przywódców krajów należących do Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU), czyli strefy euro, silna jest tendencja do pogłębienia integracji i stworzenia w strefie euro nowych mechanizmów koordynujących politykę gospodarczą i społeczną.
Tendencje te widzimy także w opublikowanym w środę 31 maja dokumencie „Reflection Paper on the Deepening of the Economic and Monetary Union”, który został przygotowany przez dwóch komisarzy Komisji Europejskiej – Valdisa Dombrovskisa i Pierre Moscovici. Jest on kontynuacją Białej Księgi z marca zatytułowanej „Future of Europe”, którą przygotował Jean-Claude Juncker oraz raportu „Completing Europe’s Economic and Monetary Union” z czerwca 2015 roku (tzw. raportu pięciu prezydentów).
Wszystkie te dokumenty nie mają mocy decyzyjnej, lecz są jedynie projektami reform, które być może zostaną przeprowadzone w Unii Europejskiej i w strefie euro. Ostateczne decyzje zależeć będą od Rady Europejskiej, czyli odbywających się co kwartał szczytów przywódców państw członkowskich UE. Niemniej dokumenty te zasługują na uwagę, gdyż pokazują, w którą stronę prawdopodobnie zmierzać będzie Unia.
Euro bez przymusu
Wbrew informacjom podanym przed kilkoma dniami przez niemiecki dziennik Frankfurter Allgemeine Zeitung komisarze nie proponują obligatoryjnego przyjęcia euro do roku 2025 przez wszystkie kraje Unii Europejskiej. Narzucenie wszystkim krajom wspólnej waluty jest mało prawdopodobne z kilku powodów. Po pierwsze – Komisja Europejska nie ma narzędzi prawnych, by zmusić kraje spoza eurolandu do wprowadzenia euro i działanie takie byłoby sprzeczne z traktatami unijnymi i dotychczasową praktyką. Po drugie – oznaczałoby to wzięcie przez KE na siebie odpowiedzialności za ewentualne kryzysy spowodowane przyjęciem euro w krajach, które są do tego nieprzygotowane.
Autorzy „Reflexion Paper” stwierdzają natomiast, że zdaniem Komisji Europejskiej także kraje spoza strefy euro są zainteresowane przyszłością EMU, a kluczowym problemem jest to, kto będzie w tej kwestii podejmował decyzje – wszystkie kraje Unii czy tylko członkowie EMU. Wyrażają też nadzieję, że napięcia w Unii Europejskiej z tym związane będą się zmniejszać w miarę, jak ubywać będzie krajów spoza EMU. Na razie krajów tych jest osiem. Szwecja zapowiedziała, że do roku 2025 wejdzie do strefy euro. Bez większych problemów może też wejść Bułgaria, której waluta jest od dawna związana z euro (podobnie jak wcześniej waluty Litwy, Łotwy i Estonii). Prawie wszystkie kraje nie należące do strefy euro spełniają kryteria konwergencji, z wyjątkiem obecności w mechanizmie ERM II.
Europa dwóch prędkości
We wstępie „Reflexion Paper” czytamy, że jego celem jest pogłębienie debaty o przyszłości Unii Europejskiej i koniecznych reformach, które powinien zatwierdzić Parlament Europejski wybrany w roku 2019.
„Wspólna waluta jest jednym z najbardziej znaczących i namacalnych osiągnięć Europy” – czytamy w dokumencie. „Pomaga naszym gospodarkom się zintegrować i zbliża Europejczyków. Ale ten projekt zawsze był czymś więcej niż rozwiązaniem dotyczącym waluty. Był obietnicą dobrobytu i takim musi pozostać także dla przyszłych członków strefy euro”.
Dokument na wstępie wymienia trzy słabości obecnej architektury Unii Gospodarczej i Monetarnej. Po pierwsze – wciąż nie jest ona zdolna zmniejszyć różnic społecznych i ekonomicznych miedzy krajami członkowskimi. Po drugie – istnieją w niej siły odśrodkowe mające duży wpływ polityczny, które osłabiają poparcie obywateli państw UE dla integracji, i jeśli problemy obywateli UE nie zostaną, to ryzyko będzie utrudniać integrację. Po trzecie – wprawdzie Unia Gospodarcza i Monetarna jest silniejsza dziś niż przed kilku laty, wciąż nie jest odporna na szoki i dlatego musi być zreformowana.
Unia finansowa
Autorzy dokumentu proponują stworzenie Unii Finansowej. Jej elementami będą:
Dalsze wzmacnianie kapitałowe banków i zmniejszanie liczby kredytów niepracujących. Działania mające taki cel prowadzi zarówno Komisja Europejska, jak i rządy poszczególnych państw.
Zakończenie budowy Unii Bankowej. Komisarze uważają, że konieczne jest wsparcie z budżetów krajów strefy euro dla Wspólnego Funduszu Pomocy Bankom (Single Resolution Fund, SRF) oraz Europejskiego Schematu Ubezpieczeń Depozytowych (EDIS). Rozwiązania te powinny być uzgodnione do roku 2019, a w pełni mają działać od 2025 roku. Są one niezbędne po to, by ewentualny kryzys bankowy nie powodował kryzysu finansów publicznych. EDIS sprawi, że depozyty bankowe będą lepiej chronione w całej strefie euro. Single Resolution Fund powinien dostarczać środków w przypadku kryzysu w jakimś banku, tak by koszty jego ratowania lub likwidacji nie obarczały podatników. SRF może być stworzone z pożyczek z istniejącego European Stability Mechanizm lub przez gwarancje rządowe krajów należących do strefy euro.
Tworzenie Unii Rynków Kapitałowych (CMU). Chodzi o to, by w strefie euro powstało największe na świecie centrum finansowe zdolne do finansowania między innymi projektów innowacyjnych o podwyższonym ryzyku. Konieczne jest stworzenie zintegrowanego nadzoru nad rynkami finansowymi i stworzenie wspólnych zasad funkcjonowania tych rynków w ramach EMU. Konieczne jest też współdziałanie wszystkich podmiotów, w tym inwestorów, korporacji i nadzoru. Do rozwiązania pozostały takie problemy, jak jednolite opodatkowanie i jednolite procedury upadłościowe.
Wprowadzenie nowych instrumentów finansowych. Autorzy raportu omawiają propozycję dopuszczenia emisji tzw sovereign bond backed securities (SBBSs) – papierów wartościowych zabezpieczonych zdywersyfikowanym portfelem obligacji skarbowych krajów strefy euro.
European Safe Assts – obligacje skarbowe strefy euro
Gospodarka strefy euro jest równa gospodarce USA i oba rynki finansowe mają porównywalne rozmiary. Ale strefa euro nie emituje obligacji, takich jak US Treasuries Bonds, które są uważane (niekoniecznie słusznie) za najbardziej bezpieczne papiery wartościowe na świecie. W EMU poszczególne kraje emitują własne obligacje, których ryzyko jest różne, choć rynki finansowe nie zawsze odpowiednio je wyceniają. Według międzynarodowych regulacji bankowych inwestowanie w obligacje skarbowe nie jest obciążone ryzykiem, dlatego banki komercyjne mają często bardzo dużą ekspozycję na te papiery dłużne rządów. Doświadczenie kryzysu finansowego pokazało, że ryzyko związane z rządowymi obligacjami jest często wysokie. Stąd propozycja stworzenia obligacji strefy euro, które wzmocniłyby stabilność sektora bankowego.
Ale ich emisja oznaczałaby „podzielenie się długiem”, który jest nierówno rozłożony wewnątrz strefy euro. Przeciwko takiej propozycji nieustannie protestują Niemcy. Warunki wstępne emisji European Safe Assets to:
obniżenie poziomu długu publicznego najbardziej zadłużonych krajów strefy euro – Włoch, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii (Grecja to osobny przypadek),
finansowanie europejskimi obligacjami wspólnych wydatków EMU, a nie wszystkich długów.
Stabilizacja gospodarek strefy euro
Autorzy raportu proponują stworzenie dodatkowych instrumentów, które by stabilizowały gospodarki strefy euro i działały antycyklicznie. Są to:
Europejski Schemat Ochrony Inwestycji (European Investment Protection Scheme). Ma on wspierać wydatki inwestycyjne w okresach spowolnienia. Chodzi między innymi o wydatki na infrastrukturę lub przekwalifikowanie pracowników. W okresach spowolnienia i kłopotów budżetowych rządy tną w pierwszej kolejności wydatki inwestycyjne, przyczyniając się do pogłębienia recesji. Autorzy raportu proponują wprowadzenie mechanizmu, który będzie temu przeciwdziałał.
Europejski Schemat Reasekuracji od Bezrobocia (European Unemployment Reinsurance Scheme). Wydatki na zasiłki dla bezrobotnych gwałtownie rosną w okresach złej koniunktury, przyczyniając się do pogłębienia problemów budżetowych. Stworzenie funduszu reasekuracyjnego na poziomie strefy euro pozwoliłoby złagodzić ten problem i miałoby też skutki antycykliczne – obniżałoby amplitudę wahań koniunktury w poszczególnych krajach EMU.
Fundusz „Na deszczowe dni”. Fundusz taki byłby gromadzony regularnie, a uruchomiany w sytuacjach kryzysowych. Efekt byłby podobny jak przy dwóch poprzednich funduszach. Jednym z wariantów działania takiego funduszu byłaby możliwość zaciągania przez niego pożyczek, by zwiększyć oddziaływanie gospodarkę strefy euro.
Pomoc dla reform strukturalnych. Komisja Europejska ustanowiła Structural Reform Support Service, który udziela technicznej pomocy krajom UE przeprowadzającym reformy. Autorzy raportu postulują rozszerzenie tej pomocy i finansowanie jej ze wspólnego budżetu.
Skarbiec strefy euro
Autorzy raportu proponują utworzenie instytucji, które wyodrębniałyby Europejską Unię Gospodarczą i Walutową z Unii Europejskiej. Obecnie Eurogrupa to nieformalne gremium, w którym ministrowie państw strefy euro omawiają wspólne obowiązki względem euro. Według raportu ma stać się instytucją formalną, mogącą podejmować wiążące decyzje i współpracującą z Komisją Europejską. Powinna być też reprezentowana na zewnątrz, między innymi w Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Dziś szef Europejskiego Banku Centralnego reprezentuje na zewnątrz całą Unię, ale jest on prezesem banku centralnego strefy euro, a nie Unii Europejskiej.
Najważniejszą instytucją integrującą strefę euro mógłby się stać Skarbiec (budżet) Eurogrupy. Autorzy przyznają, że idea stworzenia go nie jest sprecyzowana, ale uważają, że mógłby on powstać z funduszy, które już istnieją w ramach strefy euro, takich ja Europejski Mechanizm Stabilizacyjny, oraz tych, które stopniowo będą tworzone. Brak precyzyjnego planu tworzenia takiego budżetu jest pewną niespodzianką. W kwietniu Dombrovskis zapowiadał, że do końca maja koncepcja oddzielnego budżetu strefy euro zostanie przedstawiona. W dokumencie „Reflection Paper on the Deepening of the Economic and Monetary Union” jest stwierdzenie, że obecny budżet Unii Europejskiej jest zbyt mały, by być instrumentem polityki antycyklicznej, ale idea oddzielnego budżetu dla strefy euro jest tylko ogólnie zarysowana.2
Obraz edukacji ekonomicznej w Polsce jest dynamiczny i złożony. W całym kraju wiele organizacji i instytucji – interesariuszy z sektora publicznego, prywatnego oraz organizacji niekomercyjnych tworzy i wdraża projekty edukacyjne zarówno z zakresu ekonomii, jak i finansów. W czerwcu 2024 r. z inicjatywy Rady Edukacji Finansowej, w której NBP ma swojego przedstawiciela, a także we współpracy z OECD, została przyjęta w Polsce „Krajowa Strategia Edukacji Finansowej”. Tym samym nasz kraj dołączył do grona państw, które mają ogólnokrajową strategię na rzecz edukacji finansowej.
Rozpoczęta kadencja Donalda Trumpa, rywalizacja amerykańsko-chińska, wojny w Ukrainie i na Bliskim Wschodzie, a także dalszy rozwój AI wpłyną na globalne rynki kapitałowe w 2025 r. i kolejnych latach. Inwestorzy zastanawiają się jednak, jak długo potrwa globalna hossa oraz co z wyzwaniami stojącymi przed naszą GPW?
Tak, wampiry istnieją. Mają żółtą skórę i działają pod czerwoną flagą z pięcioma gwiazdami. I wysysają z innych gospodarek to, co się da. Dowody na to znajdują się w książce „Vampire State: The Rise and Fall of the Chinese Economy”.
Globalne przepływy bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) coraz wyraźniej odzwierciedlają podziały geopolityczne na świecie. Nasz artykuł przedstawia nowy wskaźnik fragmentacji BIZ, który rozdziela przepływy w ramach i pomiędzy trzema odrębnymi blokami: blokiem zachodnim, blokiem wschodnim i neutralnym blokiem państw niezaangażowanych. Przynależność dwóch krajów do odmiennych bloków geopolitycznych zmniejsza przepływy bezpośrednich inwestycji zagranicznych typu greenfield pomiędzy nimi o prawie dwie trzecie.
Wykorzystanie rosnącego potencjału energii odnawialnej w dużej mierze będzie zależało od możliwości magazynowania pozyskanej, ale niewykorzystanej mocy. Produkcja baterii, które to umożliwiają, szybko rośnie, a ich ceny wyraźnie spadają.
Porozumienie handlowe USMCA zastąpiło w ostatnim roku pierwszej kadencji D. Trumpa Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu (NAFTA), przynosząc istotny wzrost obrotów w regionie. Powróciwszy do władzy, prezydent uznaje jednak osiągnięte rezultaty za niekorzystne dla USA i zapowiada stosowanie ceł w stosunku do Meksyku i Kanady.
Ostatni przegląd strategii polityki pieniężnej EBC, po którym przyjęto nową strategię, miał miejsce w 2021 r., tuż przed bezprecedensowym wzrostem inflacji. Po trzech latach i trzech kryzysach staram się w tym artykule ocenić, na ile skutecznie nowa strategia się sprawdziła w warunkach wysokiej inflacji. Nowa formuła celu inflacyjnego pomogła EBC wykonać główne zadanie, czyli opanować inflację w średnim okresie. Biorąc pod uwagę nieustanną ewolucję globalnych warunków, w tym środowiska geopolitycznego, EBC powinien regularnie poddawać rewizji swoją strategię polityki pieniężnej, opierając się na dokładnej analizie czynników kształtujących dynamikę inflacji.
Sztuczna inteligencja w finansach rozwija się w niezwykłym tempie. Umożliwia wzrost efektywności, personalizację oferty i skuteczniejsze inwestycje. Z rewolucją AI wiążą się jednak również pewne wyzwania, związane z prywatnością, utratą miejsc pracy, nadmiernym wzrostem nierówności społecznych i nie tylko.
Obraz edukacji ekonomicznej w Polsce jest dynamiczny i złożony. W całym kraju wiele organizacji i instytucji – interesariuszy z sektora publicznego, prywatnego oraz organizacji niekomercyjnych tworzy i wdraża projekty edukacyjne zarówno z zakresu ekonomii, jak i finansów. W czerwcu 2024 r. z inicjatywy Rady Edukacji Finansowej, w której NBP ma swojego przedstawiciela, a także we współpracy z OECD, została przyjęta w Polsce „Krajowa Strategia Edukacji Finansowej”. Tym samym nasz kraj dołączył do grona państw, które mają ogólnokrajową strategię na rzecz edukacji finansowej.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Skuteczne wkomponowanie się w system gospodarki światowej w pierwszej dekadzie XXI wieku zapewniło Rosji pozyskiwanie olbrzymich środków z tytułu wzrostu cen eksportowanych surowców, napływu kapitału zagranicznego, inwestycji i technologii. Wydawało się, że stwarza to trwałe fundamenty dla budowy jej pozycji jako jednej z wiodących potęg gospodarczych świata.
Odbudowa gospodarcza kraju i opanowanie chaosu walutowego należały do największych wyzwań, jakie stanęły przed władzami niepodległego państwa polskiego w 1918 r. Sanacja gospodarcza zależała zarówno od skutecznie przeprowadzonych reform finansów publicznych i skarbu państwa, jak również od szybkiego wprowadzenia do obiegu nowej, pełnowartościowej polskiej waluty. A to właśnie dobrze zorganizowany aparat skarbowy, sprawny obieg pieniądza i jego stabilna wartość stanowiły podstawę rozwoju ekonomicznego i społecznego odrodzonej Polski.
