(CC BY Images_of_Money)
W czasie kryzysu organizacje przestępcze, inwestując w legalnie funkcjonujące przedsiębiorstwa, mogą wyprać więcej swoich funduszy. Z drugiej strony cięcia kosztów, utrata zaufania na rynku międzybankowym oraz wojna depozytowa sprawiają, że w wielu słabiej radzących sobie bankach wprowadzenie nielegalnych środków do legalnego obrotu staje się łatwiejsze. Dla niektórych banków mafijne pieniądze stają się ostatnią deską ratunku.
Szokować mogą na przykład najnowsze wieści z Rosji. Z przekazanych przez rosyjskiego wicepremiera Wiktora Zubkowa informacji wynika, że w ciągu 2011 roku „wyciekły” z tego kraju wyprane fundusze o wartości ok. 1 bln rubli (prawie 33 mld dol.). Nie mniej brudnych pieniędzy pozostało w obrocie w Rosji. Kierujący międzyresortową grupą roboczą ds. przeciwdziałania nielegalnym operacjom finansowym Zubkow przyznał w wywiadzie dla agencji Interfaks, że podejrzenia o nielegalne operacje finansowe padają również na niektóre wielkie koncerny z udziałem kapitału państwowego.
Pranie pieniędzy to nie tylko problem Rosjan. To wciąż ogromne wyzwanie dla ustawodawców oraz instytucji finansowych bardzo wielu państw. Z szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego wynika, że koszt prania pieniędzy i związanych z procederem przestępstw wynosi od 2 do 5 proc. światowego PKB. Niemieccy eksperci twierdzą, że w ich kraju może być poddawane procederowi prania brudnych pieniędzy nawet 60 – 80 mld dol. rocznie. W Kanadzie jego skalę szacuje się na 5 – 15 mld dol. rocznie, zaś służby w Wielkiej Brytanii przypuszczają, że za pomocą brytyjskich instytucji finansowych pranych jest co roku 15 mld funtów.
Światowy problem wymaga rozwiązań na światową skalę. Po dwóch latach obrad i dyskusji przedstawiciele krajów i organizacji należących do Financial Action Task Force (FATF) dokonali rewizji najlepszych praktyk w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, znanych dotychczas jako 49 zaleceń. Nowy dokument został już zatwierdzony przez posiedzenie plenarne FATF, które odbyło się w połowie lutego.
Jakie zmiany niosą nowe standardy
Przede wszystkim zlikwidowano dotychczasowy podział zaleceń na 40 dotyczących zapobiegania praniu pieniędzy i 9 specjalnych, poświęconych problemowi finansowania terroryzmu. Obie grupy tematyczne zintegrowano w jedną całość składającą się z 40 Rekomendacji.
Inne aktualizacje obejmują:
1. Nacisk na podejście oparte na ocenie ryzyka. Rządy poszczególnych krajów w swoich reżimach prawnych, jak i instytucje obowiązane w procedurach wewnętrznych mają uwzględniać szczegółową analizę różnych kategorii ryzyka i dostosowywać swoje systemy przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu do wielkości zagrożeń, na jakie są te podmioty narażone. W obszarach działalności obciążonych znaczącym ryzykiem będą musiały obowiązywać wyższe wymogi bezpieczeństwa niż te w obszarach mniej zagrożonych wystąpieniem procederu. Ma to w znaczący sposób wpłynąć na efektywność działania i obniżyć koszty.
2. Zacieśnienie współpracy międzynarodowej. Ma ono na celu usprawnienie czynności prewencyjnych takich jak wymiana informacji, konfiskata podejrzanych środków, czy zamrażanie funduszy.
3. Zwiększenie uprawnień jednostek analityki finansowej i organów ścigania. Chodzi o umożliwienie stosowania większej palety technik i czynności śledczych.
4. Uwzględnienie w rekomendacjach nowych problemów. Celem jest m.in. uniemożliwienie finansowania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i przestępstw podatkowych. Na ujęcie problematyki proliferacji broni masowego rażenia w standardach FATF nalegała szczególnie Organizacja Narodów Zjednoczonych.
5. Zmiana definicji pojęcia „eksponowane stanowiska polityczne”. Działania mają obejmować również osoby krajowe, jeśli uznano ich przynależność do grupy wysokiego ryzyka.
6. Zwiększenie transparentności. Celem jest ułatwienie identyfikacji beneficjenta rzeczywistego transakcji. Problem dotyczy szczególnie wymogów informacyjnych nakładanych na elektroniczny transfer pieniędzy, a także dostępu do informacji na temat właścicieli i podmiotów sprawujących rzeczywistą kontrolę nad przedsiębiorstwami i ich środkami finansowymi.
Zalecenia Grupy Zadaniowej FATF nie są formalnie wiążącymi normami prawa międzynarodowego, ale mimo to wiele krajów dobrowolnie zobowiązało się je włączyć do własnych systemów prawnych. Organizacja FATF zapowiedziała, że od końca 2013 roku rozpocznie monitorowanie postępów we wprowadzaniu rekomendacji do systemów prawnych w poszczególnych krajach.
Członkami Grupy Zadaniowej FATF są 34 kraje i dwie organizacje regionalne (Komisja Europejska oraz Rada Współpracy Zatoki Perskiej). Oprócz formalnych członków w pracach FATF bierze udział na prawach członka stowarzyszonego lub jako obserwatorzy wiele innych instytucji, w tym Bank Światowy, Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego, Interpol i osiem ciał regionalnych typu FATF.
Polska złożyła formalny wniosek o przyjęcie do FATF w 2004 roku, ale nie uzyskała jeszcze statusu członka grupy. Mimo to polscy reprezentanci biorą udział w posiedzeniach plenarnych. Jest to możliwe dzięki członkostwu Polski w Specjalnym Komitecie Rady Europy Moneyval, który posiada status organizacji stowarzyszonej z FATF i skupia kraje członkowskie Rady Europy nienależące do grupy. Systematyczne zacieśnianie współpracy Polski z FATF ma swój wyraz m.in. w nowelizacji ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a także w uczestnictwie we wspólnych posiedzeniach grup roboczych FATF i Moneywal. Nowa formuła rekomendacji jest więc naszym wspólnym sukcesem.
Autorka jest studentką kierunku Finanse i Rachunkowość w Szkole Głównej Handlowej.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
