(©Envato)
Pomimo swojej nazwy „pierwiastki ziem rzadkich” wcale nie występują rzadko, ponieważ pojawiają się w wielu miejscach skorupy ziemskiej. Zostały tak nazwane ze względu na trudności związane z procesem ich ekstrakcji i oczyszczania. Fizycznie każdy z nich ma inne właściwości chemiczne, katalityczne i optyczne, które sprzyjają rozwojowi „zielonych technologii”. W dalszym ciągu jednak proces eksploatacji jest złożony i drogi. Dla przykładu wydobycie żelaza może osiągnąć około 2 mld ton rocznie, a wydobycie pierwiastków ziem rzadkich wynosi około 130 tys. ton, czyli piętnaście tysięcy razy mniej. Największe rezerwy metali rzadkich są skoncentrowane w kilku krajach. Przede wszystkim w Chinach. Kolejno w Indiach, Rosji, Australii oraz Stanach Zjednoczonych. Oprócz istnienia depozytów geologicznych, ważne jest, aby państwa dysponowały niezbędnymi zdolnościami produkcyjnymi. Niestety często nie jest to zbieżne.
Źródła i dynamika światowego wydobycia metali ziem rzadkich zmieniały się w czasie. W pierwszej połowie XX wieku dostawy pochodziły z rezerw w Brazylii i Indiach. Począwszy od lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku produkcja przeniosła się do Republiki Południowej Afryki i Stanów Zjednoczonych, kiedy odkryto złoża pierwiastków ziem rzadkich odpowiednio w kopalniach Steenkampskraal i Mountain Pass. W latach 80. USA stały się światowym producentem pierwiastków ziem rzadkich po zamknięciu basenu południowoafrykańskiego. Wraz z wyczerpywaniem się złóż w kopalniach Stanów Zjednoczonych rozpoczęła się dominacja Chin.
Poważnym problemem związanym z pierwiastkami ziem rzadkich jest duży wpływ ich wydobycia na środowisko. Pierwiastki te nigdy nie występują w czystej postaci, ale są rozproszone po całej skorupie ziemskiej. Według National Geographic pierwiastki ziem rzadkich są zwykle częścią różnych rodzajów minerałów.
W 2008 r. Komisja Europejska zaproponowała wdrożenie tzw. Europejskiej Inicjatywy Surowcowej, wychodząc z założenia, że „dostęp do surowców mineralnych i ich pozyskiwania są niezbędne dla dobra gospodarki UE”. Z kolei w 2011 r. KE na Liście Podstawowych Surowców UE wskazała metale ziem rzadkich i ogłosiła gotowość do podjęcia współpracy z każdym państwem, które przyczyni się do ich eksploatacji. W 2013 r. Europejskie Partnerstwo Innowacyjne w zakresie surowców mineralnych ogłosiło Strategiczny Plan w zakresie surowców mineralnych. Najważniejsze zaproponowane zadania to m.in. koordynacja prac badawczo-rozwojowych w zakresie surowców mineralnych, bardziej efektywna eksploracja, rozwój substytucji surowców mineralnych, poprawa przepisów prawnych dla prowadzenia działalności górniczej i gospodarowania odpadami. W marcu 2020 r została uruchomiona Nowa Strategia w celu rozwoju przemysłu w zgodzie z ekologią. Ma temu służyć właśnie pozyskiwanie metali ziem rzadkich.
Hiszpania i metale ziem rzadkich
Według badań Unii Europejskiej w Hiszpanii zidentyfikowano co najmniej cztery obszary występowania pierwiastków ziem rzadkich: Campo de Montiel (Ciudad Real), Sierra de Galiñeiro (Pontevedra), Rambla de las Granatillas (Almería) i Fuerteventura (Las Palmas). Ponadto odnotowano obecność znacznej ilości lantanu i ceru w Domo del Tormes (granica między Salamanką i Zamorą). Hiszpania staje się zatem interesująca z punktu widzenia nowych złóż metali ziem rzadkich w obrębie Unii Europejskiej.
Eksperci uważają, że Hiszpania ma szansę stać się liderem w dziedzinie radioizotopów i energii jądrowej. Kolejnym ważnym aspektem jest możliwość pozyskania magnezu w tym kraju. Soria i Navarra mają rezerwy magnezu, które mogłyby rozwiązać problem zapotrzebowania w tym zakresie w całej Europie.
Oprócz zastosowań w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym pierwiastek ten jest używany do stopów w przemyśle lotniczym oraz motoryzacyjnym.
Z kolei kobalt jest pierwiastkiem eksportowanym przede wszystkim z Demokratycznej Republiki Konga. Jednak w Andaluzji występują także duże jego złoża geologiczne.
Największy skarb mineralny w Hiszpanii posiada Campo de Montiel. W prowincji Ciudad Real znajduje się złoże pierwiastków ziem rzadkich Firma Quantum Minería odkryła je w 2015 roku i rozpoczęła przygotowania do otwarcia kopalni.
Według danych Instytutu Geologiczno-Górniczego Hiszpanii (El Instituto Geológico y Minero de España – IGME), kraj ten ma ważne złoża strategicznych minerałów, na które będzie duże zapotrzebowanie w wyniku zastosowania nowej polityki energetycznej UE.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/unia-europejska-chce-zmniejszyc-zaleznosc-gospodarcza-od-chin/
Dla przykładu w galicyjskim Ourense znajdują się złoża złota, jest bardzo dużo koltanu, przydatnego w produkcji części elektronicznych. We Wspólnocie Autonomicznej Estremadura, w prowincji Cáceres występują litowce. W Ciudad Real (Kastylia La Mancha) i na dnie morskim Wysp Kanaryjskich zgromadzono największe na świecie złoża telluru, przydatnego do mikroelektroniki.
Ministerstwo ds. Przemian Ekologicznych i Wyzwań Demograficznych (El Ministerio para la Transición Ecológica y el Reto Demográfico) dąży do tego, aby dostawy rodzimych zasobów były na tyle wystarczające, aby zmniejszyć zależność od importu. Hiszpania aspiruje do pozycji lidera w zakresie czystej energii i technologii. Krajowy Plan ds. Energii i Klimatu na lata 2021–2030 (El Plan Nacional de Energía y Clima 2021–2030) ma na celu promowanie badań i innowacji w tych dziedzinach poprzez dostarczanie informacji o rezerwach surowców w Hiszpanii i ich przyszłym zapotrzebowaniu, biorąc pod uwagę potrzeby technologiczne.
Według kryteriów Ogólnopolskiej Konfederacji Przedsiębiorców Górnictwa i Hutnictwa, Hiszpania byłaby drugim krajem produkującym metale ziem rzadkich w UE, po Finlandii. Główną przeszkodą w eksploatacji kopalń są działania grup ekologicznych.
W Campo de Montiel, Torrenueva i Torre de Juan Abad (prowincja Ciudad Real) znajdują się złoża monacytu. Byłby to jedyny obszar europejski z możliwością zaspakajania 1/3 ogółu zapotrzebowania UE na monacyt. Problem z jego wydobyciem polega jednak na tym, że nie jest znany wskaźnik koncentracji tego metalu, który ze względu na wielkość gruntów jest istotny z punktu widzenia opłacalności wydobycia. Do tego dochodzą bariery środowiskowe, biorąc pod uwagę, że strefa wydobycia jest położona w miejscu, gdzie znajdują się uprawy oliwek, pastwiska i grunty rolne. Potencjalne korzyści gospodarcze dla regionu z tytułu wydobycia tego metalu wydają się jednak być duże, gdyż obszar charakteryzuje się wysoką stopą bezrobocia. Oblicza się, że rozpoczęcie wydobycia skutkowałoby utworzeniem nawet 600 nowych miejsc pracy. Firma Quantum Minería (działa od 2011 r.), odpowiedzialna za odkrycie złoża, mogłaby zainicjować proces wydobycia. Na drodze stoi jednak Rada Miejska, która uważa, że jest to niezgodne z zachowaniem różnorodności biologicznej.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/metale-ziem-rzadkich-na-wage-transformacji/
Afryka Północna i Bliski Wschód
Arabia Saudyjska inwestuje w wydobycie strategicznych minerałów. Gromadzi na swoim terytorium 1/4 światowych rezerw tantalu i niobu. Inicjatywa mająca na celu dywersyfikację energetyczną jest częścią projektu Saudi Vision 2030 i Narodowego Programu Przemian. Szacuje się, że zysk w wysokości około 1,3 bln dol. będzie pochodził od inwestorów zagranicznych, których przyciągną rzadkie minerały. Futurystyczne miasto na wybrzeżu Zatoki Aqaba, Neom, ma być inteligentną metropolią zbudowaną na podstawie zielonej i cyfrowej technologii, tzw. obraz arabskiej transformacji energetycznej.
Ważnym miejscem na mapie jest też Afganistan. Kraj pogrążony w chaosie i stagnacji gospodarczej, ale z niezwykłym bogactwem i różnorodnością minerałów. Nie tylko posiada szlachetne metale, ale również obfite złoża złota, platyny, szmaragdów czy rubinów, litu, niobu czy lantanu, ceru oraz neodymu. W 2007 r. grupa ekspertów amerykańskich geologów, zatrudniona przez rząd afgański, przeprowadziła badanie, stosując precyzyjne i nowoczesne pomiary. W 2009 r. eksperci Pentagonu potwierdzili, że ten potencjał gospodarczy w postaci tak bogatych złóż surowców może być szansą na wydostanie się kraju z ubóstwa. Wiele jednak czynników, takich jak niestabilność polityczna, brak infrastruktury, korupcja oraz brak efektywności zarządzania utrudnia eksploatację wspomnianych metali.
Na kontynencie afrykańskim pas Sahary stanowi kolejne środowisko bogate w metale ziem rzadkich, w szczególności związane jest to z fosforanami. Algieria ma rezerwy na swoim terytorium w prowincji Tamanrasset, w regionie południowym, blisko granicy z Mali i Nigrem. Jest to obszar uważany za punkt strategiczny w walce rządu algierskiego z przestępczością i terroryzmem transgranicznym.
W ramach tego kontynentu znaczną liczbę złóż metali ziem rzadkich posiadają kraje Afryki Subsaharyjskiej. Najwięcej występuje ich w Afryce Południowej, Tanzanii, Malawi i w Mozambiku, ale można je odnaleźć również w Kenii, Burundi, Zambii i Namibii. Niektórzy eksperci twierdzą, że konflikty na tym kontynencie ukrywają międzynarodową walkę o kontrolę nad minerałami. AFRICOM był tam cenną amerykańską inicjatywą. Zidentyfikował wykorzystanie metali do celów strategicznych. Oprócz kontroli terytoriów, na których znajdują się zasoby, obecność AFRICOM przeciwdziała chińskim inwestycjom w Afryce. Wspieranie afrykańskich producentów w wydobyciu tych minerałów jest jedyną możliwością złamania światowego monopolu Chin. To wsparcie stanowi szansę dla krajów zadłużonych, o słabym rozwoju gospodarczym.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
