Prezes Zarządu Narodowego Banku Rumunii, członek Akademii Rumuńskiej
Fot. National Bank of Romania
W dodatku proces zmiany klimatu, którego zwiastunem był raport „Granice wzrostu”, przedstawiony na konferencji Światowego Forum Ekonomicznego w Davos w roku 1973, które czterdzieści lat później nawoływało do działań dla „odwrócenia apokalipsy” – zbliża się do punktu, w którym ruszy lawina wydarzeń, utrudniając rozsądną i sprawiedliwą reakcję na tę złożoną sytuację.
W obliczu występujących jednocześnie kryzysów trudno o pełen rozmachu, ale zrównoważony rozwój; pod lupę trafiła bowiem odporność gospodarki; na próbę wystawiono ludzką zdolność do solidarnego działania, a także umiejętność wykorzystania nowych technologii – takich, które sprawdziły się w działaniach na rzecz wzmocnienia społeczeństwa w dłuższym okresie.
Nakładające się na siebie efekty pandemii i wojny na Ukrainie – zjawisk wyjątkowych – wymagają zdecydowanej i niekiedy bezprecedensowej reakcji władz na całym świecie w celu złagodzenia ich konsekwencji gospodarczych i społecznych, a także zacieśnienia współpracy strategicznej. By stawić czoło tym trudnym czasom, trzeba w tych wysiłkach uwzględnić przyrodę i klimat.
Zmiany w środowisku naturalnym to przykry fakt, który nie zniknie, a będzie kształtował życie przyszłych pokoleń. Dla rynku finansowego ryzyko zmiana klimatu oznacza prawdopodobnie straty, natomiast tak pożądane przejście na gospodarkę ekologiczną pociąga za sobą dodatkowe koszty. Co więcej, w szerszym kontekście zrównoważonego rozwoju kwestie takie jak różnorodność, integracja społeczna czy etyka bywają pomijane lub minimalizowane, przegrywając z priorytetem ożywienia gospodarczego. W obliczu zmiany paradygmatu zmieniają się też normy i zasady, instrumenty są modyfikowane, a strategie odpowiednio dostosowywane. Dlatego odpowiedzialne finanse odgrywają kluczową rolę w łączeniu zdrowego rozwoju z wartościami środowiskowymi, etycznymi i społecznymi.
Włączenie zasad ESG (środowisko, społeczeństwo, zarządzanie) do procesów decyzyjnych jest zarówno wyzwaniem, jak i szansą dla systemu finansowego. Zapewnia bowiem jego wykorzystanie dla społecznego dobra, ze szczególnym uwzględnieniem eliminacji ryzyka związanego ze zmianą klimatu, które jest dziś bardziej widoczne ze względu na wystąpienie w naturalnym środowisku w ostatnich dziesięcioleciach nieodwracalnych szkód (różnorodność biologiczna, temperatura).
Z drugiej strony, mamy wysoce niepewny kontekst głębokich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce i globalnych łańcuchach dostaw, rosnącej inflacji i napięć geopolityczne. W dodatku, chociaż proces cyfryzacji umożliwia zwiększenie wydajności, konkurencyjności i integracji finansowej społeczeństwa, pociąga on za sobą zagrożenia związane z bezpieczeństwem cybernetycznym i ochroną danych osobowych.
Na poziomie Europy zrównoważony rozwój, a szczególnie „zazielenienie” gospodarek pozostają strategicznym priorytetem (zob. Zielony Ład), a instytucje EU są od strony regulacyjnej globalnymi liderami zrównoważonych finansów (m. in. postęp może przynieść trwający obecnie przegląd dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej, który poszerza zakres przedsiębiorstw podlegających sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, ustala wspólne kryteria oceny i zapewnia odpowiedni stopień szczegółowości danych). Środki unijnego funduszu odbudowy (ang. UE Next Generation) – mające wesprzeć odbudowę gospodarki po stratach spowodowanych przez pandemię i przygotować ją na wyzwania przyszłości, której motorem będą innowacje, technologia i „zielona” transformacja – z pewnością przyspieszyłyby konwergencję gospodarek, niwelując zróżnicowanie i nierówności między regionami. Dla Rumunii jest to wyjątkowa szansa dokonania zmian strukturalnych umożliwiających jej zrównoważony rozwój gospodarczo-społeczny.
Dla banków centralnych temat ESG pojawia się w wielu kontekstach wyspecjalizowanych i specyficznych dla danego państwa. Jako uczestnicy rynku inwestują one w aktywa posiadające rating ESG; jako organy nadzorcze i władze odpowiedzialne za stabilność finansową dokonują oceny ryzyka finansowego związanego ze zmianą klimatu, starając się mu przeciwdziałać w ramach wysiłków na rzecz zachowania stabilności finansowej. W ramach instytucji dążą też do ograniczenia śladu węglowego czy też dają dobry przykład, uruchamiając projekty z zakresu edukacji finansowej czy promując różnorodność i zasady etyczne.
Nie zaniedbując podstawowego celu, którym jest stabilność cen, banki centralne bez rozgłosu wnoszą swój wkład do „zielonej” transformacji, wspierając politykę rządu w ramach swojego mandatu, a zarazem światowe wysiłki na rzecz koordynacji polityki społecznej zmierzającej do łagodzenia wpływu zmian klimatu, a także dotrzymywania standardów zapewniających zrównoważony rozwój. Trwają dyskusje, czy i w jaki sposób włączyć te kwestie do mandatu banków centralnych, polityki pieniężnej i planów strategicznych.
Tym niemniej, czy to w obrębie własnej jurysdykcji, czy w ramach sieci na rzecz przyjaznego dla środowiska sektora finansowego (Network for Greening the Financial Sector, NGFS), skupiającej ponad 100 organów nadzoru monetarnego, banki centralne podejmują działania mające na celu przeciwdziałanie zmianom klimatycznym poprzez rzetelne badania, modelowanie, innowacje lub stosowanie zasad zrównoważonego inwestowania, a także poprzez ocenę działalności własnej. Według ostatniego raportu IFC (Irving Fisher Committee), statystyki dotyczące zrównoważonych finansów cieszą się rosnącym zainteresowaniem banków centralnych w wykonywaniu ich podstawowych zadań, tj. nadzoru mikro- i makroostrożnościowego, działań związanych z zarządzaniem aktywami i rezerwami oraz prowadzeniu polityki pieniężnej.
W Narodowym Banku Rumunii (NBR), który od 2007 r. uczestniczy w Europejskim Systemie Banków Centralnych, tematy związane z ESG – jak zapewne w wielu innych bankach centralnych – są względną nowością. Niektóre kwestie, takie jak analiza cyfryzacji i roli innowacji technologicznych w usługach finansowych, czy też włączenie kwestii związanych z klimatem do oceny stabilności finansowej oraz promocja rozmaitych inicjatyw zakresie różnorodności, etyki i ładu korporacyjnego wśród pracowników, są nieco bardziej zaawansowane.
Od roku 2019 NBR opublikował kilka prac badawczych i analiz dotyczących wpływu zmian klimatu, „zielonej” transformacji i cyfryzacji na gospodarkę Rumunii, zawierających zarys potencjalnych zagrożeń dla stabilności finansowej. Ponadto w zeszłym roku uruchomiono pierwszą tablicę ryzyka klimatycznego dla sektora bankowego (Climate Risk Dash Board for the banking sector). Wszystkie te prace potwierdzają podstawową rolę uporządkowanej „zielonej transformacji” dla Rumunii, w której branże emitujące dużo dwutlenku węgla posiadają 50 proc. ogółu aktywów przedsiębiorstw i generują 40 proc. wartości dodanej w gospodarce. Badania te pokazują również, że prawie połowa kredytów udzielanych przez rumuńskie banki przypada przedsiębiorstwom, na które zmiana klimatu może mieć wpływ; jedynie około 3 proc. portfela kredytowego banków rumuńskich to zielone aktywa. Te oceny podkreślają fakt, że finansowanie zielonej transformacji można istotnie zwiększyć, zwłaszcza, że „zielone” projekty inwestycyjne (o szacowanej wartości 60 mld euro) będą z pewnością miały znaczny wpływ na wzrost gospodarczy i rozwój kraju. Transformacja powinna jednak uwzględnić przyszłe zewnętrzne zależności w strategicznie ważnych obszarach poprzez budowanie wewnętrznych lub regionalnych alternatyw w celu skrócenia globalnych łańcuchów dostaw.
Na froncie „cyfrowym” warto odnotować, że NBR jako jeden z pierwszych w Europie uruchomił platformę Fintech Innovation Hub. Zrobił to w celu promocji i wspierania innowacji w płatnościach i usługach finansowych w sposób kontrolowany i korzystny dla konsumentów, przy jednoczesnym dążeniu do identyfikacji potencjalnych zagrożeń z nimi związanych oraz rozwiązań pozwalających je opanować. Hub jest bardzo ważny dla Rumunii, w której obraz sytuacji jest zróżnicowany: kraj ma dobre wskaźniki stabilności sektora bankowego i silny wzrost ITC (który generuje 6 proc. PKB kraju), przy niskim poziomie pośrednictwa finansowego (zaledwie 27 proc.) i skromnym wskaźniku edukacji finansowej, który wynosi 22 procent.
Jeśli chodzi o współpracę instytucji, od dwóch lat NBR koordynuje połączone zespoły (skupiające ekspertów z prezydencji rumuńskiej, rządu, stowarzyszeń zawodowych lub organizacji pozarządowych). Przygotowały one dwa kluczowe raporty na temat zmian klimatu i zrównoważonych finansów w Rumunii, zatwierdzone przez krajowy organ makroostrożnościowy. Ponadto departamenty nadzoru i regulacji uważnie śledzą działania europejskich organów nadzoru w tym zakresie, a jako członek NGFS (od września 2020 r.) NBR aktywnie uczestniczy w pracach i wydarzeniach organizowanych przez to forum.
W odniesieniu do podejścia ESG w NBR w zakresie zarządzania portfelem (aktywów rezerwowych) powiedziałbym, że jest ono spójne z naszym mandatem prawnym i głównymi wyznacznikami naszej strategii inwestycyjnej: bezpieczeństwa, płynności i rentowności – to typowe klasy aktywów wykorzystywane przez banki centralne: obligacje skarbowe, obligacje instytucji i ponadnarodowe (mamy w portfelu zielone obligacje BIS) itd. Rozważamy stopniowe włączanie parametrów ESG do monitorowania ryzyka portfela; dlatego też z zadowoleniem przyjmujemy globalny standard sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, który obecnie powstaje pod auspicjami Fundacji Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej.
Ponadto w celu uporządkowania rozmaitych inicjatyw wewnętrznych oraz zgromadzenia wiedzy fachowej z wielu dziedzin od maja ubiegłego roku w Banku utworzono dwie jednostki – ds. zrównoważonego rozwoju i zielonej gospodarki oraz ds. pieniądza cyfrowego – których zadaniem jest podnoszenie świadomości w zakresie ESG i cyfrowych w ogóle oraz związanych z naszą własną działalnością. Jednostka cyfrowa zajmuje się obecnie badaniem kwestii pieniądza cyfrowego banku centralnego (ang. CBDC) poprzez dogłębną analizę i testy wymogów technicznych.
Na zakończenie chciałbym powiedzieć, że banki centralne na całym świecie – którym powierzono zadanie zapewnienia stabilności cen i zachowania stabilności finansowej – uważnie śledzą najnowsze tendencje, w tym w zakresie ESG. Jednak biorąc pod uwagę silny wzrost inflacji do rekordowych poziomów oraz wysoką – na skutek aktualnych turbulencji geopolitycznych – niepewność, bankowcy centralni, dążąc do wsparcia ożywienia gospodarczego i zrównoważonego rozwoju społeczeństwa, będą musieli stąpać ostrożnie, jeśli mają przywrócić stabilność cen i wzmocnić odporność systemu finansowego. Osiągnięcie średniookresowej stabilności cen w roli strażnika stabilności finansowej jest dostatecznie trudne dla wielu banków centralnych na całym świecie. Nowe wyzwania na ścieżce zrównoważonego rozwoju sprawiają, że jeszcze trudniej jest odnaleźć ów nieuchwytny punkt równowagi.
Constantin Mugur Isărescu – Prezes Zarządu Narodowego Banku Rumunii, członek Akademii Rumuńskiej.
Artykuł ukazuje się w cyklu publikacji, których autorami są prezesi banków centralnych i wybitni ekonomiści. Cykl jest objęty specjalnym patronatem Prezesa Narodowego Banku Polskiego, prof. Adama Glapińskiego. Autorzy artykułów zrzekają się honorarium za napisanie tekstów, w zamian NBP przekazuje kwoty odpowiadające honorariom na konto Narodowego Banku Ukrainy w celu wsparcia NBU w czasie wojny. Poniżej słowo wstępne Prezesa NBP do całego cyklu:
24 lutego wydarzyła się w Europie ogromna tragedia, w obliczu której nie sposób przejść do porządku dziennego.
Żaden człowiek nie może przejść obojętnie wobec nieszczęścia, jakie spadło na naród ukraiński.
Wszyscy jesteśmy wstrząśnięci doniesieniami prasowymi, a zwłaszcza tym, co widzimy w środkach masowego przekazu.
Walcząca Ukraina to nie tylko jej dzielni żołnierze, ale także armia tysięcy cywilów usiłujących zachować normalność w kraju dotkniętym agresją rosyjską.
W skład tej armii wchodzą urzędnicy Narodowego Banku Ukrainy, z którymi NBP utrzymuje stały kontakt.
Świadomi potrzeb, jakie mają nasi ukraińscy koledzy, zaprosiłem kilku prezesów banków centralnych oraz wybitnych ekonomistów do podzielenia się swoją wiedzą na temat procesów gospodarczych zachodzących na świecie.
Rzadko się zdarza, aby tak zaszczytne grono autorów gościło na łamach wydawanego przez NBP Obserwatora Finansowego. Wart podkreślenia jest fakt, że wszyscy autorzy zrezygnowali z pobrania swoich honorariów po to, aby przekazać je na potrzeby naszych kolegów pracujących w NBU.
Wierzę, że zainteresuje Państwa cykl tych artykułów, za którymi kryje się nie tylko wiedza i doświadczenie, ale przede wszystkim chęć pomocy dla dotkniętego wojną NBU.
Prof. Adam Glapiński, Prezes NBP
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
