Czy banki centralne powinny odejść od prognoz punktowych?
Prognozy punktowe wzrostu ekonomicznego, inflacji, stóp procentowych, itd., są łatwe do zrozumienia i późniejszego porównania ze stanem faktycznym. W tym artykule argumentuję, że zamiast prognoz punktowych banki centralne powinny prezentować scenariusze wydarzeń w przypadku, gdyby warunki faktyczne okazały się bardziej bądź mniej korzystne, uzupełniając je o pewnego rodzaju przewidywania jak w każdym z tych przypadków kształtować się będą stopy procentowe i inflacja.
Takiej zmiany w sposobie prognozowania nie należy wprowadzać teraz, ale wówczas, gdy cel zostanie osiągnięty [i będzie utrzymywał się] średnio od roku lub dwóch lat.
„Nie możemy zajrzeć w przyszłość” jak mówią słowa piosenki [Que sera sera]; i nawet gdyby prognozy punktowe wzrostu ekonomicznego, inflacji, stóp procentowych, itd., za rok lub dwa lata okazały się najlepsze z możliwych, prawdopodobieństwo, że dokładnie się sprawdzą jest minimalne. Wpłyną na to nie tylko zaskakujące i nieprzewidywalne zdarzenia, ale też same modele wykorzystywane w prognozowaniu będą ograniczonym, nieraz wadliwym narzędziem nie przedstawiającym rzetelnie naszej złożonej rzeczywistości gospodarczej.
Prezes Banku Anglii Mervyn King podjął próbę wyjaśnienia obserwatorom natury przyszłej niepewności, sugerując, aby skoncentrować się raczej na kształcie i odchyleniach wykresu wachlarzowego niż na modalnej prognozie punktowej. Ten szczytny wysiłek można określić jako piękną katastrofę. Pierwotne próby określenia prawdopodobnych zmienności wyniku, tj. albo szerokości wykresu wachlarzowego albo jego odchyleń, nie zakończyły się szczególnym sukcesem (zob. Rozdział 5 w Goodhart i Pradhan 2023). Jego następca, prezes Mark Carney, w praktyce odszedł od tego podejścia, przyjmując, przez większość swojej kadencji, szerokość wykresu jako stałą, z zerowym odchyleniem. Choć obecny główny ekonomista Banku Anglii, Huw Pill, i prezes Andrew Bailey częściowo przywrócili podejście prezesa Kinga poprzez zastosowanie, jako miary ryzyka, szerokiego odchylenia w górę do wykresu wachlarzowego o mocno zwiększonej szerokości, większość komentatorów wykazało nikłe zainteresowanie lub wręcz brak zainteresowania tym faktem, koncentrując uwagę wyłącznie na modalnych prognozach punktowych inflacji, wzrostu i stóp procentowych.
Tego typu (modalne) prognozy punktowe są proste do zrozumienia i łatwo jest je następnie porównać z wartościami faktycznymi. Tego właśnie oczekują wiecznie zajęci politycy. Ale można co najmniej poddać pod dyskusję, czy właśnie tego typu prognozy powinny przedstawiać banki centralne. Istnieje wiele argumentów przemawiających za tym, że skupianie się wyłącznie na prognozie punktowej nie leży w najlepszym interesie banku centralnego.
Pierwszym argumentem jest to, że obecne podejście siłą rzeczy koncentruje się na odchyleniach wyników od celu, niewystarczająco uznając fakt, że punkt ten nie jest żadną świętością, i że pozostawanie w tym samym rejonie [co prognoza] może być wystarczająco dobrym rezultatem, a w niektórych przypadkach nawet lepszym. Dla przykładu, i w szczególności, lata od około 2011 r. do 2018 r. charakteryzowały się bardzo silnymi i korzystnymi szokami podażowymi, co w pozytywny sposób ograniczało inflację. Gdyby w dużo mniejszym stopniu koncentrowano się na osiągnięciu celu o wartości dokładnie 2 proc., o wiele niższa byłaby wywierana na banki centralne presja wprowadzenia przesadnych, a prawie na pewno niepotrzebnych, i – oceniając z perspektywy czasu – niepożądanych ekstremalnych środków luzowania polityki, takich jak luzowanie ilościowe (kiedy nie było kryzysu płynności), wprowadzenie ujemnych stóp procentowych i zobowiązanie nie tylko do długotrwałego obniżenia ale nawet do podjęcia prób uśrednienia przyszłej inflacji.
Drugim argumentem jest to, że w świecie, w którym żyjemy, prawdopodobieństwo wyników nie jest znane, co więcej istnieje radykalna niepewność co do przyszłych wydarzeń w sferze geopolityki, klimatu, technologii, itd. W tych warunkach potencjalny rozkład wyników jest zawsze całkiem spory. To czego potrzebujemy w miejsce celów punktowych to scenariusze. Poprawy natomiast wymaga tempo ich dostosowania do nowych wydarzeń czy warunków. Choć zjawisko to określane jest obecnie jako „zależność od danych”, takie dane z założenia są danymi wstecznymi, i musimy dostosować swoje prognozy na przyszłość do zmieniających się poglądów na temat tego, jak funkcjonuje świat.
Dlatego postuluję, aby stosować lepsze metody niż poleganie na prognozach punktowych w połączeniu z powszechnie ignorowanym wykresem wachlarzowym. Każdy bank centralny może więc przedstawiać scenariusze tego, co może się wydarzyć („co jeśli”) jeżeli warunki okażą się lepsze lub gorsze, wraz z jakiegoś rodzaju przewidywaniem zarówno poziomu stóp procentowych jak i inflacji, w każdym z tych przypadków. Warunkiem koniecznym jest przygotowywanie parzystej liczby prezentowanych scenariuszy (2, 4, itd.). Eksperci z banków centralnych mają tendencję do opracowywania trzech scenariuszy. Z reguły są one tak kalibrowane, że środkowy scenariusz jest oczywistym wyborem, a dwa zewnętrzne (ekstremalne) scenariusze są jedynie na pokaz, i są powszechnie ignorowane. W efekcie każdy skupia się na prognozie punktowej dotyczącej środkowego scenariusza, i znów lądujemy w starym systemie.
Innym przydatnym warunkiem podejścia opartego na scenariuszach byłoby to, aby bank centralny nie próbował podawać dokładnego wyliczenia prawdopodobieństwa każdego ze scenariuszy. Takie wyliczenie w każdym przypadku byłoby niedokładne i wprowadzałoby w błąd. W przypadku stosowania takiego wyliczenia, obserwatorzy po porostu przyjmowaliby zakładane prawdopodobieństwo poziomu stóp procentowych, inflacji, itd., i znów wracaliby to prognoz punktowych. Zamiast tego bank centralny mógłby stwierdzać, że uważa jeden z podawanych przez niego dwóch (lub czterech) scenariuszy za bardziej prawdopodobny, lub nieco bardziej prawdopodobny, lub używać innego rodzaju komunikacji wartościującej.
Podsumowując, przedstawianie prognoz punktowych komentatorom, którzy poszukują uproszczenia i pewności tam, gdzie w rzeczywistości one nie istnieją, jest niepożądane; lepsze byłoby podejście oparte na scenariuszach. Tym niemniej obecna sytuacja nie jest właściwym czasem dla wprowadzenia tak dużej zmiany w sposobie komunikacji banków centralnych. W warunkach inflacji utrzymującej się powyżej celu, i słabnącej wiarygodności, komentatorzy niemal na pewno uznaliby tę zmianę za zasłonę dymną dla ciągłego niepowodzenia w osiągnięciu celu punktowego. Właściwym momentem na wprowadzenie takiej zmiany będzie czas, gdy cel zostanie osiągnięty [i będzie utrzymywał się] średnio od roku lub dwóch.
Przygotowywanie prognoz dla dwóch scenariuszy, w miejsce najbardziej prawdopodobnej wartości punktowej, zapewne wymagałoby więcej pracy i wysiłku ze strony ekspertów, ale byłoby warte zachodu. Scenariusze mogły by być wybierane przez Komisję Polityki Pieniężnej (KPP) z odpowiednim wyprzedzeniem, co dałoby ekspertom czas na wykonanie obu tych ćwiczeń. Samo dokonanie wyboru scenariuszy mogłoby pomóc członkom KPP rozważyć skąd mogą pojawić się ewentualne przyszłe problemy w zarządzaniu polityką pieniężną.
Uwaga autora: Dziękuję Profesor R. Lastrze za cenne komentarze. Za wszelkie błędne założenia ponoszę osobistą odpowiedzialność.
Charles Goodhart – Emeritus Professor in the Financial Markets Group London School Of Economics And Political Science
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W latach 90. XX w. wydawało się, że patent na prowadzenie polityki pieniężnej jest znany. Kraje małe, o otwartej gospodarce i swobodnych przepływach finansowych, powinny zrezygnować z prowadzenia własnej polityki monetarnej i przywiązać kurs swojego pieniądza do zagranicznej waluty dominującej w obrotach handlu zagranicznego. Oczywiście takie rozwiązanie wymagało prowadzenia odpowiedzialnej polityki budżetowej i zaufania rynków finansowych wykluczające raptowny odpływ zagranicznego finansowania.
Dwaj członkowie pierwszej RPP przystąpili do boju w kampanii przed sejmowym głosowaniem nad kandydatem na stanowisko prezesa NBP i w dwudziestu punktach sformułowali swoją – jakżeby inaczej, sążniście negatywną – opinię o polityce pieniężnej realizowanej przez RPP czwartej kadencji (Bogusław Grabowski i Jerzy Pruski, Bankructwo polityki pieniężnej? Rzeczpospolita 27.04.2022).
ChatGPT zapoczątkował nowy etap automatyzacji. W nadchodzących latach generatywna sztuczna inteligencja może doprowadzić do głębokich zmian na rynku pracy oraz znacząco przyspieszyć wzrost gospodarczy.
Droga energia, slowbalizacja, brak rąk do pracy, nadmierna biurokracja, wieloletnie zaniedbania inwestycyjne oraz opóźnienia technologiczne spętały potencjał rozwojowy Niemiec. Gospodarka przechodzi przez polikryzys– spowodowany wieloma czynnikami – na który nie ma prostej odpowiedzi w postaci np. pakietu koniunkturalnego lub jednej, porządnej reformy. RFN potrzebuje w istocie polireformy – dziesiątków drobnych korekt, które jednak jako całość określą na nowo równowagę między rynkiem a państwem.
W ciągu ostatnich 200 lat bankowość centralna przeszła poważną ewolucję, zmieniały się jej zadania oraz reguły polityki pieniężnej. Tekst pokazuje z tej perspektywy dwa banki centralne: Bank Polski (1828–1866) oraz Bank Polski SA (1924–1939). Akcent położono na okoliczności ich powstania oraz intencje i oczekiwania projektodawców, które zdeterminowały statutowy zakres ich uprawnień. Pokazano trudne wybory odnośnie do priorytetów i gradacji celów, przed jakimi stawiała je rzeczywistość gospodarcza. Okoliczności te skłaniały do pytań o właściwe cele i zasady funkcjonowania banków centralnych, tworzyły przestrzeń dla ścierania się koncepcji swoistego bankowego wariabilizmu i statyzmu.
W niedawnych badaniach zasugerowano, że wynagrodzenia poniżej prawnie ustalonej płacy minimalnej są zaskakująco powszechnym zjawiskiem. W niniejszym artykule omówiono tzw. „kradzież płac” w Stanach Zjednoczonych oraz jej wpływ na wzrost wynagrodzeń, który mógłby być udziałem pracowników.
W kwietniu przypada 100. rocznica utworzenia Banku Polskiego SA oraz wprowadzenia złotego do obiegu. Z tej okazji 11 kwietnia odbyła się konferencja „Narodowy Bank Polski – nowy horyzont” poświęcona głównie teraźniejszości i przyszłości.
„Najwyższym dobrem naszym jest nasza państwowość, którą musimy postawić na wysokim poziomie i zabezpieczyć jej całkowitą niezależność. Dla dobra tej naszej państwowości musimy dawać wszystko, co tylko jest w naszej mocy. […] Podstawą zdrowego rozwoju życia gospodarczego oraz siły finansowej państwa jest zdrowa i silna waluta. W celu jej stworzenia i zachowania musi całe społeczeństwo ponosić znaczne ofiary” – o tych słowach, skreślonych przez Władysława Grabskiego, powinien pamiętać każdy polityk, któremu dobro Polski leży na sercu. Wszyscy muszą o tym pamiętać, bo w tych kilku zdaniach zarysowany został cel i zobowiązanie, do realizacji których powinniśmy dążyć jako ludzie wolni i ceniący swoją wolność.
Najnowsze wydanie „Obserwatora Finansowego” ukazuje nam wizje przyszłości bliskiej i dalekiej. W tym numerze, najlepsi eksperci postarają się odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań, dotyczących sztucznej inteligencji i tego jak generatywna AI wpłynie na bankowość, edukację oraz inne dziedziny naszego życia.
Nieefektywność nadzoru prowadzi do występowania nieprawidłowości i nadużyć na rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce – taką sensacyjną tezę stawiają autorzy monografii „Nieprawidłowości i nadużycia na rynku funduszy inwestycyjnych”.
Budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego wzmocniłaby znacznie pozycję Polski w europejskiej gospodarce – stwierdził w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym" dr Andreas Wittmer, dyrektor zarządzający Centrum Badań Lotniczych na Uniwersytecie w St. Gallen.
Sztuczna inteligencja powoli zmienia sposób działania banków i instytucji finansowych. Pomaga im zredukować ciężar biurokracji, ale także podejmować szybsze decyzje oraz utrzymywać efektywny kontakt z klientami. A będzie jeszcze lepiej. W perspektywie czeka kilkunastoprocentowy wzrost EBITDA.
Dywersyfikacja metod płatności, rozumiana jako poszerzanie dostępnej ich gamy, zwiększa wybór płatników i odbiorców płatności, stymuluje konkurencję na rynku i innowacyjność dostawców usług płatniczych, redukuje ryzyko, ponieważ uniezależnia rynek płatności od jednego, potencjalnie dominującego systemu płatności. Podobnie ma się sprawa z formami pieniądza, które się uzupełniają a jednocześnie konkurują i substytuują wzajemnie.
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Portal ekonomiczny NBP „Obserwator Finansowy” ponownie znalazł się w czołówce najbardziej opiniotwórczych mediów w kategorii „Media ekonomiczne i biznesowe”, wyprzedzając m.in. „Parkiet”. Wzrost cytowalności treści publikowanych na łamach serwisu wzrósł w kwietniu w odniesieniu do marca 2023 r. o 37 proc.
Sytuacja gospodarcza w Polsce na tle innych krajów przedstawia się korzystnie. Warto zauważyć, że w szybkim tempie nadrabiamy dystans dzielący Polskę od poziomu życia w wybranych państwach europejskich. W ciągu ostatnich czterech lat dynamika wzrostu PKB plasowała Polskę powyżej innych krajów europejskich, zarówno strefy euro, w tym Niemiec i Francji, jak i krajów Unii Europejskiej z własną walutą, np. Czech.
Większość polskich przedsiębiorców odczuła skutki wojny w Ukrainie, choć jej wpływ oceniają w zróżnicowany sposób – wynika z badania przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
