Czy banki centralne powinny odejść od prognoz punktowych?
Prognozy punktowe wzrostu ekonomicznego, inflacji, stóp procentowych, itd., są łatwe do zrozumienia i późniejszego porównania ze stanem faktycznym. W tym artykule argumentuję, że zamiast prognoz punktowych banki centralne powinny prezentować scenariusze wydarzeń w przypadku, gdyby warunki faktyczne okazały się bardziej bądź mniej korzystne, uzupełniając je o pewnego rodzaju przewidywania jak w każdym z tych przypadków kształtować się będą stopy procentowe i inflacja.
Takiej zmiany w sposobie prognozowania nie należy wprowadzać teraz, ale wówczas, gdy cel zostanie osiągnięty [i będzie utrzymywał się] średnio od roku lub dwóch lat.
„Nie możemy zajrzeć w przyszłość” jak mówią słowa piosenki [Que sera sera]; i nawet gdyby prognozy punktowe wzrostu ekonomicznego, inflacji, stóp procentowych, itd., za rok lub dwa lata okazały się najlepsze z możliwych, prawdopodobieństwo, że dokładnie się sprawdzą jest minimalne. Wpłyną na to nie tylko zaskakujące i nieprzewidywalne zdarzenia, ale też same modele wykorzystywane w prognozowaniu będą ograniczonym, nieraz wadliwym narzędziem nie przedstawiającym rzetelnie naszej złożonej rzeczywistości gospodarczej.
Prezes Banku Anglii Mervyn King podjął próbę wyjaśnienia obserwatorom natury przyszłej niepewności, sugerując, aby skoncentrować się raczej na kształcie i odchyleniach wykresu wachlarzowego niż na modalnej prognozie punktowej. Ten szczytny wysiłek można określić jako piękną katastrofę. Pierwotne próby określenia prawdopodobnych zmienności wyniku, tj. albo szerokości wykresu wachlarzowego albo jego odchyleń, nie zakończyły się szczególnym sukcesem (zob. Rozdział 5 w Goodhart i Pradhan 2023). Jego następca, prezes Mark Carney, w praktyce odszedł od tego podejścia, przyjmując, przez większość swojej kadencji, szerokość wykresu jako stałą, z zerowym odchyleniem. Choć obecny główny ekonomista Banku Anglii, Huw Pill, i prezes Andrew Bailey częściowo przywrócili podejście prezesa Kinga poprzez zastosowanie, jako miary ryzyka, szerokiego odchylenia w górę do wykresu wachlarzowego o mocno zwiększonej szerokości, większość komentatorów wykazało nikłe zainteresowanie lub wręcz brak zainteresowania tym faktem, koncentrując uwagę wyłącznie na modalnych prognozach punktowych inflacji, wzrostu i stóp procentowych.
Tego typu (modalne) prognozy punktowe są proste do zrozumienia i łatwo jest je następnie porównać z wartościami faktycznymi. Tego właśnie oczekują wiecznie zajęci politycy. Ale można co najmniej poddać pod dyskusję, czy właśnie tego typu prognozy powinny przedstawiać banki centralne. Istnieje wiele argumentów przemawiających za tym, że skupianie się wyłącznie na prognozie punktowej nie leży w najlepszym interesie banku centralnego.
Pierwszym argumentem jest to, że obecne podejście siłą rzeczy koncentruje się na odchyleniach wyników od celu, niewystarczająco uznając fakt, że punkt ten nie jest żadną świętością, i że pozostawanie w tym samym rejonie [co prognoza] może być wystarczająco dobrym rezultatem, a w niektórych przypadkach nawet lepszym. Dla przykładu, i w szczególności, lata od około 2011 r. do 2018 r. charakteryzowały się bardzo silnymi i korzystnymi szokami podażowymi, co w pozytywny sposób ograniczało inflację. Gdyby w dużo mniejszym stopniu koncentrowano się na osiągnięciu celu o wartości dokładnie 2 proc., o wiele niższa byłaby wywierana na banki centralne presja wprowadzenia przesadnych, a prawie na pewno niepotrzebnych, i – oceniając z perspektywy czasu – niepożądanych ekstremalnych środków luzowania polityki, takich jak luzowanie ilościowe (kiedy nie było kryzysu płynności), wprowadzenie ujemnych stóp procentowych i zobowiązanie nie tylko do długotrwałego obniżenia ale nawet do podjęcia prób uśrednienia przyszłej inflacji.
Drugim argumentem jest to, że w świecie, w którym żyjemy, prawdopodobieństwo wyników nie jest znane, co więcej istnieje radykalna niepewność co do przyszłych wydarzeń w sferze geopolityki, klimatu, technologii, itd. W tych warunkach potencjalny rozkład wyników jest zawsze całkiem spory. To czego potrzebujemy w miejsce celów punktowych to scenariusze. Poprawy natomiast wymaga tempo ich dostosowania do nowych wydarzeń czy warunków. Choć zjawisko to określane jest obecnie jako „zależność od danych”, takie dane z założenia są danymi wstecznymi, i musimy dostosować swoje prognozy na przyszłość do zmieniających się poglądów na temat tego, jak funkcjonuje świat.
Dlatego postuluję, aby stosować lepsze metody niż poleganie na prognozach punktowych w połączeniu z powszechnie ignorowanym wykresem wachlarzowym. Każdy bank centralny może więc przedstawiać scenariusze tego, co może się wydarzyć („co jeśli”) jeżeli warunki okażą się lepsze lub gorsze, wraz z jakiegoś rodzaju przewidywaniem zarówno poziomu stóp procentowych jak i inflacji, w każdym z tych przypadków. Warunkiem koniecznym jest przygotowywanie parzystej liczby prezentowanych scenariuszy (2, 4, itd.). Eksperci z banków centralnych mają tendencję do opracowywania trzech scenariuszy. Z reguły są one tak kalibrowane, że środkowy scenariusz jest oczywistym wyborem, a dwa zewnętrzne (ekstremalne) scenariusze są jedynie na pokaz, i są powszechnie ignorowane. W efekcie każdy skupia się na prognozie punktowej dotyczącej środkowego scenariusza, i znów lądujemy w starym systemie.
Innym przydatnym warunkiem podejścia opartego na scenariuszach byłoby to, aby bank centralny nie próbował podawać dokładnego wyliczenia prawdopodobieństwa każdego ze scenariuszy. Takie wyliczenie w każdym przypadku byłoby niedokładne i wprowadzałoby w błąd. W przypadku stosowania takiego wyliczenia, obserwatorzy po porostu przyjmowaliby zakładane prawdopodobieństwo poziomu stóp procentowych, inflacji, itd., i znów wracaliby to prognoz punktowych. Zamiast tego bank centralny mógłby stwierdzać, że uważa jeden z podawanych przez niego dwóch (lub czterech) scenariuszy za bardziej prawdopodobny, lub nieco bardziej prawdopodobny, lub używać innego rodzaju komunikacji wartościującej.
Podsumowując, przedstawianie prognoz punktowych komentatorom, którzy poszukują uproszczenia i pewności tam, gdzie w rzeczywistości one nie istnieją, jest niepożądane; lepsze byłoby podejście oparte na scenariuszach. Tym niemniej obecna sytuacja nie jest właściwym czasem dla wprowadzenia tak dużej zmiany w sposobie komunikacji banków centralnych. W warunkach inflacji utrzymującej się powyżej celu, i słabnącej wiarygodności, komentatorzy niemal na pewno uznaliby tę zmianę za zasłonę dymną dla ciągłego niepowodzenia w osiągnięciu celu punktowego. Właściwym momentem na wprowadzenie takiej zmiany będzie czas, gdy cel zostanie osiągnięty [i będzie utrzymywał się] średnio od roku lub dwóch.
Przygotowywanie prognoz dla dwóch scenariuszy, w miejsce najbardziej prawdopodobnej wartości punktowej, zapewne wymagałoby więcej pracy i wysiłku ze strony ekspertów, ale byłoby warte zachodu. Scenariusze mogły by być wybierane przez Komisję Polityki Pieniężnej (KPP) z odpowiednim wyprzedzeniem, co dałoby ekspertom czas na wykonanie obu tych ćwiczeń. Samo dokonanie wyboru scenariuszy mogłoby pomóc członkom KPP rozważyć skąd mogą pojawić się ewentualne przyszłe problemy w zarządzaniu polityką pieniężną.
Uwaga autora: Dziękuję Profesor R. Lastrze za cenne komentarze. Za wszelkie błędne założenia ponoszę osobistą odpowiedzialność.
Charles Goodhart – Emeritus Professor in the Financial Markets Group London School Of Economics And Political Science
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W latach 90. XX w. wydawało się, że patent na prowadzenie polityki pieniężnej jest znany. Kraje małe, o otwartej gospodarce i swobodnych przepływach finansowych, powinny zrezygnować z prowadzenia własnej polityki monetarnej i przywiązać kurs swojego pieniądza do zagranicznej waluty dominującej w obrotach handlu zagranicznego. Oczywiście takie rozwiązanie wymagało prowadzenia odpowiedzialnej polityki budżetowej i zaufania rynków finansowych wykluczające raptowny odpływ zagranicznego finansowania.
Dziennik „Rzeczpospolita” wyróżnia się regularnym udostępnianiem swych łamów opiniom dotyczącym polityki pieniężnej. W większości autorami tych opinii są byli członkowie Rady Polityki Pieniężnej. Niestety, często zawierają one błędy merytoryczne. Bank centralny poświęcił wiele uwagi ich prostowaniu.
W okresie prezydentury Donalda Trumpa prawdopodobnie zmieni się charakter współpracy między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi, szczególnie w obszarach handlu i inwestycji. Brak przewag konkurencyjnych po stronie Europy może wymusić rewizję jej podejścia do polityki zagranicznej, również wobec Chin. Zmiany te przynoszą zarówno nowe zagrożenia, jak i szanse dla Polski, wymagając elastyczności i strategicznego podejścia.
W obliczu narastającego globalnego kryzysu klimatycznego, uwaga świata skupia się na zrównoważonym rozwoju i redukcji emisji dwutlenku węgla. W tym kontekście, zielone inwestycje i technologie odnawialne zyskują na znaczeniu, przyciągając uwagę inwestorów i instytucji finansowych.
Silne więzi i zaufanie, to na tym budowane są technologiczne „jednorożce” w Dolinie Krzemowej, sama wiedza i pieniądze nie wystarczają. O tym jak tworzą się takie spółki w amerykańskim środowisku biznesowym napisał Jimmy Soni w książce „Założyciele”.
Na całym świecie niezależność banków centralnych stanowi fundament stabilności ekonomicznej. Niezależność Narodowego Banku Polskiego jest warunkiem skutecznego wypełniania jego mandatu, którym jest dbanie o stabilność cen w średnim okresie – podkreślał niejednokrotnie w swoich wypowiedziach prof. Adam Glapiński, Prezes NBP. O tym jak ważna jest niezależna polityka pieniężna i własna waluta dla zapewnienia długookresowego wzrostu polskiej gospodarki przeczytamy w najnowszym wydaniu kwartalnika „Obserwator Finansowy”.
Globalizacja prowadzi do rosnącej współzależności, integracji i homogenizacji światowych rynków finansowych. Czy jednak wszyscy inwestorzy na całym świecie podejmują decyzje w ten sam sposób? Tutaj pojawia się zagadnienie kultury, które w literaturze przedmiotu definiowane jest jako zbiór wierzeń i wartości, przekazywanych w niezmienionej formie z pokolenia na pokolenie przez różne grupy etniczne, religijne oraz społeczne.
Przedstawiciele Unii Europejskiej i państw Mercosur, tj. Argentyny, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju, 28 czerwca 2019 r. osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie ambitnej i kompleksowej umowy handlowej. Wbrew licznym spekulacjom umowa nie została podpisana podczas szczytu państw G20 w Rio de Janeiro. Wiele wskazuje na to, że bilans tej umowy będzie niekorzystny dla polskiego sektora rolno-spożywczego.
Listopadowy „Raport o inflacji” NBP, podobnie jak dwa poprzednie w 2024 r., przynosi niższą projekcję wzrostu PKB w I kwartale 2025 r. Ma on wynieść 3,3 proc. (w lipcu spodziewano się wzrostu o 4,3 proc, a w marcu nawet o 5 proc.). Przyczyny to kondycja gospodarki niemieckiej, niższa konsumpcja w Polsce i niższe inwestycje.
Polacy pod względem stopy oszczędności znajdują się na szarym końcu w Europie. Za mało zarabiamy, za dużo wydajemy, a może nie mamy nawyku inwestowania pieniędzy?
Japonia, Stany Zjednoczone i Niemcy już teraz intensywnie rozwijają technologie miękkich robotów, widząc w nich możliwości przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Polska, z uwagi na potencjał w sektorze nowych technologii, ma szansę, aby się stać istotnym graczem w tej dziedzinie – uważa dr inż. Jan Klimaszewski z Instytutu Automatyki i Robotyki na Wydziale Mechatroniki Politechniki Warszawskiej, naukowiec specjalizujący się m.in. w robotyce współpracującej, sensoryce oraz elektronicznej skórze.
O tym, czemu dwa małe kraje doprowadziły do uzależnienia światowej gospodarki od ich produkcji układów scalonych opowiada książka Chrisa Millera „Wielka wojna o chipy”.
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Wprowadzenie euro jest niebezpieczne z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Polska gospodarka jest jeszcze niedojrzała, różnice technologiczne, rozwój systemu finansowego, poziom konkurencyjności wymagają przyspieszonej modernizacji. Nasza gospodarka wychodzi dopiero z rozwoju zależnego, potrzebny jest czas.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
