(infografiki D. Gąszczyk)
Minęły już cztery miesiące od kiedy z rynku zniknął program „Rodzina na swoim”, dzięki czemu jego wpływ jest coraz mniej widoczny. W czasie jego obowiązywania (od 2007 roku) z dopłat skorzystało ponad 190 tysięcy beneficjentów. To dużo, biorąc pod uwagę, że w ubiegłym roku deweloperzy oddali do użytkowania 63 tys. mieszkań, a przeciętną liczbę transakcji nieruchomościami można szacować w Polsce na 20 – 30 tysięcy miesięcznie. Nie ma więc wątpliwości, że dopłaty do kredytów wpływały na sytuację rynkową. Wpływ ten zmieniał się jednak wraz ze zmieniającymi się regułami działania programu.
Początkowo program nie cieszył się dużą popularnością. Dane BGK mówią o 4 tysiącach kredytów udzielonych z dofinansowaniem w 2007 roku i 6,6 tysiącach w roku kolejnym. Co więcej gros z nich trafiło na rynek wtórny lub przeznaczonych było na budowę domu. Mniej niż 10 proc. z nich zaciągnięto aby finansować zakup mieszkania na rynku pierwotnym.
Małą popularność w tym segmencie można wiązać z faktem, że w tamtych latach deweloperzy nie mieli problemów ze zbytem posiadanych nieruchomości pomimo wyższych cen nowych lokali, niż tych z rynku wtórnego. Fakt ten nie skłaniał ich do budowania oferty skrojonej na miarę programu budżetowych dopłat.
Rok 2009 przyniósł spory wzrost popularności „Rodziny na swoim”. Co jednak spowodowało, że raptem brzydkie kaczątko stało się w oczach potencjalnych kupujących pięknym łabędziem? W roku 2009 doszło do podwyższenia limitu ceny m kw., która kwalifikowała nieruchomości do dopłat.
Wzrost popularności dopłat dotyczył także rynku pierwotnego, który od 2009 roku do roku bieżącego odpowiadał już za od 24 do prawie 40 proc. udzielonych kredytów w programie „Rodzina na swoim”, a dla wielu firm budujących mieszkania stał się motorem napędzającym sprzedaż lokali. Deweloperzy nie zrezygnowali z niego nawet po sierpniu 2011 roku, kiedy obniżono limity cen kwalifikujące do dopłat, ponieważ to właśnie w 2012 roku padł rekord liczby kredytów udzielonych na zakup mieszkań z rynku pierwotnego (15,1 tys. sztuk).
Wpływ popularności programu dopłat na ceny nieruchomości budzi spore emocje. Jedni uważają, że pieniądze z budżetu przyczyniły się do utrzymania wysokich cen, a inni, że wymusiły one korektę i nadmiernie rozdmuchały oczekiwania cenowe potencjalnych nabywców. Prawda zapewne jak zwykle leży w środku.
Nie ulega jednak wątpliwości, że w trudnym 2009 roku, kiedy wiele banków zakręcało kurki z kredytami hipotecznymi, program „Rodzina na swoim” był przykładem interwencji państwa, która mogła przyczynić się do miękkiego lądowania gospodarki. Dyskusyjny może być natomiast fakt, że w II i III kwartale 2011 roku w Warszawie można było kupić z dopłatą mieszkanie, o ile jego cena nie przekroczyła 9816,1 zł za m kw. To pozwalało zakwalifikować do dopłat prawie co czwarte mieszkanie w centrum stolicy i to biorąc pod uwagę ceny ofertowe, które są przecież najczęściej zawyżone względem faktycznych oczekiwań sprzedających.
Po nowelizacji programu, która weszła w życie w sierpniu 2011 roku znacznie obniżono limity cen kwalifikujące do dopłat. Na rynku wtórnym spadek sięgnął aż 42,9 proc., a na rynku pierwotnym 28,6 proc. Wzmogło to przecenę i konkurencję między uczestnikami podażowej strony rynku, która i tak musiała radzić już sobie z rosnącymi stopami procentowymi, a niedługo potem również z nowelizacją rekomendacji „S”, która utrudniła dostęp do kredytów walutowych i nakazała szacowanie zdolności kredytowej w taki sposób, jakby dług był zaciągnięty na co najwyżej 25 lat.
W obliczu tylu fundamentalnych zmian, które miały wpływ na siłę popytu na mieszkania, trudno jest odpowiedzieć na pytanie, w jak dużym stopniu znowelizowana „Rodzina na swoim” mogła się przyczynić do spadku przeciętnej ceny transakcyjnej na rodzimym rynku mieszkaniowym. Zależność ta wydaje się jednak w pełni uzasadniona. Państwo dotowało bowiem często kwotami idącymi w dziesiątki tysięcy złotych zakupy mieszkań z najniższej półki cenowej, wpływając w ten sposób na strukturę jakościową sprzedawanych lokali.
Gdyby więc w poszukiwaniu odpowiedzi spojrzeć na ostatnie odczyty indeksu cen mieszkań przygotowany przez Home Broker i Open Finance, to okazałoby się, że po trzech miesiącach wzrostu (od stycznia do marca) w kwietniu widoczna była niewielka korekta, co mogłoby sugerować, że efekt zakończenia „Rodziny na swoim” zanika. W kwietniu przeciętna cena transakcyjna mieszkania w dużym mieście była o 6 proc. wyższa niż w grudniu. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że mniej więcej w takim właśnie zakresie w ostatnich miesiącach roku „Rodzina na swoim” przyczyniła się do obniżki przeciętnej ceny transakcyjnej.
Tezę tę można też poprzeć kwietniowymi odczytami dotyczącymi liczby zawieranych transakcji przez Home Broker i Open Finance. W tym wypadku po raz pierwszy od początku roku widoczne jest ożywienie. Liczba zawieranych transakcji była o 7 proc. wyższa niż w odczycie sprzed miesiąca i (choć jedynie kosmetycznie) wyższa niż w analogicznym okresie przed rokiem. Potwierdza to tezę o wygaszaniu efektu końca programu „Rodzina na swoim”. Spowodował on znaczący wzrost popytu na mieszkania w ostatnich miesiącach ubiegłego roku kosztem wielkości popytu zgłaszanego na początku roku bieżącego.
OF
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
