Pandemia COVID-19 wymierzyła światowej gospodarce najsilniejszy od 1929 r. cios, o katastrofalnych i długotrwałych skutkach dla sytuacji budżetowej państw. Choć efekt pandemii nie ma dziś sobie równych co do skali ani charakteru, podobne kryzysy systemowe będą zapewne powtarzać się coraz częściej w naszym nowoczesnym, wzajemnie powiązanym świecie. COVID-19 przypomniał nam, że kolejne wstrząsy zewnętrzne mogą się na siebie nakładać i na różne sposoby wzajemnie wzmacniać, powodując rozległe konsekwencje fiskalne, gospodarcze, finansowe i społeczne.
Zrozumienie tej tendencji jest szczególnie ważne w obliczu rosnącego zagrożenia zmianami klimatu. W opublikowanym niedawno raporcie Światowa Organizacja Meteorologiczna przypomniała nam o „nieubłaganej” intensyfikacji kryzysu klimatycznego: w 2020 roku zanotowano rekordową liczbę i skalę skrajnych wydarzeń pogodowych, a w wielu krajach wystąpiły tzw. „kryzysy złożone” (compound crises) w których problemy klimatyczne, zdrowotne i gospodarcze nakładały się na siebie.
W jaki więc sposób poszczególne państwa mogą podnieść odporność finansową na takie złożone wstrząsy? W jaki sposób banki centralne i organy nadzoru finansowego mogą modyfikować ramy prawne i instytucjonalne, a także praktyki nadzorcze, aby zapobiec zagrożeniom generowanym przez pandemie i zmiany klimatu?
Na początek kluczowe jest rozpoznanie zagrożeń i objęcie ich instytucjonalnymi i prawnymi ramami zarządzania ryzykiem finansowym. Ale wstrząsy rozpatrywane są zwykle pojedynczo, a nasze zdolności ich pomiaru, monitorowania i przewidywania są na razie ograniczone. W jaki sposób możemy więc lepiej przygotować się na przyszłe kryzysy?
Stworzony przez Bank Światowy program ubezpieczeń od ryzyka klęsk żywiołowych i nadzwyczajnego wsparcia finansowego późniejszej odbudowy (Disaster Risk Financing and Insurance Program – DRFIP) od ponad dekady zapewnia rządom analizę ryzyka i doradztwo dla wzmocnienia ich odporności finansowej na klęski żywiołowe i wstrząsy klimatyczne. Jest ona kluczowa dla trwałości ożywienia gospodarczego po pandemii COVID-19, a także jego ekologicznego i społecznie sprawiedliwego charakteru. Program DRFIP nawiązał współpracę z Uniwersytetem Ca ‚Foscari w Wenecji w celu realizacji projektu badawczego poświęconego skutkom wstrząsów złożonych. W ramach tego projektu przedstawiliśmy kanały transmisji ryzyka dla wstrząsów klimatycznych, gospodarczych i zdrowotnych oraz opracowaliśmy schemat identyfikacji wstrząsów złożonych w ramach oceny ryzyka makrofinansowego.
Efekty złożone mogą być o 50 proc. większe niż suma wstrząsów indywidualnych.
Gdy pandemia i skrajne anomalie pogodowe współwystępują w obrębie jednej gospodarki, generują one efekty nieliniowe, które mogą zwiększać straty gospodarcze (np. mierzone w kategoriach PKB): skutki złożone mogą być większe niż suma szoków indywidualnych. Mierzyliśmy to zjawisko za pomocą mnożnika ryzyka złożonego, stwierdzając, że w niektórych przypadkach może on osiągnąć maksymalnie ponad 150 proc. To znaczy, że efekty złożone mogą być o 50 proc. większe niż suma wstrząsów indywidualnych – to solidny margines błędu!
Nakładanie się na siebie wstrząsów może mieć dwie różne konsekwencje dla rządów. Wzmacnia ono gospodarcze skutki poszczególnych wstrząsów, co oznacza, że będą one miały silniejszy i bardziej długotrwały negatywny wpływ na przychody rządu. Ponadto zwiększa zapotrzebowanie na poklęskowe wydatki budżetowe, w szczególności w takich obszarach jak ochrona socjalna i finansowanie odbudowy w sektorze mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MMŚP).
Ignorowanie potencjalnych skutków ryzyka złożonego może być poważnym błędem w zarządzaniu ożywieniem gospodarczym po kryzysie COVID-19. Zagrożenia gospodarcze i finansowe, zmiana klimatu, degradacja środowiska oraz kryzysy w obszarze zdrowia publicznego wiążą się wzajemnie ze sobą. Nieuwzględnianie tych powiązań i efektu wzajemnego wzmocnienia ogranicza skuteczną realizację polityki publicznej i zarządzanie ryzykiem finansowym. Dla podniesienia odporności systemu konieczne jest przyjęcie bardziej zintegrowanego podejścia do zarządzania ryzykiem.
Nadal istnieją kwestie do rozważenia. Na przykład, jak miałaby się zmienić konstrukcja odpornych na zmiany klimatu instrumentów finansowych, takich jak kredyty warunkowe i ubezpieczenia, aby wspomóc zarządzanie tymi (złożonymi) zagrożeniami?
Jedno jest pewne: pierwszym dużym krokiem w kierunku wyższej odporności finansowej może być opracowanie prostych, a jednocześnie realistycznych scenariuszy i mierników oraz pełniejsza ich integracja z systemem zarządzania ryzykiem finansowym. Pozwoliłoby to ograniczyć skutki przyszłych kryzysów, stanowiąc zachętę do powszechnych inwestycji redukujących różne ryzyka.
Podziękowania: W badaniach na których opiera się niniejszy artykuł brali udział Antoine Bavandi i Fabio Cian z Banku Światowego oraz Monica Billio, Stefano Battiston, Louison Cahen Fourot, Nepomuk Dunz, Arthur Hrast Essenfelder, Andrea Mazzocchetti i Malcolm Mistry z Uniwersytetu Ca ‚Foscari w Wenecji. Badania zostały sfinansowane przez fundusz Global Risk Financing Facility.
Artykuł jest częścią serii publikacji prezentujących związane ze zmianami klimatu prace Grupy Banku Światowego w ramach grupy ds. sprawiedliwego wzrostu, finansów i instytucji, obejmującej następujące Praktyki Globalne: Zarządzanie; Finanse, Konkurencyjność i Innowacje; oraz Makroekonomia, Handel i Inwestycje.
Olivier Mahul – kierownik praktyki, Jednostka finansowania ryzyka kryzysowego i katastroficznego, Bank Światowy
Irene Monasterolo – profesor ekonomii klimatycznej i finansów, Vienna University of Economics and Business
Nicola Ranger – starszy konsultant, Bank Światowy
Artykuł pochodzi z serwisu World Bank Blogs.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
