(©Envato)
Autorzy stwierdzają, że obawa przed automatyzacją powoduje, że pracownicy żądają wyższego opodatkowania i większej redystrybucji. Planują wstąpić do związku zawodowego, aby chronić swoje miejsca pracy, a nie zdobyć nowe umiejętności lub zmienić zawód. Wyniki badań podkreślają presję, jaką automatyzacja może wywierać na budżety publiczne i dają nowe spojrzenie na to, jak postęp technologiczny może zmienić krajobraz polityczny.
Zwiększona automatyzacja i wykorzystanie robotów oraz sztucznej inteligencji (AI) mają potencjał, aby drastycznie zmienić charakter pracy, i choć mogą powstać nowe miejsca zatrudnienia, będące uzupełnieniem wobec maszyn i algorytmów, przyszła automatyzacja stanowi również zagrożenie dla wielu istniejących miejsc pracy (Acemoglu i Restrepo, 2020). Wypieranie siły roboczej w wyniku automatyzacji może mieć istotne społeczne i polityczne konsekwencje, jak widać na podstawie wpływu postępu technologicznego w przeszłości (Caprettini i Voth, 2020). Zagrożenie przyszłymi falami automatyzacji będzie więc prawdopodobnie odgrywało decydującą rolę w kształtowaniu reakcji pracowników, dyskursu publicznego wokół nierówności ekonomicznych oraz roli rządu w łagodzeniu ich skutków. Pomimo znaczenia zrozumienia związku pomiędzy postrzeganym zagrożeniem automatyzacją a reakcjami pracowników, badania na ten temat były wstrzymywane przez trudności w identyfikacji zewnętrznych źródeł zmienności postrzeganego ryzyka automatyzacji. Aby wypełnić tę lukę w literaturze, w nowej pracy (Golin i Rauh, 2022) dostarczamy dowody na wpływ obaw przed automatyzacją na zachowania, intencje i preferencje pracowników w oparciu o próbę liczącą prawie 4 300 pracowników w Stanach Zjednoczonych.
Jak obawy pracowników przed automatyzacją wiążą się z preferencjami, postawami i intencjami
W jakim stopniu pracownicy obawiają się zagrożenia, jakie automatyzacja stanowi dla ich miejsc pracy w najbliższej przyszłości? Aby zmierzyć postrzegane przez pracowników zagrożenie automatyzacją, prosimy respondentów o oszacowanie prawdopodobieństwa, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat stracą pracę/nie znajdą pracy z powodu automatyzacji, robotów lub AI. Dane pokazują, że przeciętnie pracownicy w naszej próbie obawiają się automatyzacji, przy czym prawie 40 proc. respondentów uważa, że prawdopodobieństwo zastąpienia ich przez maszynę, robota lub algorytm jest wyższe niż 50 proc. Młodsi respondenci i osoby słabiej wykształcone należą do grup najbardziej zaniepokojonych, a obawy przed automatyzacją są największe wśród respondentów pracujących w zawodach związanych z przygotowywaniem i podawaniem posiłków oraz transportem i przemieszczaniem materiałów. Ci, którzy obawiają się najmniej, pracują w służbach ratowniczych lub w usługach komunalnych i społecznych.
Młodsi respondenci i osoby słabiej wykształcone należą do grup najbardziej zaniepokojonych, a obawy przed automatyzacją są największe wśród respondentów pracujących w zawodach związanych z przygotowywaniem i podawaniem posiłków oraz transportem i przemieszczaniem materiałów.
Następnie przechodzimy do zbadania korelacji pomiędzy postrzeganym ryzykiem automatyzacji a preferencjami, postawami i reakcjami pracowników dotyczącymi zatrudnienia. Pracownicy mogą się zabezpieczyć przed zagrożeniem automatyzacją, domagając się od rządu większej redystrybucji, albo przekwalifikowując się i zmieniając zawód. Zrozumienie związku między obawą przed automatyzacją a preferencjami i zachowaniami pracowników jest ważne dla przewidywania społecznych konsekwencji przyszłych fal automatyzacji. W ankiecie mierzymy reakcje pracowników na automatyzację za pomocą serii pytań dotyczących (i) preferencji w zakresie redystrybucji; (ii) poparcia pracowników dla wydatków rządowych na programy szkoleniowe dla dorosłych i programy zasiłków dla ubogich; (iii) reakcji pracowników na rozwiązania związane z zatrudnieniem, mierzonych ich intencjami przystąpienia do lub pozostania w związku zawodowym, przystąpienia do programu przekwalifikowania lub zmiany zawodu; (iv) postaw populistycznych oraz (v) intencji wyborczych.
Stwierdzamy, że postrzegane ryzyko automatyzacji silnie wiąże się z preferencjami pracowników w zakresie redystrybucji, rozwiązań związanych z zatrudnieniem i postawami populistycznymi. Pracownicy, którzy są bardziej zaniepokojeni zagrożeniem automatyzacją ich pracy, opowiadają się za wyższymi stawkami podatku dochodowego, żądają wyższego bezwarunkowego dochodu podstawowego (Universal Basic Income – UBI), częściej chcą wstąpić do związku zawodowego, częściej chcą się przekwalifikować, częściej uważają się za antyelitarystów, a także częściej wstrzymują się od udziału w kolejnych wyborach prezydenckich.
Powyższe zależności pomiędzy postrzeganym zagrożeniem automatyzacją a preferencjami, intencjami i postawami pracowników nie mogą być interpretowane przyczynowo, ponieważ te same czynniki, które mogą powodować zagrożenie automatyzacją, mogą również być źródłem opinii. Aby przezwyciężyć obawy związane z endogenicznością, wykorzystujemy w badaniu eksperyment, który pozwala nam wpłynąć na przekonania pracowników dotyczące zagrożeń, jakie niesie ze sobą automatyzacja. Po określeniu postrzeganego przez respondentów zagrożenia utratą pracy z powodu automatyzacji, uczestnicy naszego badania są przydzielani losowo do grupy kontrolnej lub jednej z dwóch grup eksperymentalnych. Podczas gdy respondenci z grupy kontrolnej nie otrzymali żadnych informacji, uczestnicy grup eksperymentalnych zostali poinformowani o przeciętnych oczekiwaniach związanych z automatyzacją wśród pracowników zatrudnionych na podobnych stanowiskach. Przedstawione liczby pochodzą z danych zebranych w ramach projektu Covid Inequality (Adams-Prassl i in., 2020), w którym znalazły się informacje na temat postrzegania ryzyka automatyzacji przez reprezentatywną próbę pracowników zatrudnionych w Stanach Zjednoczonych.
Strach przed automatyzacją zwiększa zapotrzebowanie na silniejsze państwo opiekuńcze i zmienia krajobraz polityczny
Wyniki naszego eksperymentu pokazują, że otrzymanie informacji o spodziewanej automatyzacji prowadzi do pewnych istotnych zmian w preferencjach i postawach pracowników. Nie stwierdzamy jednak istotnego wpływu obaw przed automatyzacją na plany związane ze zmianą zawodu lub udziałem w programach przekwalifikowania. Modele ekonomiczne analizujące optymalne podatki zakładają, że pracownicy reagują na automatyzację poprzez zdobywanie umiejętności, które nie są rutynowe (Rebelo i in., 2020). Jednak jedynym efektem w przypadku reakcji związanych z zatrudnieniem, jaki stwierdziliśmy, jest znacznie większe prawdopodobieństwo chęci przystąpienia do związku zawodowego, gdy postrzegane prawdopodobieństwo utraty pracy jest wyższe niż początkowe obawy. Sugeruje to, że pracownicy nie zareagują na przyszłe fale automatyzacji przekwalifikowaniem się lub zmianą zawodu, ale raczej będą szukać ochrony miejsc pracy (i zadań) poprzez związki zawodowe. W odniesieniu do krajobrazu politycznego ryzyko automatyzacji zmniejsza również chęć pracowników do oddania głosu w najbliższych wyborach i przesuwa ich poglądy na lewą stronę sceny politycznej.
Pracownicy poinformowani o znacznie wyższym prawdopodobieństwie utraty pracy żądają wyższych podatków od dochodu i wyższych poziomów bezwarunkowego dochodu podstawowego.
Podsumowując, stwierdzamy, że w większości przypadków efekty eksperymentu nie są symetryczne. Są one zwykle silniejsze u respondentów, którzy zostali poinformowani o tym, że prawdopodobieństwo automatyzacji jest większe niż się początkowo obawiali.
Analizowane łącznie wyniki naszego eksperymentu badawczego budzą obawy o to, że przyszłe fale automatyzacji mogą wywierać presję na budżety publiczne poprzez zwiększone zapotrzebowanie na redystrybucję i silniejsze państwo opiekuńcze
Analizowane łącznie wyniki naszego eksperymentu badawczego budzą obawy o to, że przyszłe fale automatyzacji mogą wywierać presję na budżety publiczne poprzez zwiększone zapotrzebowanie na redystrybucję i silniejsze państwo opiekuńcze. W sytuacji, gdy demokracja już podupada (Frey i in., 2020), stwierdzamy, że automatyzacja może potencjalnie rozbudzić nastroje antyelitarne, a także zmniejszyć frekwencję wyborczą i zaufanie do polityków. Biorąc pod uwagę zbliżającą się falę automatyzacji, w szczególności w sektorze usług (Baldwin, 2022), należy uważnie rozważyć, jak przygotować pracowników do zmieniającego się środowiska pracy i jak pomóc tym, którzy pozostaną w tyle.
Marta Golin – Postdoctoral Research Associate at University Of Zurich
Christopher Rauh – Professor at University Of Cambridge
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
