Archiwum NBP
„Obserwator Finansowy”: Jakie są najważniejsze aspekty nauczania Jana Pawła II w odniesieniu do kwestii gospodarczych i społecznych?
Martin Schlag: Karol Wojtyła jako filozof, a później jako papież Jan Paweł II, skupił się na osobie działającej. Podzielał antropologiczny zwrot Soboru watykańskiego II. To sprawiło, że domagał się praw człowieka, zwłaszcza wolności religijnej, ale także prawa do inicjatywy gospodarczej i udziału w życiu politycznym. Moim zdaniem, jest to pierwszy i najważniejszy aspekt jego nauczania społecznego.
Jego drugą troską był nieodłączny związek między wolnością a prawdą. Wolność bez prawdy staje się autodestrukcyjna. Coś, czego doświadczył z mocą na Zachodzie.
Według mnie, trzecim godnym uwagi aspektem jest jego nauczanie o postawie kontemplacji. Patrzenie na świat oczami Boga otwiera nas na przyjęcie stworzenia, także życia we wspólnocie politycznej i w gospodarce jako daru.
„Laborem exercens”, „Sollicitudo rei socialis” oraz „Centesimus annus” – przewodnikiem dla gospodarki? Co spowoduje, że będą miały długotrwały wpływ na myślicieli społecznych i ekonomistów?
Trudno to stwierdzić. Czas osłabia wpływy lub je wzmacnia. Nasiona rosną. Zbyt mało czasu jeszcze upłynęło. To, co dostrzegłem w literaturze jako owoc jego nauki społecznej, to rozróżnienie subiektywnego i obiektywnego wymiaru pracy („Laborem exercens”). Z „Sollicitudo rei socialis” przyjęto jego nacisk na to, by katolicka nauka społeczna była częścią teologii moralnej. Jan Paweł II nieugięcie podkreślał, że jego encykliki społeczne nie były pomyślane jako poradnik czy program społeczno-gospodarczy, który można by bezpośrednio wprowadzić w życie. Wykluczył też katolicką naukę społeczną jako „trzecią drogę” między kolektywizmem a indywidualizmem. Tymczasem jestem przekonany, że w tym punkcie nie miał racji. Przynajmniej w USA katolicka myśl społeczna reprezentuje alternatywny sposób myślenia o społeczeństwie. „Centesimus annus” często odwołuje się do jego rozważań dotyczących gospodarki rynkowej i moralnych podstaw liberalnej demokracji i rządów prawa.
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/jan-pawel-ii-jest-fundamentem-naszego-dziedzictwa/
Które zasady katolickiej nauki społecznej, podnoszone również przez Jana Pawła II czynią firmę i gospodarkę dobrymi?
Przez tradycję encyklik, a także przez nauczanie Jana Pawła II przewijają się trzy idee regulacyjne: działalność gospodarcza jest częścią większej całości moralnej, dlatego prawa ekonomii podlegają ocenie moralnej; działalność gospodarcza służy osobie ludzkiej, a nie tylko zyskowi; dobro wspólne ma pierwszeństwo przed interesem prywatnym. W krótkiej formule: działalność gospodarcza powinna owocować dobrami, które są dobre, oferować usługi, które służą, i tworzyć bogactwo, które jest prawdziwą wartością.
Czy któraś z encyklik Jana Pawła II może pretendować do miana najważniejszej i dlaczego?
Nie mam wątpliwości, że: „Veritatis splendor” oraz „Evangelium vitae”. Prawo do życia – we wszystkich jego wymiarach – oraz jego naruszenia są najbardziej palącymi kwestiami praw człowieka w naszych czasach.
Prawo do życia oraz jego naruszenia są najbardziej palącymi kwestiami praw człowieka w naszych czasach
Czy zatem praca (trud) jest nadal kluczem do globalnego rozwiązania kwestii społecznej?
Praca jako kategoria polityczna w opozycji do kapitału? Myślę, że nie. To, co widzę w społeczeństwie, w którym żyję i wśród ludzi, z którymi rozmawiam, to brak sensownej pracy lub niechęć do pracy. Wielu ludzi cierpi z powodu wyzwań związanych ze swoim zdrowiem psychicznym, żyje w strachu przed przyszłością i jest zatroskanych kwestiami ekologicznymi. Zasadniczym pytaniem dzisiaj, także społecznym, jest: Kim jest osoba ludzka? Jaki jest cel mojego życia?
Zobacz również:
https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/sprawiedliwa-gospodarka-wedlug-jana-pawla-ii/
Czy możemy stwierdzić, że dziś relacja między wiarą a rozumem jest tak ważna jak nigdy dotąd?
Tak, ale w nowy sposób. Nawet wśród tych, którzy przyjmują, że relacja ta jest ważna, wiara jest często rozumiana jako subiektywna, nieprawdziwa, nieracjonalna, która nie ma nic wspólnego z prawdą, ale z emocjami i uczuciami. Kiedy chcą wprowadzić wiarę w dialog z rozumem, mają na myśli coś zupełnie innego niż słynna metafora Jana Pawła II o dwóch skrzydłach, które niosą nas do prawdy. Ich zdaniem dialog między wiarą a rozumem jest próbą pogodzenia dwóch nieprzystających do siebie kategorii. Jest to paradoks, oksymoroniczne napięcie. Bez wiary nie można nawet zrozumieć, że wiara chrześcijańska ma prawdę jako swój aspekt formalny. Tylko osoby wierzące mogą prowadzić owocny dialog z rozumem.
Rozmawiał Grzegorz Jeż
ks. prof. Martin Schlag, dyrektor Instytutu Johna A. Ryana na Uniwersytecie św. Tomasza w Minnesocie
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
