Zagadnienie bezpieczeństwa żywności może być rozpatrywane z wielu perspektyw. W niniejszym artykule zwrócono uwagę na kilka interesujących inicjatyw Unii Europejskiej oraz na problem marnotrawstwa żywności.
Podstawowym celem polityki bezpieczeństwa żywności Unii Europejskiej jest ochrona konsumentów przy jednoczesnym zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Prawodawstwo UE obejmuje cały łańcuch żywnościowy tzw. de la granja a la mesa (od gospodarstwa aż po stół), wprowadzając koncepcję una sola salud (zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska). Politykę bezpieczeństwa żywności reguluje przede wszystkim art. 168 (zdrowie publiczne) i art. 169 (ochrona konsumentów) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. UE ustanowiła normy w celu zagwarantowania higieny żywności, zdrowia i dobrostanu zwierząt, warunków fitosanitarnych oraz zapobiegania ryzyku skażenia substancjami zewnętrznymi, takimi jak pestycydy. Import spoza UE musi spełniać takie same standardy i przechodzić analogiczne kontrole, jak żywność produkowana w UE.
Strategia od gospodarstwa po stół stanowi główny element Europejskiego Zielonego Ładu, którego celem jest transformacja ekologiczna i ukierunkowanie systemów żywnościowych w stronę przyjaznych dla środowiska. Obecnie systemy produkcji żywności nie są odporne na kryzysy. Ponadto, zużywają duże ilości zasobów naturalnych, powodując utratę różnorodności biologicznej oraz negatywne skutki dla zdrowia (niebezpieczne jest zarówno niedożywienie jak i nadmierne spożycie posiłków). Problemem jest także nierzadko brak wystarczającego zysku dla producentów surowców.
Komisja Europejska z zasady opowiada się za zdrowym i zrównoważonym odżywianiem się konsumentów. Z drugiej strony deklaruje dbałość o zapewnienie źródeł utrzymania dla rolników. Celem strategii UE jest przede wszystkim ograniczenie stosowania pestycydów nawet o 50 proc., a nawozów o 20 proc. Kluczową kwestią jest również wykorzystanie 25 proc. dostępnych gruntów pod rolnictwo ekologiczne. Produkty ekologiczne muszą być przystępne cenowo dla kieszeni obywateli. Konieczne jest zatem podjęcie reform odnoszących się do procesu produkcji żywności. Nowa Wspólna Polityka Rolna (WPR) jest znacznie bardziej zrównoważona i gwarantuje, że państwa członkowskie przeznaczą co najmniej 35 proc. budżetu na rozwój obszarów wiejskich, a kolejne 25 proc. na działania klimatyczne i prośrodowiskowe.
Zapewnienie dostępu do zdrowej żywności w Unii Europejskiej ma charakter transgraniczny. Kluczowe produkty nie są jednak rozmieszczone jednakowo. Niektóre spośród państw członkowskich są szczególnie zasobne w gospodarstwa ekologiczne. Dobrym przykładem są chociażby Wspólnoty Autonomiczne Andaluzji oraz Galicji. Rynek Unii Europejskiej jest przy tym rynkiem jednolitym (zapewnia swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług). W konsekwencji artykuły spożywcze można sprzedawać na terenie całej UE. Wpływa to na większą różnorodność produktów i możliwość obniżenia cen ze względu na większą konkurencję.
Nowe zasady polityki bezpieczeństwa żywności UE określa prawo żywnościowe Unii Europejskiej przyjęte w 2002 r. Jego celem jest m.in. zapewnienie jednakowego poziomu ochrony konsumentów we wszystkich państwach członkowskich. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (Autoridad Europea de Seguridad Alimentaria-EFSA) chroni konsumentów poprzez doradztwo naukowe dotyczące zagrożeń związanych z żywnością.
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wraz z jego krajowymi odpowiednikami lansuje kampanie promocyjne. Jedną z bardziej interesujących była kampania, mająca na celu wyjaśnienie obywatelom niektórych aspektów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym w zakresie etykietowania żywności; higieny jedzenia; alergenów; chorób przenoszonych przez żywność; roli pszczół w diecie. Jej hasłem przewodnim było La UE eligealimentos seguros, czyli UE wybiera bezpieczne produkty spożywcze. Wzięło w niej udział dziewięć państw członkowskich. Przez dwa miesiące za pośrednictwem mediów elektronicznych i drukowanych prezentowano informacje propagujące zdrowe (i bezpieczne) nawyki jedzeniowe oraz takie produkty jak warzywa strączkowe, owoce czy jajka.
Niewątpliwie jednym z głównych narzędzi polityki zdrowia publicznego służącym promowaniu zdrowego odżywiania są informacje o wartościach odżywczych. Rozporządzenie (UE) nr 1169/2011 w sprawie informacji o żywności przekazywanych konsumentom wprowadziło na sześć lat obowiązek umieszczania na środkach spożywczych informacji o wartości odżywczej, która jest zazwyczaj prezentowana w formie etykiety. Obowiązkowa informacja o wartości odżywczej na opakowaniu lub dołączonej do niego etykiecie powinna pomóc w zakresie edukacji społeczeństwa, w ramach polityki zdrowia publicznego, która przyczyni się do podejmowania świadomych decyzji konsumenckich.
Oprócz edukacji i promocji zdrowego stylu życia, niemniej ważnym problemem jest marnotrawstwo żywności na każdym etapie łańcucha żywnościowego (od paszy dla zwierząt i produkcji żywności po jej przetwarzanie, składowanie, transport, przywóz i wywóz, a także sprzedaż detaliczną). Pod tym względem Europa oraz Ameryka Północna znajdują się na przeciwległym biegunie względem Afryki i Ameryki Południowej, gdzie niedobór żywności jest przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych. Marnowanie żywności stało się problemem globalnym i wymaga działań zarówno w zakresie zapobiegania, jak i ponownego wykorzystania. Na całym świecie mniej więcej 1/3 produkowanej żywności jest marnowana. Najwyższy poziom rzędu 40–50 proc. odnotowano w przypadku bulw, owoców i warzyw; odpowiednio 35 proc. dla ryb; 30 proc. dla zboża i 20 proc. w odniesieniu do nasion oleistych, mięsa i produktów mlecznych.
FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa) współpracuje z rządami, organizacjami międzynarodowymi, sektorem prywatnym i przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w celu podniesienia świadomości w zakresie problemów powodowanych przez marnowanie żywności oraz wdraża działania mające na celu ich efektywne rozwiązanie. Z drugiej strony opracowywane są programy mające na celu ograniczenie strat z tytułu marnotrawstwa żywności. Kwantyfikacja poziomów marnotrawienia żywności w UE wskazuje, że 70 proc. zmarnowanej żywności powstaje w gospodarstwach domowych, w gastronomii oraz w sprzedaży detalicznej, podczas gdy sektory produkcyjne i przetwórstwo żywności odpowiadają za pozostałe 30 proc.
UE i państwa członkowskie zobowiązały się we wrześniu 2015 roku do osiągnięcia celu „Do 2030 roku zmniejszyć o połowę globalną ilość marnowanej żywności per capita w sprzedaży detalicznej i konsumpcji, zmniejszyć straty żywnościowe w procesie produkcji i dystrybucji, w tym straty powstałe podczas zbiorów”. Już w 2016 roku Komisja Europejska utworzyła wielostronną platformę poświęconą zapobieganiu stratom i marnotrawieniu żywności. Rozwiązanie problemu marnowania żywności wymaga współpracy ze wszystkimi kluczowymi podmiotami z sektora publicznego i prywatnego. Jest to niezbędne, aby skutecznie zidentyfikować, zrozumieć i znaleźć rozwiązania, pozwalające na zwalczanie problemu marnowania żywności. Nie ma jednej przyczyny i jednego rozwiązania, gdyż łańcuch żywnościowy to złożony i dynamiczny system. Niezbędna jest współpraca wszystkich, począwszy od rolników, przetwórców, producentów i sprzedawców detalicznych, aż po samych konsumentów. Ważną rolę odgrywają także decydenci, naukowcy, banki żywności i inne organizacje pozarządowe.
Aby wesprzeć osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju oraz zmaksymalizować wkład wszystkich podmiotów, w komunikacie w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym (2015) wezwano Komisję do ustanowienia platformy poświęconej zapobieganiu marnotrawieniu żywności. Już w 2016 roku Komisja Europejska utworzyła wielostronną platformę służącą zapobieganiu stratom i marnotrawieniu żywności tzw. Unijną Platformę ds. Strat i Marnotrawienia Żywności (FLW), skupiającą instytucje UE, ekspertów z krajów, organizacje międzynarodowe i zainteresowane strony wybrane na podstawie złożonych wniosków. Platforma ma na celu wspieranie wszystkich podmiotów w: definiowaniu środków niezbędnych do zapobiegania marnowaniu żywności, dzieleniu się najlepszymi praktykami oraz ocenianiu postępów poczynionych w określonej perspektywie czasu.
Z inicjatyw na poziomie państwowym warto zwrócić uwagę na inicjatywę hiszpańskiego Ministerstwa Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności (MAPA-Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación), które wprowadziło strategię zachęcającą do udziału lokalne społeczeństwo. Należy tu wymienić strategię „Więcej żywności, mniej odpadów” (Más alimento, menos desperdicio) oraz program ograniczenia strat i marnotrawstwa żywności i odzysku wyrzuconej żywności. Od uruchomienia programu do chwili obecnej realizowany był on w dwóch etapach: 2013-2016 i 2017-2020. W pierwszym etapie (2013–2016) prowadzono prace nad ilościowym określeniem strat i marnotrawienia żywności na różnych etapach oraz nad działaniami podnoszącymi świadomość społeczeństwa. W drugim etapie (2017-2020) wysiłki skupiły się na aspektach, które w poprzednim okresie były mniej rozwinięte, a także na tych działaniach, które miały największy wpływ na walkę z marnowaniem żywności.
Ponadto MAPA pracuje nad projektem ustawy o zapobieganiu stratom i marnotrawieniu żywności, której celem jest ustanowienie hierarchii priorytetów, ułatwienie przekazywania żywności i przyczynienie się do zaspokojenia potrzeb żywnościowych wśród najsłabszej populacji, a także bardziej zrównoważonej produkcji i konsumpcji. W końcu celem jest podniesienie świadomości i szkolenie w zakresie odpowiedniego zarządzania żywnością, a także w kwestiach informacji o żywności.
Nowe technologie i odkrycia naukowe w połączeniu ze wzrostem świadomości społecznej oraz zapotrzebowaniem na zrównoważoną żywność przyniosą korzyści wszystkim zainteresowanym stronom. Nie bez znaczenia są takie aspekty programu, jak przystępność cenowa, bardziej sprawiedliwe zyski gospodarcze, rozwój konkurencyjności wewnątrzunijnej oraz sprawiedliwy handel.
Niewątpliwie wojna w Ukrainie ma wielowymiarowy wpływ na gospodarkę światową, która już przed jej wybuchem została osłabiona przez kryzys gospodarczo-zdrowotny spowodowany pandemią COVID-19 oraz postępujące zmiany klimatu. Impas na wschodzie Europy oddziałuje na pozostałe kraje globu poprzez trzy kanały transmisji, tj. rosnące ceny żywności, wzrastające ceny energii i zaostrzające się warunki finansowe.
Bezpieczeństwo żywnościowe – jako już problem globalny - jest przedmiotem prac organizacji międzynarodowych. Doskonalenie programów w zakresie tworzenia norm żywnościowych ma na celu ochronę zdrowia konsumentów i zapewnienie uczciwych praktyk w obrocie żywnością
O rynku rolno-spożywczym, bezpieczeństwie żywnościowym, łańcuchach dostaw, sytuacji wywołanej pandemią COVID-19 oraz wojną w Ukrainie mówi dr Jakub Olipra, starszy ekonomista banku Crédit Agricole i wykładowca Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
Inwestowanie za pośrednictwem ETF-ów jest proste i tanie, pozwala też zaoszczędzić sporo czasu, pieniędzy i nerwów na wyboistej drodze do budowania majątku.
Siła Chin bierze się z ich gospodarki – takie panuje powszechne przekonanie. Tymczasem coraz częściej zauważamy, choć nie do końca, że dzisiejsze Państwo Środka to już drugie niekwestionowane mocarstwo globalne, po USA. A jeśli tak, to nie może się ograniczać tylko do gospodarki czy handlu lub być światową taśmą produkcyjną i źródłem łańcuchów dostaw. Chcąc dziś być (super)mocarstwem, nie można stronić od modernizacji, postępu, w tym w wysokich technologiach.
Uśpiona długim okresem pokoju Unia Europejska, bazując głównie na potencjale NATO, pozostawała pasywna w rozwoju własnej produkcji zbrojeniowej. Wojna w Ukrainie obnażyła słabości w tej dziedzinie. Wyzwoliła też bardziej aktywne podejście do produkcji uzbrojenia i wpływa na budowę nowej strategii w tym zakresie.
Docelowy wzrost PKB Chin w 2024 r. na poziomie 5 proc., zwiększenie krajowej konsumpcji, kontynuacja realizacji celów rozwojowych, w tym nacisk na rozwój nowoczesnego systemu przemysłowego, zmniejszenie barier w dostępie do rynku w celu przyciągnięcia kapitału zagranicznego, poprawa otoczenia biznesowego dla przedsiębiorstw zagranicznych, kontynuacja działań na rzecz obniżania emisji dwutlenku węgla i osiągniecie neutralności węglowej to główne kierunki chińskiej polityki w 2024 r.
ChatGPT zapoczątkował nowy etap automatyzacji. W nadchodzących latach generatywna sztuczna inteligencja może doprowadzić do głębokich zmian na rynku pracy oraz znacząco przyspieszyć wzrost gospodarczy.
W ciągu najbliższych 30 lat rynek pracy będzie podlegał rozmaitym trendom. Do najważniejszych należą rozwój sztucznej inteligencji, starzenie się społeczeństw i ekologiczna transformacja. Każdy z nich będzie się wiązał z nowymi zagrożeniami, ale też i zawodowymi szansami.
Historia pokazuje, że naród, który odzyskuje wolność i zdobywa panowanie na terytorium swojego państwa bagnetem żołnierza, nie zapewnia sobie tym samym zupełnej suwerenności. Dopiero odzyskanie władzy nad walutą narodową albo stworzenie tej waluty, staje się prawnym imperatywem suwerenności i fundamentem stabilnej gospodarki narodowej.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
Po dwóch latach deficytu, Polska odnotowała w 2023 r. dodatnie saldo w obrotach handlowych. Poprawa salda nastąpiła we wszystkich głównych kategoriach towarów, a najsilniej w paliwach. Głównym czynnikiem tych tendencji były wyraźnie lepsze warunki cenowe w polskim handlu zagranicznym.
Obecne perspektywy dla gospodarki Niemiec są osłabiane przez szereg czynników zwiększających niepewność i tłumiących nastroje biznesowe w niezwykle silny sposób. W szczególności widać duży niepokój co do przyszłego rozwoju sytuacji geopolitycznej – mówi prof. Christoph M. Schmidt, prezes RWI – Leibniz Institute for Economic Research.
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Portal ekonomiczny NBP „Obserwator Finansowy” ponownie znalazł się w czołówce najbardziej opiniotwórczych mediów w kategorii „Media ekonomiczne i biznesowe”, wyprzedzając m.in. „Parkiet”. Wzrost cytowalności treści publikowanych na łamach serwisu wzrósł w kwietniu w odniesieniu do marca 2023 r. o 37 proc.
Sytuacja gospodarcza w Polsce na tle innych krajów przedstawia się korzystnie. Warto zauważyć, że w szybkim tempie nadrabiamy dystans dzielący Polskę od poziomu życia w wybranych państwach europejskich. W ciągu ostatnich czterech lat dynamika wzrostu PKB plasowała Polskę powyżej innych krajów europejskich, zarówno strefy euro, w tym Niemiec i Francji, jak i krajów Unii Europejskiej z własną walutą, np. Czech.
Większość polskich przedsiębiorców odczuła skutki wojny w Ukrainie, choć jej wpływ oceniają w zróżnicowany sposób – wynika z badania przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
