(©Envato)
Podczas gdy w normalnych warunkach zmiany wydajności wewnątrz branży wyjaśniają większość wzrostu całkowitej wydajności pracy, w 2020 r. wkład realokacji międzybranżowej był wyjątkowo duży. Silny spadek liczby godzin przepracowanych w branży transportowej, zakwaterowania i usług osobistych był jednym z głównych czynników zmiany zagregowanej wydajności pracy. Niemniej jednak wczesne dowody oparte na szczegółowych danych branżowych za rok 2021 wskazują, że efekty realokacji zaobserwowane w 2020 r., były w dużej mierze tymczasowe.
Niemniej jednak wczesne dowody oparte na szczegółowych danych branżowych za rok 2021 wskazują, że efekty realokacji zaobserwowane w 2020 r., były w dużej mierze tymczasowe.
Gdy w 2020 r. kryzys COVID-19 uderzył w gospodarkę światową, pojawiły się obawy, że spowoduje on dalsze osłabienie wzrostu wydajności, potęgując słabe wyniki w tym zakresie, obserwowane w wielu gospodarkach OECD od połowy lat dwutysięcznych (Winkler i in., 2021). Z Kompendium wskaźników produktywności OECD (OECD 2023) wynika jednak, że większość tych krajów odnotowała na początku kryzysu COVID-19 znaczny wzrost całkowitej wydajności pracy. Wyniki te nie są jednak powodem do euforii; w 2020 roku znaczącą rolę odgrywały czynniki tymczasowe, z których w 2021 roku wiele uległo osłabieniu.
Zagregowane dane dotyczące wydajności pracy nie pokazują znacznego zróżnicowania pomiędzy branżami. Stało się to szczególnie widoczne podczas pandemii, ponieważ wprowadzone wówczas blokady i ograniczenia w podróżowaniu dotknęły niektóre branże w nieproporcjonalny sposób. Wgląd we wkład poszczególnych gałęzi przemysłu można uzyskać poprzez dekompozycję zagregowanego wzrostu wydajności pracy na trzy składniki: efekt wewnętrzny, efekt obejmujący wzrost wydajności pracy w każdej gałęzi przemysłu oraz statyczne i dynamiczne efekty realokacji, obejmujące wpływ przesunięcia zasobów pracy pomiędzy gałęziami przemysłu odpowiednio o różnych poziomach wydajności pracy i różnym tempie wzrostu. Połączenie drugiego i trzeciego składnika tworzy ogólny efekt realokacji.
Realokacja międzybranżowa odegrała znaczną rolę podczas pandemii
Chociaż w normalnych warunkach gospodarczych ogólny efekt realokacji odgrywa zwykle marginalną rolę, jego wkład we wzrost zagregowanej wydajności pracy był w roku 2020 niezwykle duży.
Wzrost ogólnej wydajności w roku 2020 w dużej mierze odzwierciedlał wpływ blokad i ograniczeń w podróżowaniu oraz spadek liczby godzin przepracowanych w kilku wybranych branżach, zwłaszcza w transporcie, zakwaterowaniu i usługach osobistych, w których wydajność kształtuje się poniżej średniej.
Pozostałe branże doświadczyły w roku 2020 mniejszego spadku liczby przepracowanych godzin, co miało zróżnicowany wpływ na wzrost zagregowanej wydajności pracy. Z jednej strony, odporność działalności gospodarczej i liczby przepracowanych godzin w wysoko wydajnych gałęziach przemysłu, takich jak telekomunikacja lub finanse i ubezpieczenia, prawdopodobnie związana z szybkim wprowadzeniem cyfryzacji i telepracy, pomogła zwiększyć wzrost zagregowanej wydajności pracy. Z drugiej strony, ograniczony spadek liczby godzin przepracowanych w branżach o niskiej produktywności, takich jak rolnictwo i budownictwo, osłabił wzrost tej wydajności.
Luki popytowe i produkt potencjalny UE w świetle kryzysu COVID-19
Wczesne dowody z nielicznych państw, dla których dostępne są szczegółowe dane branżowe za rok 2021 sugerują, że efekt realokacji zaobserwowany w 2020 r., był w dużej mierze związany z tymczasowymi zakłóceniami spowodowanymi pandemią. W większości przypadków realokacja międzysektorowa zaczęła powracać do poziomu sprzed pandemii w 2021 r.
Gwałtowny wzrost liczby rezygnacji z pracy, który nastąpił po pierwszych ograniczeniach, czyli zjawisko często określane jako „wielka rezygnacja”, początkowo uważano za odzwierciedlenie trwałej zmiany w preferencjach pracowników w odniesieniu do pewnych rodzajów miejsc pracy (Bloom i in., 2021). Jednak najnowsze dowody empiryczne z USA (Hobijn, 2022) pokazują, że tylko niewielka część osób odchodzących z pracy faktycznie zmieniała branżę lub zawód. Dodatkowe dane za rok 2021 i kolejne lata dadzą lepszy obraz długoterminowych skutków realokacji wywołanych pandemią. Niemniej jednak trudno będzie oddzielić te skutki od tych, które zostały wywołane przez transformację ekologiczną i cyfrową, a które również prawdopodobnie zmienią modele biznesowe i zachowania gospodarcze.
Jednak najnowsze dowody empiryczne z USA pokazują, że tylko niewielka część osób odchodzących z pracy faktycznie zmieniała branżę lub zawód.
W normalnych warunkach zmiany wewnątrz gałęzi przemysłu wyjaśniają większość wzrostu zagregowanej wydajności pracy
W ostatnich dziesięcioleciach zmiany w obrębie poszczególnych gałęzi przemysłu odpowiadały za większą część wzrostu zagregowanej wydajności pracy. Technologie teleinformatyczne (ICT) napędzały skokowy wzrost zagregowanej wydajności pracy na przełomie XX i XXI wieku, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych (Jorgenson i in., 2008, Cette i in., 2016). Obejmowało to wzrost wydajności w sektorach wytwarzających technologie telekomunikacyjne, jak również zwiększone wykorzystanie tych technologii przez niektóre sektory usługowe. Podobnie, wolniejszy wzrost zagregowanej wydajności pracy po wzroście wydajności związanym z technologiami telekomunikacyjnymi odzwierciedlał głównie zmiany wydajności w poszczególnych gałęziach przemysłu.
W 2020 r. wkład wewnątrzgałęziowy w zagregowany wzrost wydajności pracy w większości krajów OECD zmniejszył się jeszcze bardziej. Ogólnie biorąc, branże takie jak transport, zakwaterowanie i usługi osobiste miały wkład ujemny, natomiast handel, usługi, telekomunikacja, finanse i ubezpieczenia oraz pozostałe usługi dla przedsiębiorstw miały wkład dodatni. Niemniej dostępne dane za rok 2021 wskazują, że w wielu krajach wkład wewnątrzgałęziowy we wzrost wydajności pracy miał w latach 2021 i 2020 znaki przeciwne. Dzięki temu wartość średnia w latach 2019-2021 zbliżyła się do wartości notowanej w latach 2010-2019. Wyjątkiem wśród krajów OECD są Stany Zjednoczone, gdzie wkład wewnątrzgałęziowy był w roku 2020 wyższy niż w latach 2010-2019, a także wyższy w roku 2021 niż w roku 2020.
Dane makroekonomiczne, takie jak te wykorzystane w Kompendium Wskaźników Produktywności OECD (Compendium of Productivity Indicators, 2023), mogą nie oddawać w pełni wpływu nietypowych zmian wewnątrz poszczególnych gałęzi na wzrost wydajności pracy podczas pandemii COVID-19. Dane te podlegają również korektom, zwłaszcza w latach 2020 i 2021, kiedy zebranie informacji statystycznych było wyzwaniem ze względu na pandemię. Analiza na poziomie przedsiębiorstw może być użytecznym uzupełnieniem analizy makroekonomicznej i pomóc w ujawnieniu zróżnicowanego wpływu COVID-19 na wyniki przedsiębiorstw. Wykracza to jednak poza zakres niniejszej pracy.
Nota o autorach: Ten artykuł został napisany, w czasie, gdy Pierre-Alain Pionnier był odpowiedzialny za statystyki cen, produktywności i pracy w Dyrekcji ds. Statystyki i Danych OECD (OECD Statistics and Data Directorate).
Pierre-Alain Pionnier – Senior Economist at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Belén Zinni – Head of Unit, Statistics and Data Directorate at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Nhung Luu – Junior Analyst at Organisation for Economic Co-Operation and Development
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
