(©Envato)
Kristalina Georgiewa, dyrektor zarządzająca MFW, już w pierwszych tygodniach pandemii zapewniała, że Fundusz jest gotów wykorzystać całą swoją zdolność pożyczkową, wynoszącą ok. 1 bln dolarów, na zaspokojenie zwiększonych potrzeb pożyczkowych krajów członkowskich. W jej opinii do przezwyciężenia kryzysu wywołanego koronawirusem i stworzenia fundamentów dla szybkiego ożywienia gospodarczego niezbędna jest intensywna współpraca społeczności międzynarodowej i międzynarodowych instytucji finansowych.
Georgieva uznała, że jednym z istotnych kierunków tej współpracy powinno być dążenie do zapewnienia szybkiego i skutecznego wsparcia krajom rozwijającym się, najbardziej wrażliwym na zdrowotne, ekonomiczne i społeczne skutki pandemii oraz posiadającym ograniczone możliwości pozyskiwania finansowania na rynkach finansowych, a także gospodarkom wschodzącym, doświadczającym odpływu kapitału na niespotykaną wcześniej skalę.
W obliczu bezprecedensowego charakteru kryzysu COVID-19 oraz wyjątkowo wysokiej niepewności dotyczącej czasu jego trwania i skali jego skutków, priorytetem działań MFW stało się zapewnienie państwom członkowskim (w szczególności krajom o niskich dochodach) dostępu do środków finansowania awaryjnego – w ramach instrumentów Rapid Credit Facility (RCF) i Rapid Financing Instrument (RFI). Środki te zostały przeznaczone do zaspokojeniu nagłych potrzeb w zakresie bilansu płatniczego, bez konieczności uzgadniania programu reform i wypełniania określonych warunków ex post (ang. ex post conditionality). Fundusz kontynuuje również wspieranie krajów członkowskich za pomocą instrumentów typu Stand-By Arrangement (SBA), Stand-By Credit Facility (SCF), Extended Fund Facility (EFF) i Extended Credit Facility (ECF).
Należy jednak zaznaczyć, że w warunkach zwiększonej niepewności co do perspektyw makroekonomicznych konieczne może okazać się przeformułowanie programów wsparcia finansowego, uzgodnionych między MFW a poszczególnymi państwami członkowskimi przed wybuchem pandemii, w taki sposób, by dostosować ich kształt do warunków kryzysu COVID-19. Dostosowania te mogłyby polegać m.in. na ewentualnym zwiększeniu przyznanych wcześniej kwot dostępu do środków finansowych w ramach SBA, SCF, EFF i ECF, zmianach terminów wypłat kolejnych transz środków pożyczkowych i opracowaniu planów awaryjnych w polityce gospodarczej krajów, jeśli zaczęłyby się realizować niekorzystne scenariusze makroekonomiczne.
W celu dostosowania instrumentarium Funduszu do skali kryzysu COVID-19, 9 kwietnia 2020 r. Rada Wykonawcza MFW zatwierdziła tymczasowe (na okres 6 miesięcy) zwiększenie limitów dostępu do środków finansowania awaryjnego. Roczne limity dostępu do finansowania z regularnego okna w ramach RFI i okna szoków egzogenicznych w ramach RCF, o które może ubiegać się dane państwo członkowskie MFW, zostały zwiększone z 50 do 100 proc. kwoty członkowskiej tego państwa, a limity skumulowane – ze 100 do 150 proc. kwoty członkowskiej, pomniejszone o zaplanowane spłaty lub wykupy. Jednocześnie znacznie uproszczono procedury administracyjne dotyczące wniosków o finansowanie w ramach RFI i RCF w taki sposób, aby możliwe było ich szybsze zatwierdzanie przez Radę Wykonawczą MFW. Łączna kwota wsparcia (wg. stanu z 7 lipca 2020 r.), którego MFW udzielił 72 krajom członkowskim w formie instrumentów finansowania awaryjnego lub zwiększenia – obowiązujących przed wybuchem pandemii – kwot porozumień finansowych pomiędzy Funduszem a poszczególnymi państwami wynosi ok. 18,5 mld SDR (ok. 25,3 mld dolarów).
Łączna kwota wsparcia, którego w różnych formach, MFW udzielił 72 krajom członkowskim wynosi ok. 18,5 mld SDR (ok. 25,3 mld dolarów).
Podejmując decyzję o tymczasowym zwiększeniu limitów dostępu do finansowania awaryjnego, Rada Wykonawcza MFW uznała, że powinno ono mieć całkowicie dodatkowy charakter. Dotyczy to zarówno środków na Rachunku Zasobów Ogólnych (ang. General Resources Account, GRA), z których finansowane jest m.in. wsparcie pożyczkowe udzielane w ramach SBA, SCF, EFF i ECF, jak i zasobów zgromadzonych w funduszu powierniczym Poverty Reduction and Growth Trust (PRGT), przeznaczonych na udzielanie przez MFW nieoprocentowanego wsparcia pożyczkowego krajom o niskich dochodach (ang. Low-Income Countries, LICs). Dyrektorzy Wykonawczy podkreślili również, że finansowanie awaryjne pełni rolę katalizatora przyspieszającego pozyskiwanie dodatkowego wsparcia finansowego z innych źródeł.
W ramach odpowiedzi na kryzys COVID-19 13 kwietnia 2020 r. Rada Wykonawcza MFW zatwierdziła także przyznanie grantów z funduszu powierniczego Catastrophe Containment and Relief Trust (CCRT) dla najbiedniejszych krajów członkowskich Funduszu. Według stanu z 7 lipca 2020 r. 6-miesięczne granty z CCRT otrzymało 27 państw członkowskich MFW: Afganistan, Benin, Burkina Faso, Demokratyczna Republika Kongo, Dżibuti, Etiopia, Gambia, Gwinea, Gwinea-Bissau, Haiti, Jemen, Komory, Liberia, Madagaskar, Malawi, Mali, Mozambik, Nepal, Niger, Republika Środkowej Afryki, Rwanda, Sierra Leone, Tadżykistan, Tanzania, Togo, Wyspy Salomona, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca. Te granty zostały przeznaczone na sfinansowanie obsługi zadłużenia tych krajów wobec MFW w okresie 6 miesięcy, tj. od 14 kwietnia do 13 października 2020 r. (z możliwością wydłużenia łącznie do dwóch lat, w zależności od dostępności środków zgromadzonych na CCRT). Łączna kwota środków uwolnionych dzięki przyznanym grantom to ponad 177,65 mln SDR (ok. 243,61 mln dol.).
MFW zaangażował się też w łagodzenie problemów narastającego zadłużenia poszczególnych krajów członkowskich. W ramach tych działań Fundusz – we współpracy z Bankiem Światowym – udzielił Grupie G20 wsparcia w zakresie Inicjatywy Zawieszenia Obsługi Zadłużenia (ang. Debt Service Suspension Initiative, DSSI), polegającej na wstrzymaniu przez oficjalnych wierzycieli bilateralnych obsługi zadłużenia zaciągniętego przez najbiedniejsze państwa świata, będące beneficjentami wsparcia Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (ang. International Development Association, IDA). Zaangażowanie państw G20 w realizację DSSI pozwoli zatrzymać w budżetach państw – beneficjentów IDA środki w łącznej kwocie ponad 11,5 mld dol. (wg stanu z 6 lipca 2020 r.). Dyrektor Zarządzająca MFW, Prezes Banku Światowego i przedstawiciele państw G20 wezwali wierzycieli prywatnych do podjęcia analogicznej inicjatywy, dzięki której udałoby się uwolnić dodatkowe 7 mld dol. dla najbiedniejszych państw świata.
Jednym z elementów strategii działań MFW w czasie kryzysu COVID-19 jest również dostarczanie krajom członkowskim wsparcia o charakterze ostrożnościowym, dostępnego w ramach Elastycznej Linii Kredytowej (ang. Flexible Credit Line, FCL) i Ostrożnościowej Linii Płynnościowej (ang. Precautionary and Liquidity Line, PLL). FCL to instrument przeznaczony dla państw członkowskich o silnych fundamentach makroekonomicznych i stabilnych ramach polityk gospodarczych, mający na celu zapobieganie kryzysom i ochronę gospodarek przed wstrząsami zewnętrznymi poprzez zapewnienie dostępu do znacznej wielkości środków finansowych Funduszu bez konieczności wypełniania warunków ex post.
Przed wybuchem pandemii 2-letni dostęp do FCL posiadała Kolumbia (na kwotę 7,848 mld SDR, co stanowi równowartość ok. 10,8 mld dol.) i Meksyk (na kwotę 44,563 mld SDR, tj. ok. 61,4 mld dol.). W odpowiedzi na wniosek kolumbijskich władz 1 maja 2020 r. Rada Wykonawcza MFW przyznała Kolumbii dostęp do FCL na kolejne dwa lata, tj. do 30 kwietnia 2022 r. (kwotę dostępu pozostawiono bez zmian). Ponadto, pod koniec maja 2020 r. 2-letnie dostępy do środków finansowych w ramach FCL, opiewające odpowiednio na 8 mld SDR (ok. 11 mld dol.) i 17,44 mld SDR (23,93 mld dol.), uzyskały dwa kolejne kraje Ameryki Łacińskiej: Peru i Chile. Dotychczas żadne z ww. państw nie skorzystało ze środków udostępnionych w ramach FCL.
PLL to instrument dla państw niespełniających wysokich kryteriów uzyskania dostępu do FCL. W przeciwieństwie do FCL, państwa chcące skorzystać ze środków udostępnionych w ramach PLL zobowiązane są przyjąć określone przez MFW warunki w zakresie oceny polityki budżetowej i finansowej.
Obecnie dostęp do PLL (przyznany w grudniu 2018 r. na okres 2 lat, w wysokości 2,15 mld SDR, tj. ok. 2,97 mld dol.) posiada jedynie Maroko. W obliczu kryzysu COVID-19 w kwietniu 2020 r. marokańskie władze zdecydowały się skorzystać z całości wsparcia dostępnego w ramach PLL. Środki z PLL zostały przeznaczone na działania ograniczające społeczne i ekonomiczne skutki pandemii oraz pozwoliły Maroku utrzymać odpowiednio wysoki poziom oficjalnych rezerw zagranicznych.
Dla krajów o mocnych fundamentach gospodarczych przeznaczony jest również nowo utworzony – na mocy decyzji Rady Wykonawczej MFW z 15 kwietnia 2020 r. – instrument Funduszu, tj. Krótkookresowa Linia Płynnościowa (ang. Short-Term Liquidity Line, SLL). W ramach tego instrumentu uprawniony kraj członkowski może uzyskać dostęp do odnawialnej linii płynnościowej w wysokości maks. 145 proc. swojego udziału członkowskiego w MFW. Dostęp do SLL ma zapewnić wsparcie w zakresie płynności w sytuacji potencjalnych, krótkoterminowych i umiarkowanych problemów bilansu płatniczego, przejawiających się presją na rachunku kapitałowym i presją na poziom rezerw międzynarodowych oraz wynikających z niestabilności na międzynarodowych rynkach kapitałowych. Celem SLL jest minimalizacja ryzyka ewolucji wstrząsów związanych z płynnością w głębsze kryzysy oraz generowania przez te wstrząsy negatywnych efektów zewnętrznych dla innych krajów. SLL została utworzona na okres 7 lat, z zaznaczeniem, że do końca 2025 r. Rada Wykonawcza MFW podejmie decyzję ws. ewentualnego przedłużenia dostępności tego instrumentu po 2027 r. Dotychczas MFW nie przyznał dostępu do SLL żadnemu państwu członkowskiemu (stan z 7 lipca.2020 r.).
Zaangażowanie MFW – jako centralnej instytucji globalnej sieci bezpieczeństwa finansowego to duże wsparcie dla polityki fiskalnej i monetarnej w krajach członkowskich. Na uznanie zasługuje priorytetowe traktowanie pomocy dla krajów najbiedniejszych i najsłabiej rozwiniętych, których sytuacja makroekonomiczna dodatkowo pogorszyła się w wyniku pandemii.
Wzmożona aktywność pożyczkowa MFW pociąga za sobą zwiększone użycie jego zasobów, na które składają się przede wszystkim udziały członkowskie (w łącznej kwocie 320 mld SDR, tj. 440 mld dol.), a w dalszej kolejności środki – w wysokości odpowiednio 143 mld SDR (193 mld dol.) i 250 mld SDR (344 mld dol.) zabezpieczone w ramach Nowych Porozumień Pożyczkowych (ang. New Arrangements to Borrow, NAB) i Umów Pożyczek Dwustronnych (ang. Bilateral Borrowing Agreements, BBA), aktywowane po spełnieniu określonych warunków oraz uzyskaniu akceptacji ze strony uczestników tych porozumień. Równolegle z zaspokajaniem zwiększonych potrzeb pożyczkowych krajów członkowskich, Zarząd MFW prowadzi zatem także działania zabezpieczające zdolność pożyczkową Funduszu co najmniej na dotychczasowym poziomie, wynoszącym ok. 1 bln dolarów.
Zarząd MFW prowadzi działania zabezpieczające zdolność pożyczkową Funduszu co najmniej na dotychczasowym poziomie ok. 1 bln dolarów.
Wspierając kraje członkowskie w walce z COVID-19, MFW podkreśla, że działania podejmowane na rzecz ograniczenia skutków pandemii i jak najszybszego osiągnięcia ożywienia gospodarczego powinny uwzględniać kwestie, takie jak ochrona klimatu czy rozwój gospodarki niskoemisyjnej, którym przez wiele lat nie poświęcano należytej uwagi. Ponadto, w obliczu dynamicznego rozwoju gospodarki cyfrowej Fundusz dostrzega konieczność zadbania o to, by korzyści płynące z cyfryzacji i rozwoju nowych technologii były dostępne dla jak największej liczby krajów i społeczeństw. W opinii MFW istotne znaczenie ma także przeciwdziałanie wzrostowi nierówności dochodowych, zapewnienie równego dostępu do edukacji oraz rozszerzenie programów socjalnych dedykowanych najbardziej wrażliwym grupom społecznym. Kwestią otwartą pozostaje jednak, czy kraje korzystające z pomocy finansowej Funduszu uwzględnią te postulaty w swoich politykach gospodarczych.
Opinie autora nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska NBP
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
